Jakie są skutki niedoboru lub nadmiaru fosforu? Produkty bogate w fosfor

Rola fosforu w organizmie

Głównym magazynem fosforu w organizmie są kości, a pozostała ilość rozmieszczona jest w tkankach i płynach ustrojowych. Pierwiastek ten wchodzi w skład białek, tłuszczów, węglowodanów oraz kwasów nukleinowych. Odgrywa ważną rolę w namnażaniu się komórek oraz uczestniczy w przenoszeniu kwasów tłuszczowych. Jest składnikiem układów buforowych, wpływających na utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej. Zapotrzebowanie na fosfor różni się w zależności od płci, wieku, a także stanu fizjologicznego. Fosfor jest niezbędny w okresie intensywnego wzrostu w czasie dojrzewania. Wykorzystywany jest do budowy kości, mięśni oraz tkanek. Zapotrzebowanie na ten pierwiastek dla chłopców i dziewcząt w wieku 10-18 lat wynosi 1250 mg/dobę, a dla dorosłych wartości są niższe i wynoszą około 700 mg/dobę. 

Niedobór fosforu – objawy

Fosfor jest jednym z powszechnie występujących składników mineralnych w żywności, stąd rzadko stwierdza się jego niedobory, jednak mogą one wystąpić:

• u alkoholików;
• u osób niedożywionych lub żywionych pozajelitowo;
• przy stosowaniu diety ubogobiałkowej;
• przy zaburzeniach wchłaniania;
• przy rozległych oparzeniach;
• przy ostrej biegunce i wymiotach;
• przy terapiach lekami przeciwzapalnymi;
• przy niedoborze witaminy D.

Zwiększone zapotrzebowanie na ten pierwiastek występuje przede wszystkim u dzieci i młodzieży ze względu na okres intensywnego wzrostu. W wyniku niedoboru fosforu dochodzi do osłabienia mięśni i kości, osteoporozy i osteomalacji (rozmiękania kości u dorosłych). Bez odpowiedniej ilości fosforu, organizm staje się mniej odporny na zachorowania. Inne objawy niedoboru fosforu to: nudności, drgawki, zaburzenia świadomości czy dezorientacja. Dla utrzymania czynności fosforu potrzebny jest wapń i witamina D. W miesiącach od września do kwietnia zalecana jest suplementacja witaminy D, ponieważ jej synteza skórna nie jest wystarczająca. Warto wspomóc się preparatami dostępnymi w aptece, np.: Vigantoletten Max, MyVita Witamina D3 Forte, Vitrum D3, D-Vitum Forte.

Nadmiar fosforu – objawy

Nadmiar fosforu w pożywieniu nie jest szkodliwy, jeśli zapewniona jest odpowiednia podaż wapnia i witaminy D. W przypadku niedostatecznej podaży wapnia, a dużej fosforu może dojść do zmniejszenia stężenia wapnia w krwi. Wysokie stężenie fosforu w organizmie może skutkować nieodpowiednim przyswajaniem takich składników mineralnych jak: miedź, żelazo, wapń, magnez czy cynk. Najczęstsze dolegliwości związane z przedawkowaniem fosforu to:

• nudności;
• wymioty;
• biegunki.

U osób ze stwierdzoną przewlekłą chorobą nerek nadmiar fosforu stanowi główny czynnik zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej. Zbyt wysokie stężenie fosforu w surowicy krwi zwiększa ryzyko powikłań mocznicowych, takich jak zwapnienia w sercu i układzie naczyniowym oraz chorób kości. W celu wyrównania gospodarki fosforanowej niezbędny jest odpowiednio skomponowany plan żywieniowy połączony z farmakoterapią. 

Produkty bogate w fosfor

Niektóre produkty są wzbogacane w fosfor, który pod postacią fosforanów dodawany jest w trakcie procesów technologicznych żywności, np. do wyrobów cukierniczych, napojów czy serków topionych. Fosfor znajduje się zazwyczaj w tych samych produktach, co wapń, tylko na ogół w większych ilościach. W produktach roślinnych więcej fosforu zawierają nasiona i kwiatostany, a mniej liście. Dobrym źródłem tego pierwiastka są: jaja, mięso, ryby, podroby, produkty zbożowe gruboziarniste, suche nasiona roślin strączkowych i inne warzywa, mleko i jego przetwory, zwłaszcza sery podpuszczkowe. Przyswajalność fosforu z produktów zbożowych jest niższa, z uwagi na połączenia fitynianowe. 

Dostępność tych oraz wielu innych preparatów w aptekach w Twojej okolicy możesz sprawdzić za pomocą portalu KtoMaLek.pl.

Bibliografia:

1. Ciborowska H., Rudnicka A. (2007). Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. PZWL, s. 155.
2. Gawęcki J. (2012). Żywienia człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. PWN, s. 228-229. 
3. Kozłowska L. (2012). Źródła fosforu w diecie a ryzyko powikłań mineralnych i kostnych u osób z przewlekłą chorobą nerek. Bromat.chem. toksykol. - XLV, 3, s. 822-833.