Uchyłki jelita grubego - przyczyny i objawy. Jak leczy się uchyłki jelitowe?

Czym są uchyłki jelitowe?

Jelito grube swoją budową przypomina rurę. Ściana jelita zbudowana jest m.in. z błony śluzowej, podśluzowej i mięśni gładkich. Zaczyna się po jelicie cienkim, a kończy na odbycie. Jego główną rolą jest transport resztek niestrawionej materii, formowanie stolca i resorpcja wody. Jest ono zasiedlone przez wiele dobroczynnych bakterii.

Uchyłki jelita, zwane również uchyłkami okrężnicy, są małymi wypukłościami w błonie śluzowej jelita grubego. Powstają w wyniku osłabienia mięśni jelita, co prowadzi do uwypuklenia ściany jelita na zewnątrz. Uchyłki mają postać workowatych struktur, występujących pojedynczo lub w grupach. 

W zachodniej populacji częstsze są pseudouchyłki, które nie obejmują pełnej grubości ściany jelita. Inaczej sytuacja wygląda w populacji azjatyckiej, gdzie częściej występują uchyłki prawdziwe, obejmujące całą grubość ściany jelita.

Chorobę uchyłkową jelita grubego można podzielić ze względu na nasilenie objawów na:

• uchyłkowatość;
• bezobjawowe uchyłki jelitowe;
• zapalenie uchyłków jelitowych, z możliwymi powikłaniami w postaci perforacji jelita, ropnia czy przetoki.

Przyczyny uchyłków jelitowych

Chorobę uchyłkową jelita grubego można uznać za chorobę cywilizacyjną. Częstość występowania uchyłków oraz ilość hospitalizacji z ich powodu zwiększa się wraz z rozwojem cywilizacji. Wiąże się to z dietą charakterystyczną dla krajów o wysokim stopniu rozwoju, a także ze stylem życia. Wśród głównych przyczyn powstawania uchyłków jelita grubego wyróżnia się:

• dietę ubogą w błonnik pokarmowy;
• przewlekły stan zapalny;
• predyspozycje genetyczne;
• niewystarczające spożycie wody;
• zaburzenia mikrobioty.

Długoletnia dieta ubogoresztkowa, oparta na produktach o wysokim stopniu przetworzenia, wymieniana jest jako jedna z ważniejszych przyczyn rozwoju uchyłków. Brak błonnika prowadzi do utrudnionego pasażu treści pokarmowej, zwiększenia ciśnienia w świetle jelita i nadmiernego nacisku na ściany jelit, co powoduje osłabienie mięśni i powstanie uchyłków.

Nie wszystkie czynniki wpływające na powstawanie uchyłków jelitowych zostały dobrze poznane, a dokładna rola już poznanych jest przedmiotem ciągłych badań.

Objawy uchyłków jelita grubego

W większości przypadków uchyłki jelitowe nie powodują żadnych objawów, a stan ten określany jest jako uchyłkowatość. Uchyłki jelita są wykrywane przypadkowo, podczas rutynowych badań diagnostycznych. W niektórych przypadkach mogą objawiać się jako:

• ból brzucha, szczególnie dolnej lewej części;
• zaburzenia wypróżniania - biegunki, zaparcia;
• wzdęcia i gazy;
• obecność krwi w stolcu. 

Diagnostyka uchyłków jelita

Zwykle na uchyłki jelitowe trafia się przypadkowo podczas takich badań jak:

• kolonoskopia;
• tomografia jamy brzusznej i miednicy mniejszej;
• USG jamy brzusznej;
• wlew kontrastowy doodbytniczy.

Częstość występowania uchyłków związana jest z wiekiem. W Polsce u osób po 60. roku życia uchyłki jelita grubego stwierdza się u ponad połowy populacji.

W przypadku wykrycia uchyłków jelitowych wykonuje się tomografię komputerową. Ponadto nieraz pacjenta kieruje się na USG jam brzusznej celem wykrycia ropnia. Warto wykonać także podstawowe badania morfologii krwi.

Leki na uchyłki jelita grubego

W przypadku bezobjawowej uchyłkowatości zazwyczaj nie stosuje się leczenia farmakologicznego. Zalecana jest modyfikacja stylu życia oraz diety poprzez zwiększenie aktywności fizycznej oraz ilości błonnika w diecie. Ponadto zaleca się rezygnację z używek, w tym alkoholu i tytoniu, a także czerwonego mięsa. W uchyłkach niepowikłanych stosuje się leki rozkurczowe, a także przeciwbólowe - np. paracetamol.

Oprócz zmian w diecie i stylu życia lekarz może zadecydować o włączeniu antybiotyków - rifaksyminy. Czasem stosuje się także leki przeciwzapalne, np. mesalazynę.

Przypadki ostre i ciężkie na ogół wymagają pilnej hospitalizacji i leczenia chirurgicznego.

Wybrane preparaty znajdziesz i zarezerwujesz w aptece za pomocą portalu KtoMaLek.pl.

Leczenie uchyłków jelitowych - o czym warto pamiętać?

Choć leki na uchyłki jelitowe skutecznie znoszą objawy choroby i poprawiają czynności jelit, nie są w stanie wyleczyć choroby. Podobnie zabiegi chirurgiczne mogą jedynie zmniejszyć ilość uchyłków, ale nie zapobiegną powstawaniu kolejnych. Interwencje te mają na celu głównie poprawę jakości życia pacjenta, zmniejszenie liczby i częstości występowania dolegliwości, a także zapobieganie potencjalnym powikłaniom.

Produkty zakazane przy uchyłkach

Jeśli choroba jest bezobjawowa, zalecana jest dieta bogatoresztkowa, obfitująca w błonnik nierozpuszczalny, np. siemię lniane. W przypadku, gdy występują dolegliwości bólowe oraz powikłania, preferowana jest dieta lekkostrawna z ograniczonym błonnikiem.

Wśród produktów zakazanych i niezalecanych w uchyłkach jelita grubego wyróżnia się:

• potrawy smażone;
• tłuste mięso;
• warzywa kapustne;
• ostre i intensywne przyprawy;
• słodycze;
• tłuste wędliny;
• sery dojrzewające, pikantne, tłuste i topione;
• kawę;
• napoje gazowane;
• alkohol.

Bibliografia:

1. Daniluk, J. (2022). Pacjenci z objawową niepowikłaną chorobą uchyłkową jelita grubego – postępowanie w gabinecie lekarza POZ. Lekarz POZ, 8 (1), s. 39-47.
2. Dieta w uchyłkowatości jelita grubego (2022). Zalecenia po hospitalizacji Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. Dostępne na: https://www.su.krakow.pl/repozytorium-plikow/strefa-pacjenta/zalecenia-po-hospitalizacji/9439-dps-02-dieta-w-uchylkowosci-jelita-grubego/file. (Dostęp: 06.2023).
3. Bartnik, W. (2021). Uchyłki jelita grubego. Medycyna Praktyczna. Dostępne na https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitogrube/80804,uchylki-jelita-grubego. (Dostęp: 06.2023).

Autor