Insulinooporność - wstęp do cukrzycy typu 2
Insulinooporność to w ostatnim czasie często poruszany temat, zwłaszcza w kontekście schorzeń endokrynnych i o podłożu autoimmunologicznym. Nie jest klasyfikowana jako jednostka chorobowa, co nie oznacza, że nie stanowi zagrożenia dla naszego zdrowia. Niekontrolowana insulinooporność może doprowadzić do rozwoju cukrzycy typu 2. Jakie objawy mogą wskazywać, że zmagamy się z insulinoopornością?
Insulinooporność – na czym polega?
Zrozumienie natury insulinooporności wymaga wiedzy z zakresu procesów metabolicznych zachodzących w układzie pokarmowym. Insulina jest hormonem wydzielanym przez komórki β wysp trzustki, jej produkcja następuje po spożyciu posiłku. To istotny proces, bowiem głównym zadaniem insuliny jest udział w metabolizmie węglowodanów, tłuszczów oraz białek. U zdrowych osób energia pozyskiwana z jedzenia od razu wykorzystywana jest przez komórki organizmu. Może się jednak zdarzyć, że ich wrażliwość na działanie insuliny jest obniżona, zjawisko to określane jest mianem insulinooporności.
Insulinooporność nie jest chorobą, jednak klasyfikuje się ją jako poważne zaburzenie metaboliczne. Jeżeli współwystępuje z otyłością brzuszną, hipercholesterolemią, wysoką glikemią na czczo i nadciśnieniem tętniczym, możemy mówić o tzw. zespole metabolicznym. Jest to zbiór powiązanych ze sobą czynników, które znacząco zwiększają ryzyko rozwoju miażdżycy i cukrzycy typu 2, a u ciężarnych może skutkować cukrzycą ciążową.
W jaki sposób działa ten mechanizm? Obniżona wrażliwość komórek na działanie insuliny przyczynia się do tego, że trzustka produkuje jej coraz więcej i więcej, zdecydowanie powyżej realnego zapotrzebowania organizmu na ten hormon. Stan ten nazywa się hiperinsulinemią. W efekcie pracująca na pełnych obrotach trzustka w końcu staje się coraz mniej wydolna. Ponadto wysokie stężenie insuliny hamuje działanie glukagonu – hormonu odpowiedzialnego za wykorzystywanie zapasów energii. To sprawia, że zamiast „spalać” zapasy energii, jest ona gromadzona w postaci tkanki tłuszczowej.
Przyczyny insulinooporności
Wpływ na rozwój insulinooporności może mieć wiele, niezależnych od siebie czynników. Z jednej strony lekarze wskazują na dużą rolę skłonności genetycznych, z drugiej są jeszcze zaburzenia hormonalne działające przeciwstawnie do insuliny. Często się bowiem zdarza, że osoby zmagające się z niedoczynnością tarczycy, pierwotną nadczynnością przytarczyc, czy zespołem Cushinga jednocześnie cierpią na insulinooporność. Zaburzenia metaboliczne mogą być również skutkiem przyjmowania niektórych farmaceutyków, w tym leków przeciwwirusowych, sterydów, antykoncepcji hormonalnej czy antybiotyków.
Ryzyko rozwoju insulinooporności jest największe u osób otyłych, u których tkanka tłuszczowa odkłada się w okolicy brzucha. To właśnie tłuszcz trzewny odpowiedzialny jest za wydzielanie hormonów przeciwstawnych do insuliny. Im więcej tej tkanki tłuszczowej gromadzi się na brzuchu, tym mniej wrażliwy na insulinę staje się organizm. Ponadto czujność powinny zachować osoby spokrewnione z chorymi na cukrzycę typu 2 oraz kobiety, które w przeszłości chorowały na cukrzycę ciążową.
Objawy insulinooporności – jak je rozpoznać?
Niejednokrotnie słyszało się historie osób, które przez latami, mimo stosowania drakońskich diet, nie mogły schudnąć, a wręcz nadal tyły. U wielu z nich przyczyną tego stanu była niewykryta insulinooporność. To zaburzenie jest trudne do rozpoznania, ponieważ objawy, które daje, nie są charakterystyczne i często mylone są z innymi dolegliwościami. Insulinooporność może manifestować się przez:
- zwiększenie apetytu i napady wilczego głodu,
- nadciśnienie tętnicze krwi,
- zmęczenie, senność, brak energii,
- podwyższoną glikemię,
- podwyższony poziom cholesterolu i trójglicerydów,
- problemy skórne, w tym nadmierne rogowacenie skóry,
- przyrost tkanki tłuszczowej, szczególnie w okolicach brzucha.
