Hirsutyzm (nadmierne owłosienie) — przyczyny, objawy, metody leczenia

Hirsutyzm - co to?

Hirsutyzm to nadmierny wzrost włosów u kobiet. Może on mieć podłoże idiopatyczne, genetyczne, a także być efektem zażywania pewnej grupy leków. Główną przyczyną jest hiperandrogenizm, który może mieć podłoże jajnikowe lub nadnerczowe.

Za występowanie hirsutyzmu odpowiedzialny jest wzrost hormonów zwanych androgenami (hiperandrogenizm). Hormony te wytwarzane są w jajnikach, mózgu, nadnerczach, łożysku i skórze. Powodują one przekształcenie włosa mieszkowego, który jest jasny i cienki we włos terminalny o ciemnym kolorze i większej grubości.

Do hormonów androgenowych zaliczamy między innymi: testosteron, dihydrotestosteron, androstendion i DHEAS.

Hirsutyzm - przyczyny

Do najczęstszych przyczyn nadmiernego owłosienia u kobiet zaliczamy:

Zespół policystycznych jajników (PCOS)

Schorzenie to jest jedną z najczęstszych przyczyn występowania nadmiernego owłosienia u kobiet. Odpowiada za 75% przypadków, a przyczyna występowania nadal nie jest poznana.

Objawami zespołu policystycznych jajników są: nieregularne miesiączki, trądzik, dyslipidemia, insulinooporność, niepłodność i rogowacenie ciemne. 

Leczenie PCOS polega na łagodzeniu objawów. Pacjentkom zaleca się stosowanie tabletek antykoncepcyjnych, odpowiedniej diety, a także wdrożenie aktywności fizycznej.

Nieklasyczna postać wrodzonego przerostu nadnerczy

Jest ona dziedziczona genetycznie, autosomalnie recesywnie i stanowi około 5% przypadków hirsutyzmu. Objawami są: trądzik, łysienie, niepłodność, brak owulacji i zaburzenia miesiączkowania. Występuje często w późnym wieku, a leczenie obejmuje między innymi uregulowanie miesiączek, regulację poziomu androgenów i łagodzenie objawów hirsutyzmu, a także leczenie niepłodności.

Guzy czynne hormonalnie 

Stanowią one mały procent występowania hirsutyzmu. Guzy pojawiają się na jajnikach lub na nadnerczach. W efekcie dochodzi do zmian hormonalnych, które powodują nadmierne owłosienie u kobiety. Połowa guzów występujących u pacjentek to odmiana złośliwa, dlatego ich szybkie wykrycie daje szansę na ich całkowite usunięcie bez wystąpienia przerzutów i powrót do zdrowia. 

Hirsutyzm spowodowany przez guzy złośliwe ma gwałtowny przebieg oraz nasilenie.

Menopauza

Zaburzenia hormonalne spowodowane menopauzą polegają na zmniejszeniu wytwarzania estrogenów. W efekcie dochodzi do wzrostu wolnego testosteronu w organizmie kobiety, który może objawiać się hirsutyzmem. Nie u wszystkich kobiet przechodzących menopauzę obserwuje się nadmierne owłosienie. Leczenie jest objawowe, a lekarz może zlecić leki hormonalne, które złagodzą dolegliwości.

Hirsutyzm a leki

Nadmierne owłosienie u kobiet może być nie tylko przyczyną wielu chorób, ale także działaniem niepożądanym niektórych leków. 

Zaliczamy do nich: testosteron, steroidy anaboliczne czy danazol. W efekcie pacjentki zmagają się z niską samooceną, dlatego warto zgłosić się do lekarza i jeśli to możliwe zmienić farmakoterapię, w celu poprawienia jakości życia pacjentki.

Gdzie najczęściej występuje hirsutyzm?

Nadmierne owłosienie u kobiet najczęściej występuje nad górną wargą, na brodzie, udach, wokół brodawek sutkowych czy na rękach.

Hirsutyzm - jakie badania wykonać, aby zdiagnozować problem?

Rozpoznanie hirsutyzmu jest w ocenie klinicznej łatwe i polega na wykonaniu odpowiednich badań oraz na wywiadzie lekarskim. Podczas rozmowy zbiera się takie informacje jak: przebieg miesiączek, historię chorób rodzinnych, obecność trądziku lub łysienia, zmiany tembru głosu, zmiany masy ciała i występowanie wyżej wspomnianych schorzeń; między innymi PCOS, insulinooporność czy cukrzyca.

Jak leczyć hirsutyzm?

U większości pacjentek na początku stosuje się doustną, dwuskładnikową antykoncepcję hormonalną, zawierającą etynyloestradiol, w celu zmniejszenia wolnego testosteronu w organizmie. Jeśli tego rodzaju terapia nie jest zalecana np. ze względu na wystąpienie ryzyka zakrzepowo-zatorowego, rekomenduje się zastosowanie wkładki domacicznej. 

U pacjentek, u których zastosowanie wyłącznie antykoncepcji hormonalnej nie przynosi oczekiwanych efektów, dodaje się spironolakton lub octan cyproteronu, zaś w cięższych przypadkach finasteryd. 

Wiele pacjentek z nadmiernym owłosieniem zmaga się z niską samooceną, dlatego warto też zaproponować zasięgnięcia usług kosmetycznych w postaci depilacji laserowej czy elektrolizy. Dodatkowo warto sięgnąć po pomoc u psychologa.

Hirsutyzm a hipertrichoza

Hipertrichoza określa również nadmierne owłosienie. Warto zaznaczyć, że w porównaniu z hirsutyzmem, dotyka ona zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Dodatkowo występuje w miejscach niezależnych od androgenów, zatem może objawić się w dowolnym miejscu na ciele.

Do przyczyn powodujących hipertrichozę zalicza się: anoreksję, porfirię, niedoczynność tarczycy, czy zapalenie skórno-mięśniowe. 

Inną przyczyną mogą być przyjmowane leki, takie jak: glikokortykosteroidy, cyklosporyna, acetazolamid, diazoksyd, streptomycyna itp. 

Hipertrychoza może mieć także pochodzenie genetyczne lub idiopatyczne. 

Dostępność poszukiwanych leków w najbliższych aptekach sprawdzisz na portalu KtoMaLek.pl

Bibliografia:

1. Olszewska, Małgorzata; Rakowska, Adriana; Rudnicka, Lidia; Sar-Pomian, Marta. (2022). Współczesna dermatologia tom 2. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa:  s. 336
2. Witchel, S. F., & Azziz, R. (2010). Nonclassic congenital adrenal hyperplasia. International journal of pediatric endocrinology, 2010, 625105. https://doi.org/10.1155/2010/625105
3. Akre, S., Sharma, K., Chakole, S., & Wanjari, M. B. (2022). Recent Advances in the Management of Polycystic Ovary Syndrome: A Review Article. Cureus, 14(8), e27689. https://doi.org/10.7759/cureus.27689

Autor