FT3 (wolna trijodotyronina) - jakie są normy?

FT3 (wolna trijodotyronina) – czym jest?

Tarczyca jest nieparzystym gruczołem dokrewnym, zlokalizowanym z przodu szyi, pod krtanią. Zbudowana jest z dwóch płatów, połączonych wąską cieśnią. Rolą tego gruczołu jest wydzielanie i uwalnianie hormonów – trijodotyroniny (T3), tyroksyny (T4) i kalcytoniny (CT). Wbrew obiegowej opinii tarczyca nie wydziela tyreotropiny (TSH), lecz hormon ten jest nierozerwalnie związany z jej działaniem. TSH jest wydzielane przez przysadkę mózgową i stymuluje tarczycę do wytwarzania tyroksyny (T4), która po odłączeniu atomu jodu przekształcana jest w trijodotyroninę (T3).

FT3, czyli wolna trijodotyronina, jest postacią trijodotyroniny niezwiązaną z białkami osocza. Zarówno tyroksyna, jak i trijodotyronina nie są rozpuszczalne w krwi, dlatego transportowane są w niej w postaci kompleksów z białkami. Wolna frakcja trijodotyroniny stanowi jedynie 0,3% całej puli T3 w surowicy, lecz jej stężenie lepiej odzwierciedla aktualną kondycję tarczycy, gdyż jest niezależna od stężenia i właściwości białek nośnikowych.

Wolna trijodotyronina jest hormonem działającym wielokierunkowo. W okresie prenatalnym odgrywa istotną rolę w rozwoju układu nerwowego i kostnego. Ma również wpływ na nasz układ pokarmowy, rozrodczy, wydalniczy i sercowo-naczyniowy. Ponadto partycypuje w metabolizmie białek, tłuszczów i węglowodanów. Jest więc niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu, a jej wahania mogą dawać rozmaite objawy.

Kiedy badać poziom FT3?

Badanie poziomu FT3 zleca się, gdy zachodzi podejrzenie nieprawidłowej pracy tarczycy, co najczęściej ma miejsce, gdy wynik badania TSH jest nieprawidłowy. Zazwyczaj lekarz rodzinny lub endokrynolog kieruje pacjenta na wykonanie tzw. pakietu tarczycowego, czyli oznaczenia stężeń TSH, FT3 i FT4, które są ściśle ze sobą skorelowane.

W ramach diagnostyki chorób tarczycy oznacza się również stężenie przeciwciał tarczycowych anty-TPO i anty-TG, które występują przy schorzeniach autoimmunologicznych. Poziom FT3 oznacza się także:

• w przebiegu leczenia raka tarczycy;
• u pacjentów ze zdiagnozowaną nadczynnością i niedoczynnością tarczycy w celu monitorowania efektów leczenia;
• przy podejrzeniu tyreotoksykozy (wysokie stężenie hormonów tarczycowych zagrażające życiu);
• w zespole niskiej trijodotyroniny.

Poziom FT3 można oznaczyć w ramach finansowania NFZ na podstawie skierowania od lekarza rodzinnego.

Badanie poziomu FT3. Jakie są normy FT3?

Badanie poziomu wolnej trijodotyroniny najlepiej wykonać w godzinach porannych. Jeżeli wykonujemy je wraz z oznaczeniem poziomu FT4 i TSH, do badania należy przystąpić na czczo i przed przyjęciem porannej dawki leków. To ważne, ponieważ niektóre preparaty mogą wpływać na wyniki badania. Do takich farmaceutyków zaliczamy:

• antykoncepcję hormonalną oraz hormonalną terapię zastępczą;
• leki przeciwpadaczkowe;
• heparyny.

Normy FT3

• dla noworodków: 2,65-9,68 pmol/l
• dla dzieci:
  • od 6. dnia do 3. miesiąca: 3,00-9,28 pmol/l;
  • od 3. do 12. miesiąca: 3,30-8,95 pmol/l;
  • od 1. do 6. roku życia: 3,69-8,46 pmol/l;
  • od 6. do 11. roku życia: 3,88-8,02 pmol/l;
  • od 11. do 20. roku życia: 3,93-7,70 pmol/l;
• dla dorosłych: 3,1-6,8 pmol/l

Normy dla stężenia wolnej trijodotyroniny często różnią się w zależności od metody badania próbki przyjętej przed dane laboratorium. Przy interpretacji wyników należy kierować się zakresem referencyjnym przyjętym przed dany punkt diagnostyczny.

Jak interpretować wyniki badania stężenia FT3?

Wyniki badań laboratoryjnych powinny zostać przeanalizowane przez lekarza, który zadecyduje o dalszym postępowaniu. Nim jednak udamy się na wizytę, warto sprawdzić, co mogą oznaczać poszczególne wartości.

Podwyższone FT3

Wynik wolnej trijodotyroniny powyżej przyjętej normy może oznaczać nadczynność gruczołu tarczowego, wywołaną m.in. zapaleniem tarczycy, autoimmunologiczną chorobą Gravesa-Basedowa, wolem toksycznym guzkowym, a także nowotworem bądź gruczolakiem tarczycy. 

Nie zawsze FT3 wzrasta na skutek choroby. Stan ten może powodować ciąża, a także przyjmowanie niektórych leków (m.in. metformina, leki przeciwpadaczkowe, glikokortykosteroidy, preparaty zawierające jod, tyroksyna). FT3 może również wzrosnąć na skutek podania środków kontrastowych, które podaje się pacjentom w diagnostyce obrazowej (np. tomografia komputerowa z kontrastem).

Obniżone FT3

Niski poziom FT3 jest jednym z objawów niedoczynności tarczycy, która jest konsekwencją choroby Hashimoto, guzów i chorób przysadki mózgowej, amyloidozy. Obniżenie stężenia FT3 może być również spowodowane niedoborem jodu, radioterapią lub immunoterapią przeciwnowotworową, wrodzonymi zaburzeniami syntezy hormonów, leczeniem tyroksyną lub litem.

FT3 a stężenie FT4 i TSH

Porównanie wyników TSH oraz FT3 i FT4 jest pomocne w diagnostyce nadczynności niedoczynności tarczycy, które nie dają objawów:

• wysokie TSH i niskie FT3 i FT4 wskazują na niedoczynność tarczycy;
• niskie TSH i podwyższone wyniki FT3 i FT4 sugerują nadczynność tarczycy.

Autor