Badania w kierunku insulinooporności
W celu zdiagnozowania insulinooporności lekarz może zalecić szereg różnych badań, część z nich wykonuje się przy diagnostyce cukrzycy. Glikemia na czczo i doustny test obciążenia glukozą (OGTT) umożliwiają wykrycie stanu przedcukrzycowego, co może świadczyć o występowaniu insulinooporności. Dodatkowo wykonuje się lipidogram, oznacza poziom insuliny w surowicy i badanie Hs-CRP.
W diagnostyce wykorzystuje się także wskaźniki insulinooporności bazujące na zależności między stężeniem glukozy i insuliny we krwi – HOMA-IR (ang. Homeostatic Model Assessment - Insulin Resistance) oraz QUICKY (ang. Quantitative Insulin Sensitivity Check Index).
Czy można skutecznie walczyć z insulinoopornością?
Z insulinoopornością można skutecznie walczyć poprzez zmianę stylu życia. Niezbędna jest natychmiastowa modyfikacja nawyków żywieniowych oraz regularna aktywność fizyczna. Spożywane posiłki powinny składać się z produktów o niskim indeksie glikemicznym, aby unikać gwałtownych wyrzutów insuliny. Należy zatem uważnie czytać składy żywności i unikać produktów przetworzonych, obfitujących w węglowodany proste i nasycone kwasy tłuszczowe. Pomocne w kontrolowaniu poziomu glukozy we krwi mogą być leki bez recepty i suplementy przeznaczone dla diabetyków, zawierające wyciąg z topinamburu, morwy białej, cynamonu i inuliny (np. Insulan, Topinulin Diabetes, Diabetosan Caps, DOPPELHERZ AKTIV Dla diabetyków, Zuccarin).
Chrom jest mikroelementem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowanie organizmu człowieka. Największą rolę przypisuje się mu w utrzymaniu prawidłowego poziomu cukru we krwi. Objawy niedoboru chromu mogą objawiać się upośledzoną tolerancją glukozy, a w konsekwencji insulinoopornością. W tej sytuacji warto sięgnąć po preparaty zawierające chrom (np. Bio-Chrom, Chrom organiczny z inuliną, Chrom forte z zieloną herbatą).
Przy insulinooporności niezwykle ważne jest kontrolowanie masy ciała oraz poziomu tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha, dlatego ważny jest sport i regularne treningi. Podczas wysiłku mięśnie spalają glukozę, co sprzyja prawidłowemu poziomowi cukru we krwi, a także ułatwia utrzymanie optymalnej wagi.
Bibliografia
- M. T. Małecki, "Otyłość – insulinooporność – cukrzyca typu 2", Kardiol Pol 2006; 64: 10 (supl. 6): 561–566
- M. Gierach, J. Gierach, R. Junik, "Insulinooporność a choroby tarczycy", Endokrynologia Polska Vol 65, Supp. I (2014).
- K. Nowosad, "Rola diety i stylu życia w leczeniu insulinooporności", Kosmos 2022, 70(4):731-739.
- B. Igielska, "Insulinooporność to synonim nadwagi lub otyłości, a nie choroba", Dostępne na: https://zdrowie.pap.pl/wywiady/dieta/insulinoopornosc-synonim-nadwagi-lub-otylosci-nie-choroba
- Mgr M. Durbas, "Dieta w leczeniu otyłości i towarzyszącej jej insulinooporności". Medycyna Praktyczna dla Pacjentów. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/345867,dieta-w-leczeniu-otylosci-i-towarzyszacej-jej-insulinoopornosci
- Profilaktyka hiperinsulinemii i insulinooporności. Dostępne na: https://www.gov.pl/web/uw-warminsko-mazurski/profilaktyka-hiperinsulinemii-i-insulinoopornosci
- "Co to jest insulinooporność i jak z nią walczyć?", Polskie Stowarzyszenie Diabetyków. Dostępne na: https://diabetyk.org.pl/co-to-jest-insulinoopornosc-i-jak-z-nia-walczyc/
Autor
Redakcja KtoMaLek.pl - Zespół redakcyjny KtoMaLek.pl tworzą doświadczeni farmaceuci, którzy specjalizują się w różnych obszarach tematyki zdrowotnej. Doświadczenie zdobyte w zawodzie oraz wiedza uzyskana podczas studiów farmaceutycznych, pozwalają na tworzenie merytorycznych treści zgodnych z EBM (and. Evidence-based Medicine), opartych na rzetelnych źródłach — aktualnych badaniach naukowych, branżowych podręcznikach i książkach. Za praktyką podążają również pasja i niesłabnąca chęć do poszerzania wiedzy oraz dzielenia się nią z pacjentami. Dzięki temu użytkownicy otrzymują dostęp do ciekawych i angażujących materiałów edukacyjnych.
