Celiakia i nietolerancja glutenu. Jakie są objawy, jak dbać o dietę?

Jakie są objawy celiakii?

Choroba trzewna nie posiada stałego, niezmiennego obrazu klinicznego. Znane są aż trzy odmiany celiakii, w zależności od występujących symptomów.

1. Celiakia pełnoobjawowa, zwana inaczej jawną lub klasyczną, to najłatwiejsza do rozpoznania postać choroby. Jest też najrzadsza, występuje bowiem jedynie u ok. 10% chorych na celiakię, najczęściej dzieci, kobiet w ciąży oraz seniorów. Jej objawy to:

• bóle brzucha oraz wzdęcia
• znaczna utrata masy ciała
• zaburzenia rozwoju (u dzieci)
• niski wzrost
• stany depresyjne
• częste biegunki

Niestety, ta postać celiakii bywa często błędnie uznawana za inne schorzenia, do których również pasuje część powyższych objawów.

2. Celiakia ubogoobjawowa (lub bezobjawowa) jest niezwykle trudną do wykrycia postacią choroby trzewnej. Jej cecha charakterystyczna to występowanie zmian chorobowych jedynie w błonie śluzowej jelita cienkiego. Niestety, ta odmiana celiakii jest równocześnie najczęściej spotykaną. Typowe objawy tej odmiany choroby trzewnej to:

• bóle głowy
• objawy skórne (sprawdź także chorobę Dühringa)
• ciągłe zmęczenie
• afty i zapalenia jamy ustnej
• zaburzenia neurologiczne (np. padaczka)
• niedorozwój szkliwa zębowego
• bóle kości i stawów
• wczesna osteoporoza
• problemy z płodnością
• inne choroby autoimmunologiczne

3. Postać ukryta, zwana również latentną, to ostatnia postać, jaką przyjmuje celiakia. Objawy to jedynie obecność charakterystycznych dla choroby trzewnej przeciwciał we krwi badanych. Oznacza to, że celiakia u takiej osoby rozwinie się w przyszłości.

Diagnoza choroby trzewnej

Niezwykle ważne jest, by – zanim rozpocznie się leczenie – właściwie zdiagnozować chorobę. Jeśli podejrzewamy u siebie bądź bliskiej osoby występowanie celiakii, należy skontaktować się z lekarzem rodzinnym lub pediatrą i dokładnie opisać wszystkie symptomy. Nie wolno ich bagatelizować – szacuje się, że celiakia występuje u 1% populacji!

Jeśli Wasze obawy się potwierdzą, kolejnym krokiem jest wizyta u gastroenterologa, który zleci badania serologiczne na obecność przeciwciał. Warunkiem koniecznym dla właściwej diagnozy jest unikanie diety bezglutenowej – zbyt wczesne przejście na dietę złożoną z produktów gluten free może przekłamać wyniki badań!

Przeciwciała specyficzne dla choroby trzewnej to:

• EmA – przeciwko endomysium mięśni gładkich
• tTG – przeciwko transglutaminazie tkankowej
• DGP / GAF – przeciwko deamidowanej gliadynie

Dodatkowo bada się również stężenie przeciwciał oznaczonych jako IgA oraz IgG. Obecność wymienionych immunoglobulin we krwi badanego jest niemal stuprocentowym potwierdzeniem: to celiakia. Badania te mają jednak pewną wadę. Może się okazać, że przeciwciała nie występują we krwi, jednak nie jest to ostateczny dowód wykluczający chorobę trzewną. W takich przypadkach konieczne może się okazać wykonanie biopsji jelita cienkiego.

Biopsję jelita cienkiego wykonuje się podczas zabiegu gastroskopii. Badanie powoduje dyskomfort u pacjenta, jednak nie jest bolesne.

Leczenie celiakii

Jedynym, znanym do tej pory, sposobem leczenia nietolerancji glutenu, jest ścisła dieta bezglutenowa. Jeśli po jej wprowadzeniu chory poczuje się lepiej, stanowi to ostateczny dowód na trafną diagnozę.

Kosmki jelitowe, które zaniknęły w wyniku działania celiakii, regenerują się w czasie zależnym od organizmu chorego – może to trwać od kilku tygodni do nawet kilku lat. W przypadku silnego zaniku kosmków czasowo stosuje się również dietę bezlaktozową. Bywa to konieczne, ponieważ w wyniku choroby organizm może stracić zdolność trawienia laktozy.

Słowo o glutenie

Błędnym przekonaniem jest to, jakoby zawarty w wielu produktach spożywczych gluten był źródłem wielu chorób, w tym celiakii. Pamiętajmy, że gluten jedynie uzewnętrznia chorobę trzewną, nie jest jednak jej przyczyną. Zatem czym jest gluten?

Najprościej mówiąc, jest to mieszanina białek roślinnych. Występuje w pszenicy, życie i jęczmieniu. To właśnie gluten sprawia, że ciasto rośnie, staje się ciągliwe i pulchne – dzieje się to w wyniku sieciowania. Niestety jest też jednym z najpopularniejszych alergenów – szacuje się, że aż 10-25% osób z alergią pokarmową ma uczulenie na gluten.

Jeśli należysz do osób z uczuleniem na gluten bądź chorujesz na celiakię, zwracaj szczególną uwagę na to, które produkty spożywcze zawierają gluten. Ma to także znaczenie w leczeniu innych dolegliwości – część środków farmakologicznych zawiera to białko. Jeśli nie jesteś pewien, czy przepisany przez lekarza specyfik zawiera gluten, odwiedź portal KtoMaLek.pl – dostępna w nim baza leków pozwala dokładnie prześledzić ich skład, przeciwwskazania, a także zamówić lekarstwa do najbliższej apteki.