Ostropest plamisty - nie tylko na wątrobę! Właściwości i zastosowania

Ostropest plamisty - co to za roślina?

Ostropest plamisty (łac. Silybum marianum (L.) Gaertner) jest rośliną należącą do rodziny astrowatych. Niekiedy bywa nazywany dzikim karczochem, jednakże swoim wyglądem przypomina oset, czyli rosnący w ogrodach i na łąkach pospolity chwast. Może osiągać wysokość nawet do dwóch metrów, jego liście mają kolczaste brzegi, z kolei kwiaty mają postać dużych, koszyczków o purpurowej barwie. Naturalnie ostropest występuje na terenach basenu Morza Śródziemnego, lecz dziko rośnie też w Afryce, Australii, Ameryce Północnej i Południowej. 

Już w czasach starożytnych ziarna tej rośliny wykorzystywano w celach leczniczych, szczególnie w dolegliwościach wątroby, śledziony oraz schorzeniach związanych z zaburzeniami pracy woreczka i dróg żółciowych. Był też stosowany jako remedium na gorączkę, objawy alergii, a nawet hemoroidy. Współcześnie ostropest jest jedną z najważniejszych roślin leczniczych, którą uprawia się na szeroką skalę. W fazie kwitnienia ostropest jest licznie odwiedzany przez owady, w tym także przez pszczołę miodną.

Co zawiera w sobie ostropest?

Surowcem wykorzystywanym lecznictwie są nasiona, które stanowią bogate źródło związków aktywnych biologicznie. Te niepozorne ziarenka kryją w sobie m.in. sylimarynę, fitosterole, flawonoidy, garbniki, kwasy organiczne, sole mineralne (m.in. selen, miedź, cynk), aminy biogenne (tyraminę, histaminę), witaminy (B2, C, D, K, E), błonnik pokarmowy, a także białka i cukry, oraz olej o wysokim stężeniu kwasu linolowego i oleinowego. Olej ten jest naturalnym źródłem fosfolipidów oraz witaminy E.

Sylimaryna i jej wpływ na pracę wątroby

Najważniejszym związkiem obecnym w owocach ostropestu, dla którego uprawia się tę roślinę, jest sylimaryna (ang. silymarin) - kompleks flawonolignanów, który składa się z sylibiny, sylidianiny, izosybiliny, sylikrystyny oraz flawonoidu taksyfoliny. Efektem działania sylimaryny jest aktywność hepatoochronna. Substancja ta chroni wątrobę przed szkodliwymi czynnikami toksycznymi oraz wspomaga regenerację uszkodzonego narządu. Zawartość sylimaryny w nasionach wacha się od 2 do 3%, w zależności od jakości nasion oraz metody ekstrakcji. Substancja ta nie jest rozpuszczalna w wodzie, co ogranicza jej biodostępność.

Prozdrowotne właściwości ostropestu plamistego

Ostropest plamisty znany jest przede wszystkim z korzystnego wpływu na funkcjonowanie wątroby. Zawarte w nim flawonolignany to silne antyoksydanty, które ograniczają szkodliwy wpływ wolnych rodników i działają ochronnie na komórki wątroby, wzmacniając je i zapewniając im większą integralność, dzięki czemu zarówno sam narząd, jak i cały organizm są mniej narażone na wnikanie toksycznych substancji. Badania dowodzą również, że stosowanie ostropestu sprzyja regeneracji wątroby i spowalnia procesy włóknienia tego narządu. Dzięki swoim właściwościom znalazł on zastosowanie w leczeniu chorób wątroby (m.in. alkoholowego stłuszczenia wątroby, niealkoholowego stłuszczenia wątroby (ang. NAFDL), marskości wątroby). Ponadto sylimaryna pobudza wytwarzanie i wydzielanie żółci, reguluje proces opróżniania pęcherzyka żółciowego, a także zwiększa wydzielanie soków trawiennych i reguluje procesy trawienne. Na rynku dostępnych jest wiele leków na bazie ostropestu (często w połączeniu z fosfolipidami sojowymi), jak również suplementów diety, które działają wspomagająco w dolegliwościach wątroby oraz wspierają pracę przewodu pokarmowego (np. Sylimarol, Silimax, Iberogast, Legalon 140, Sylimaryna, SylimaVit, Ostropest Plamisty). Ich stosowanie może pomóc osobom zmagającym się ze wzdęciami po posiłku, nadkwasotą i powracającą zgagą.

Badania wskazują, że wyciągi z owoców ostropestu wykazują korzystne działanie na redukcję stężenia cholesterolu we krwi, zmniejszając tym samym ryzyko rozwoju miażdżycy, nadciśnienia tętniczego i choroby wieńcowej. Istnieją również doniesienia, które potwierdzają, że regularne przyjmowanie ostropestu może obniżać poziom glukozy we krwi i zwiększać wrażliwość tkanek na insulinę. Wśród innych możliwych działań:

• działanie neuroprotekcyjne na układ nerwowy, co może mieć znaczenie w profilaktyce i leczeniu chorób neurodegeneracyjnych, w tym choroby Alzheimera, czy stwardnienia rozsianego;
• działanie ochronne na nerki;
• istotną aktywność przeciwzapalną i możliwość jej wykorzystania w leczeniu stanów zapalnych skóry.

W kosmetyce i dermatologii wykorzystuje się olej z ostropestu, który zwiększa zdolności regeneracyjne skóry, rozjaśnia przebarwienia i redukuje stany zapalne.

Olej z ostropestu, ostropest mielony, całe nasiona - jaką formę wybrać?

Ostropest dostępny jest pod wieloma postaciami, lecz najchętniej wybierany jest w formie zmielonej (np. Ostropest Herbapol, Ostropest Info Farm). Jeżeli posiadamy całe ziarna ostropestu, można je zmielić na drobny proszek przy pomocy młynka ostrzowego do kawy. Mielony ostropest jest neutralny w smaku, więc z powodzeniem można go dodawać do sałatek, koktajli, płatków śniadaniowych, jogurtu naturalnego. Zmielone nasiona ostropestu nadadzą się też do przygotowania naparu.

Olej wytłaczany z ziaren ostropestu (np. Olejowy Raj Olej z ostropestu, Olej z ostropestu) można stosować zewnętrznie, podobnie jak olej z wiesiołka i ogórecznika. Sprawdzi się jako samodzielny kosmetyk lub dodatek do kremów i balsamów.

Przeciwwskazania do stosowania ostropestu

Ostropest jest rośliną bezpieczną w stosowaniu, do tej pory nie udowodniono jego toksycznego wpływ na ludzki organizm. Mimo to należy zachować ostrożność, a przyjmowanie preparatów z wyciągiem z tej rośliny skonsultować z lekarzem. 

Nie zaleca się stosowania ostropestu u osób ze zdiagnozowaną niedrożnością przewodów żółciowych, a także u kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną, gdyż może obniżać jej skuteczność. Ponadto ostropest może obniżać skuteczność leczenia metronizadolem i indynawirem. Nie zaleca się podawania ostropestu dzieciom poniżej 12. roku życia, jak również preparatów z jego ekstraktami, z kolei kobiety w ciąży i karmiące piersią stosowanie i dawkowanie tego surowca powinny skonsultować ze swoim lekarzem prowadzącym.