Proso zwyczajne — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Proso zwyczajne — właściwości

Znaleźć można w nim:

• związki mineralne, takie jak cynk, wapń, magnez, potas, miedź, mangan, żelazo, fosfor, siarka, krzem;
• błonnik pokarmowy;
• kwas foliowy;
• witaminy z grupy B;
• witaminę E;
• białko;
• glukozę;
• skrobię;
• kwasy omega-3 i omega-6;
• kwas elagowy;
• polifenole;
• flawonoidy.

Proso ze względu na zawartość aż 8,5 grama błonnika w 100 gramach suchych ziaren zapewnia długotrwałe uczucie sytości po posiłku i jednocześnie chroni przed chorobami przewodu pokarmowego. Ponadto uważa się, że proso zmniejsza ryzyko wystąpienia zawału serca, poprzez zmniejszenie nadciśnienia tętniczego krwi i pozytywny wpływ na profil lipidowy. Dalej wśród właściwości prozdrowotnych spożywania prosa wymienia się działanie antyoksydacyjne, prebiotyczne oraz wspierające pamięć i koncentrację. Co więcej, obecne w tym zbożu żelazo chroni przed powstaniem anemii, szczególnie osoby niespożywające mięsa.

Proso zwyczajne — jak wygląda i skąd pochodzi?

Proso zwyczajne (łac. Panicum miliaceum) znane także jako proso właściwe należące do rodziny wiechlinowatych (łac. Poaceae) to jedno z najstarszych uprawianych zbóż na świecie. Wywodzi się ono z obszarów Azji Wschodniej, najprawdopodobniej Indii i Chin, ale obecnie uprawiane jest niemal na całym świecie jako roślina paszowa i w celu spożywczym. Nazwa łacińska prosa powiązana jest z francuskim słowem mille, które oznacza tysiąc i odnosi się do liczby ziaren obecnych w kłosie. 

Proso osiąga wysokość od 50 do 150 centymetrów, a z jego zielonej, cienkiej łodygi na węzłach wyrastają liście. Lancetowate, długie liście często są szorstko owłosione. W czasie kwitnienia prosa wytwarza ono drobne, zielonożółte kwiaty zebrane w luźne wiechy. Najbardziej charakterystyczny jest wygląd małych i regularnie okrągłych ziaren prosa. Osiągają one średnicę około 1-2 milimetrów i przybierają barwę od białej po żółtozłotą.

Surowcem o działaniu leczniczym jest ziarno prosa zwyczajnego — Panici semen.

Proso zwyczajne — działanie, wskazania do stosowania

Proso zwyczajne to roślina znajdująca zastosowanie w wielu dolegliwościach. Zaleca się ją osobom chcącym zadbać o stan skóry i włosów, a także rekonwalescentom, aby poprawić ich odżywienie. Proso przeciwdziała rozwojowi miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych, działa moczopędnie, ochronnie na wątrobę oraz wspomaga pracę trzustki. Ponadto wykazano jego wpływ przeciwbakteryjny względem Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli i Bacillus subtilis. Dzięki temu proso i produkowana z niego kasza jaglana mogą stanowić profilaktykę powstawania próchnicy i wspomagać terapię biegunek. Rozpoczęcie zażywania prosa to skuteczny sposób na walkę z łagodną postacią anemii, szczególnie w przypadku dzieci. Dodatkowo proso może stanowić potencjalną broń przeciwnowotworową. Obecne w nim karotenoidy i kwasy fenolowe działają antyoksydacyjnie i antyproliferacyjnie. Wstępne badania mówią, że blokują one procesy namnażania się komórek zmienionych nowotworowo.

Proso to zboże, które podbiło świat kulinarny. Z jego obłuszczonych ziarniaków produkuje się kaszę jaglaną, a płatki z prosa chętnie spożywane są na śniadanie. Z kolei mąka jaglana wykorzystywana jest do sporządzania pieczywa, ciast i zagęszczaczy do zup i sosów. Co więcej, proso często stanowi składnik kosmetyków, głównie kremów nawilżających i poprawiających elastyczność skóry.

