Cynk - właściwości. Jak uzupełnić niedobory cynku?

Właściwości cynku

O tym jak ważny dla człowieka jest cynk świadczy ogrom spełnianych przez niego funkcji. Zarówno niedobór jak i nadmiar tego pierwiastka może być niebezpieczny. Cynk wchodzi w skład wielu enzymów, bądź jest ich aktywatorem - wpływa na syntezę DNA, RNA, hormonów oraz bierze udział w przemianie białek, węglowodanów i tłuszczów - a więc niedobór cynku może doprowadzić do zaburzeń przebiegu ważnych procesów fizjologicznych.

Jest mikroelementem niezbędnym do prawidłowego wzrostu i rozwoju - ma korzystny wpływ na układ immunologiczny, nerwowy, krwionośny i kostny. Wzmacnia odporność organizmu, chroni przed przeziębieniem i grypą, wspomaga leczenie schizofrenii i depresji, reguluje ciśnienie krwi. Wpływa na mineralizację kości, a także na funkcjonowanie narządów wewnętrznych takich jak trzustka, odpowiadając tym samym za prawidłowy poziom insuliny.

Oprócz tego cynk poprawia stan włosów, skóry i paznokci, przyspiesza gojenie się ran, wspomaga leczenie trądziku oraz proces widzenia, a jako antyoksydant cynk chroni przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. U mężczyzn cynk bierze udział w procesie spermatogenezy (odpowiada za prawidłową ilość i jakość plemników) i chroni przed chorobami prostaty, z kolei u kobiet odpowiedzialny jest za regulację cyklu miesiączkowego.

Przyczyny niedoboru cynku

Na niedobory cynku narażone są przede wszystkim osoby odżywiające się nieprawidłowo, dlatego bardzo ważne jest prowadzenie zdrowej, zbilansowanej diety. Niedobór cynku może być również związany z jego utrudnionym wchłanianiem spowodowanym chorobami przewodu pokarmowego (celiakia, zapalenie jelit, długotrwałe biegunki, zapalenie trzustki). Obserwuje się je też u osób, które potrzebują go w większej ilości –  a są to sportowcy, kobiety ciężarne, osoby starsze, osoby z uszkodzonymi nerkami, osłabioną odpornością lub rozległymi oparzeniami.

Objawy niedoboru cynku

Typowe objawy świadczące o niedoborze cynku to wypadanie włosów, pogorszenie stanu skóry oraz białe plamki na paznokciach. Paznokcie stają się bardziej kruche i łamliwe, włosy osłabione, a skóra jest przesuszona i bardziej skłonna do powstawania zmian trądzikowych. Mogą mu towarzyszyć zahamowanie wzrostu i opóźnienie dojrzewania, brak apetytu, zaburzenia smaku i węchu, utrudnione gojeniem się ran. Długotrwały niedobór cynku powoduje obniżenie odporności i zwiększa ryzyko zachorowania na infekcje oraz przyspiesza proces starzenia się organizmu.

Objawy nadmiaru cynku

Jeśli jedynym źródłem cynku jest nasze pożywienie to nie zagraża nam jego przedawkowanie. Takie ryzyko pojawia się przy długotrwałym stosowaniu suplementów z cynkiem. Klasyczne objawy nadmiaru cynku to ból brzucha, nudności, wymioty, podrażnienie jelit, ból głowy, osłabienie oraz biegunka. Długotrwale utrzymujący się podwyższony poziom cynku może powodować metaliczny posmak w ustach, zawroty głowy, halucynacje i nadmierne pocenie się.

Należy pamiętać, że cynk zmniejsza wchłanianie miedzi i może doprowadzić do jej niedoboru, co grozi anemią, podwyższonym poziomem LDL (złego cholesterolu) i obniżonym poziomem HDL (dobrego cholesterolu).

Cynk w pożywieniu

Najlepszym źródłem cynku są produkty pochodzenia zwierzęcego. To dlatego, że nie zawierają fitynianów i szczawianów, które tworzą z cynkiem utrudniające jego wchłanianie kompleksy. Cynk znajdziemy w produktach spożywczych takich jak ostrygi, mięso, wątróbka, kraby, sery żółte, kasza gryczana, jaja, ryż, ryby, pestki dyni, nasiona słonecznika. Warto wspomnieć, że białko zwierzęce zwiększa wchłanianie cynku.

Cynk w tabletkach

Zapotrzebowanie na cynk, w zależności od wieku i stanu fizjologicznego, wynosi od 3 do 12 mg/dobę. Odpowiednia, zbilansowana dieta jest w stanie całkowicie pokryć to zapotrzebowanie. Jeśli jednak niezbędna jest dodatkowa suplementacja cynku, warto wiedzieć jak wybrać odpowiedni preparat oraz na co zwrócić uwagę przy jego stosowaniu.

Prowadząc dodatkową suplementację zaleca się stosować cynk w postaci glukonianów, octanów lub siarczanów (Bio-Cynk, Cynk Colfarm, Cynk organiczny PHARMOVIT) - są to związki charakteryzujące się dobrą wchłanialnością.

A o czym warto jeszcze pamiętać przyjmując preparaty cynku?

• Nie należy przyjmować wraz z posiłkiem, najlepiej 2 godziny przed lub po nim, ponieważ niektóre składniki pożywienia mogą negatywnie wpłynąć na jego wchłanianie.
• Nie należy stosować cynku podczas picia kawy, ponieważ zaburza to wchłanianie cynku.
• Nie powinno się przyjmować cynku wraz z żelazem, ponieważ zmniejsza ono wchłanianie cynku.
• Stosowanie cynku zmniejsza wchłanianie wapnia, antybiotyków tetracyklinowych i diuretyków, przyjmowanie ich jednocześnie powinno być skonsultowane z lekarzem,
• Nie zaleca się stosowania cynku u pacjentów z chorobą wrzodową żołądka lub dwunastnicy.

Bibliografia
1. Gapys B., Raszeja-Specht A., Bielarczyk H.: Rola cynku w procesach fizjologicznych i patologicznych organizmu, Diagn Lab, 2014; 50(1): 45-52
2. Szcześniak M., Grimling B., Meler J.: Cynk – pierwiastek zdrowia, Farm Pol, 2014, 70(7): 363-366
3. Puzanowska-Tarasewicz H., Kuźmicka L., Tarasewicz M.: Funkcje biologiczne wybranych pierwiastków. III. Cynk – składnik i aktywator enzymów, Pol. Merk. Lek., 2009, XXVII, 161, 419-422
4. Marger L., Schubert CR., Bertrand D.: Zinc: an underappreciated modulatory factor of brain function, Biochem Pharmacol, 2014, 91(4): 426-435