Jakie choroby tarczycy są najczęściej diagnozowane u pacjentów?

Jaką rolę pełni tarczyca?

Tarczyca jest niewielkim gruczołem położonym w przednio-dolnej części szyi. Jej głównym zadaniem jest wytwarzanie dwóch bardzo ważnych hormonów - trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4). Warto zaznaczyć, że aktywną formą hormonu jest trójjodotyronina, w którą tyroksyna przekształca się m.in. w wątrobie poprzez odłączenie atomu jodu. Zjawisko to określane jest mianem konwersji. Większość hormonów tarczycy pozostaje związana z białkami osocza krwi i dopiero po uwolnieniu się z tego połączenia jest w stanie pełnić swoje funkcje. Mówimy wtedy o frakcji wolnej (FT3 i FT4), której poziom jest oceniany w badaniach laboratoryjnych. 

Tarczyca produkuje trójjodotyroninę i tyroksynę pod wpływem tyreotropiny (TSH), wytwarzanej przez przedni płat przysadki mózgowej. W tym przypadku mamy do czynienia ze zjawiskiem ujemnego sprzężenia zwrotnego. Oznacza to, że wzrost poziomu T3 i T4 we krwi hamuje uwalnianie TSH przez przysadkę, zaś obniżenie ich poziomu sprawia, że ilość wydzielanego TSH zwiększa się.

Prawidłowy poziom T3 i T4 wpływa na:

• funkcje układu nerwowego i sercowo-naczyniowego,
• liczne procesy metaboliczne,
• wzrost organizmu,
• dojrzewanie płciowe i płodność,
• rozwój płodu w okresie ciąży, 
• kondycję skóry, włosów i paznokci.

Najczęstsze choroby tarczycy

Choroby tarczycy związane są najczęściej z nadmierną lub niewystarczającą ilością wytwarzanych hormonów. Ich rozpoznanie opiera się na analizie objawów oraz wynikach odpowiednich badań laboratoryjnych.

Niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy jest jednostką chorobową, w przebiegu której obserwuje się niedobór hormonów tarczycy. Do najczęstszych przyczyn niedoczynności należy:

• choroba Hashimoto;
• przedawkowanie leków hamujących pracę tarczycy (tyreostatyków);
• zbyt mała podaż jodu w diecie;
• leczenie nadczynności tarczycy jodem promieniotwórczym;
• operacyjne usunięcie tarczycy;
• w przypadku dzieci - niewyrównana niedoczynność tarczycy u matki w czasie ciąży.

Co istotne, do rozwoju niedoczynności może dojść także wskutek nadmiernej podaży jodu, która prowadzi do zahamowania pracy tarczycy. Suplementację tym pierwiastkiem należy przeprowadzać zatem ostrożnie, najlepiej po konsultacji z lekarzem.

Objawy, diagnostyka i leczenie niedoczynności tarczycy

Do objawów niedoczynności tarczycy zaliczamy spowolnienie metabolizmu i związany z tym wzrost masy ciała, obrzęki, ciągłe uczucie zimna oraz zaparcia. Pacjentom często towarzyszy chroniczne zmęczenie i osłabienie, pogarsza się także kondycja włosów oraz skóry. Zaawansowana niedoczynność wpływa na pracę układu nerwowego i może pogarszać stan psychiczny pacjenta, prowadząc do obniżenia nastroju, a nawet depresji.

Diagnostyka tej choroby tarczycy wymaga oznaczenia wolnej frakcji hormonów FT4 i FT3 oraz poziomu TSH. 

Leczenie polega na doustnym przyjmowaniu syntetycznych hormonów tarczycy - lewotyroksyny i liotyroniny. Preparaty te należy zażywać na czczo, minimum 1 godzinę przed pierwszym posiłkiem. Bardzo ważne jest także zadbanie o odpowiedni poziom witaminy D (Vigantoletten Max, D-Vitum Forte), selenu (Selen organiczny Naturell, Selen 100 mcg) oraz kwasów omega-3 (Olimp Gold Omega-3, Omega-3 Biocanto). Ponadto warto na bieżąco kontrolować poziom żelaza i ferrytyny.

Wybrany preparat znajdziesz i zarezerwujesz w aptece za pomocą portalu KtoMaLek.pl.

Choroba Hashimoto.

Choroba Hashimoto należy do schorzeń autoimmunologicznych. W jej przebiegu dochodzi do wytworzenia przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) i tyreoglobulinie (anty-Tg), biorących udział w syntezie hormonów tarczycy. Ponadto obserwuje się rozwój przewlekłego stanu zapalnego i uszkodzenie komórek tarczycy wskutek aktywacji limfocytów T. 

W tej chorobie tarczycy występują objawy charakterystyczne dla niedoczynności tarczycy. W diagnostyce uwzględnia się oznaczenie poziomu TSH, FT3 i FT4, a także przeciwciał anty-TPO i anty-TG. Leczenie polega na stosowaniu preparatów z lewotyroksyną w połączeniu z dietą i suplementacją o charakterze przeciwzapalnym.

Nadczynność tarczycy

Nadczynność tarczycy związana jest z nadmierną produkcją hormonów T3 i T4. Wśród najczęstszych przyczyn choroby wyróżnia się:

• gruczolaka przysadki, powodującego zwiększone wydzielanie TSH;
• uszkodzenie tarczycy i uwolnienie jej hormonów;
• przedawkowanie lewotyroksyny;
• nadmierne spożycie jodu.

Nadczynność tarczycy rozwija się także w chorobie Gravesa-Basedova. Jest to schorzenie autoimmunologiczne, w przebiegu którego organizm wytwarza przeciwciała anty-TSHR, pobudzające receptor dla TSH.

Nadczynność tarczycy wpływa na przyspieszenie metabolizmu, co skutkuje spadkiem masy ciała, kołataniem serca, nadmierną potliwością oraz przyspieszoną perystaltyką jelit. Ponadto obserwuje się wytrzeszcz oczu, zaburzenia koncentracji oraz bezsenność. Rozpoznanie wymaga oznaczenia poziomu wolnej frakcji hormonów tarczycy, TSH, a w przypadku podejrzenia choroby Gravesa-Basedowa również stężenia przeciwciał anty-TSHR.

Leczenie tej choroby tarczycy polega na podawaniu leków hamujących pracę tarczycy, głównie tiamazolu czy propylotiouracylu. W uzasadnionych przypadkach stosuje się leczenie jodem promieniotwórczym lub operacyjne usunięcie gruczołu.

Postępowanie niefarmakologiczne w chorobach tarczycy

W przebiegu chorób tarczycy bardzo ważna jest zbilansowana dieta, bogata w składniki przeciwzapalne, takie jak selen czy kwasy omega-3. Ponadto warto zadbać o zdrowy tryb życia i odpowiednią długość snu. Pamiętajmy, że jednym z największych wrogów tarczycy jest stres, który sprzyja nasileniu objawów i stanu zapalnego.

Bibliografia:

1. Jarząb, B., Płaczkiewicz-Jankowska, E. (2022). Nadczynność tarczycy. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.9.1. (Dostęp 01.2023)
2. Lewiński, A., Płaczkiewicz-Jankowska, E. (2022). Niedoczynność tarczycy. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.9.2. (Dostęp 01.2023)
3. Tuszyński, K., Libura, M. (2020). Choroby tarczycy. Wydawnictwo Farmaceutyczne, Kraków, s.27-54.

Autor