Proso zwyczajne na układ pokarmowy

Błonnik zawarty w prosie reguluje pracę jelit i zapobiega zaparciom. Takie działanie zmniejsza prawdopodobieństwo rozwoju nowotworu jelita grubego i choroby uchyłkowej jelit. Proso to także naturalny prebiotyk, czyli żywność dostarczająca niepodlegających trawieniu składniki, które pobudzają wzrost i aktywność mikrobioty jelitowej. 

Proso zwyczajne na układ krążenia 

Oddziaływanie prosa na układ krążenia jest wielokierunkowe. Po pierwsze — obecne w nim minerały: magnez i potas obniżają ciśnienie krwi, zmniejszając tym samym ryzyko wystąpienia zawału. Ponadto proso pozytywnie wpływa na gospodarkę lipidową, dzięki zwiększaniu stężenia adiponektyny. Adiponektyna to hormon kontrolujący metabolizm tłuszczów i glukozy w organizmie. W końcu aktywność przeciwutleniająca prosa chroni przed powstawaniem blaszek miażdżycowych. 

Proso zwyczajne na skórę

W medycynie ludowej z całego świata można spotkać się z przepisami na sporządzenie z prosa papki do stosowania na skórę. Taka mieszanka miała łagodzić oparzenia oraz drobne zranienia i otarcia. Obecnie proso stanowi składnik wielu kosmetyków, które korzystają z jego zdolności do łagodzenia podrażnień, zapobiegania rozwojowi stanów zapalnych oraz działania przeciwutleniającego, nawilżającego i nadającego jędrność skórze.

Proso zwyczajne — jak dawkować?

Dawkowanie prosa zmienia się w zależności od celu, w jakim jest stosowane i jego formy. W celu zachowania zrównoważonej diety zaleca się stosowanie produktów na bazie prosa nawet kilka razy tygodniowo, gdzie jedna porcja dla dorosłych powinna stanowić około 100-150 gramów ugotowanych ziaren. Spożywanie suplementów diety powinno odbywać się zawsze zgodnie z zaleceniami danego producenta. W przypadku osób cierpiących na choroby przewlekłe warto przed wprowadzeniem prosa do diety skonsultować się z lekarzem.

Leki i suplementy zawierające proso zwyczajne

Proso zwyczajne na rynku dostępne jest w postaci różnych suplementów w formie:

• kapsułek;
• tabletek;
• proszków;
• ekstraktów.

Można też zakupić po prostu ziarna prosa lub pozyskiwaną z niego mąkę i kaszę jaglaną. 

Proso zwyczajne w ciąży

Brak jest danych na temat jakichkolwiek zagrożeń wynikających ze spożywania ziaren z prosa w ciąży i podczas karmienia piersią. Właściwie jest to produkt polecany w tym okresie ze względu na zawarte w nim bogactwo składników odżywczych. Proso jest źródłem kwasu foliowego, który zapewnia prawidłowy rozwój płodu i zmniejsza ryzyko pojawienia się wad cewy nerwowej.

Proso zwyczajne — przeciwwskazania i środki ostrożności

Proso zwyczajne to tak zwane pradawne zboże, które od setek lat towarzyszy diecie ludności z całego świata. Jak dotąd nie ustalono możliwych przeciwwskazań do przyjmowania suplementów z prosa. Co więcej, ze względu na brak glutenu w jego ziarnach, zaleca się jego spożywanie osobom zmagającym się z celiakią. 

Podczas stosowania gotowanych ziaren prosa szczególne środki ostrożności powinni zachować pacjenci z cukrzycą i insulinoopornością. Charakteryzują się one wysokim indeksem glikemicznym, który niższy jest w przypadku surowych ziaren. Ponadto proso jest źródłem goitrogenów, które prawdopodobnie mogą wpływać na funkcjonowanie tarczycy. Z tego względu wzmożoną uwagę podczas spożywania tego zboża powinny zachować osoby z chorobami tarczycy, między innymi z niedoczynnością tarczycy i chorobą Hashimoto.

Proso zwyczajne — możliwe działania niepożądane

Proso zwyczajne to roślina powszechnie uznawana za bezpieczną i spożywanie go na ogół nie wiąże się z występowaniem działań niepożądanych. Jedynie u osób szczególnie wrażliwych możliwymi skutkami ubocznymi jego stosowania jest pojawienie się skórnej wysypki alergicznej, wzdęć i gazów. Należy jednak pamiętać, że wystąpienie objawów alergicznych jest niezwykle rzadkie, a przez to produkt ten często jest polecany osobom uczulonym na inne ziarna zbóż.

Proso zwyczajne — interakcje z lekami i innymi ziołami

Proso zwyczajne z uwagi na dużą zawartość błonnika roślinnego może niestety zaburzać wchłanianie przyjmowanych równocześnie leków. Taka interakcja jest szczególnie niebezpieczna, gdy mamy do czynienia z lekami o wąskim indeksie terapeutycznym, do których należą na przykład antybiotyki aminoglikozydowe, leki przeciwpadaczkowe, lewotyroksyna czy leki immunosupresyjne. W takich sytuacjach zaleca się zastosowanie co najmniej dwóch godzin odstępu pomiędzy przyjmowaniem tych leków a spożywaniem produktów z prosa.

Proso zwyczajne w Ziołopedii — podsumowanie

Proso zwyczajne to niesamowite zboże oferujące liczne korzyści zdrowotne i szerokie zastosowanie. Dzięki niższemu indeksowi glikemicznemu w porównaniu z pszenicą, ryżem i jęczmieniem stanowi lepszą alternatywę dla cukrzyków. Brak glutenu zapewnia swobodę stosowania prosa przez pacjentów z celiakią, a niskie prawdopodobieństwo wystąpienia alergii sprawia, że poleca się go osobom z alergią na inne zboża. Proso to surowiec bezpieczny, który mogą stosować kobiety w ciąży i dzieci. Jednak należy zwrócić uwagę na wystąpienie możliwych interakcji tej rośliny z lekami i w razie wątpliwości skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. 

Bibliografia

1. Saqib, F., Al-Huqail, A. A., Asma, M., Chicea, L., Hogea, M., Irimie, M., & Gavris, C. (2022). Dose-dependent Spasmolytic, Bronchodilator, and Hypotensive Activities of Panicum miliaceum L. Dose-response : a publication of International Hormesis Society, 20(1), 15593258221079592. https://doi.org/10.1177/15593258221079592
2. Wang, X. H., Lee, M. C., Choi, Y. M., Kim, S. H., Han, S., Desta, K. T., Yoon, H. M., Lee, Y. J., Oh, M. A., Yi, J. Y., & Shin, M. J. (2021). Phylogeography and Antioxidant Activity of Proso Millet (Panicum miliaceum L.). Plants (Basel, Switzerland), 10(10), 2112. https://doi.org/10.3390/plants10102112
3. Deng, X., Liang, J., Wang, L., Niu, L., Xiao, J., Guo, Q., Liu, X., & Xiao, C. (2023). Whole Grain Proso Millet (Panicum miliaceum L.) Attenuates Hyperglycemia in Type 2 Diabetic Mice: Involvement of miRNA Profile. Journal of agricultural and food chemistry, 71(24), 9324–9336. https://doi.org/10.1021/acs.jafc.2c08184
4. Das, S., Khound, R., Santra, M., & Santra, D. K. (2019). Beyond bird feed: Proso millet for human health and environment. Agriculture, 9(3), 64 https://doi.org/10.3390/agriculture9030064 

Autor