Krzem - niezbędny mikroelement. Czym grozi niedobór krzemu?

Krzem - pierwiastek życia

Krzem (łac. silicium, Si) jest pierwiastkiem powszechnie występującym w środowisku. Obecny jest pod postacią krzemionki, która składa się z krzemu i tlenu. Jest też jednym z pierwiastków śladowych (mikroelementów) występujących w ludzkim organizmie. Znajduje się głównie w tkance łącznej, czyli ścięgnach i więzadłach, chrząstkach i stawach, lecz również tkance tłuszczowej, krwi i ścianach naczyń krwionośnych, nadnerczach i nerkach, przysadce mózgowej, tarczycy. Jest też jednym z materiałów budulcowych układu kostnego, a także bierze udział w syntezie kwasu hialuronowego, kolagenu i elastyny. Dobowe zapotrzebowanie na krzem nie przekracza 20-30 mg (może być większe u seniorów), jednak deficyt tego pierwiastka może ujemnie wpłynąć na funkcjonowanie naszego organizmu. Należy mieć na uwadze fakt, że z wiekiem ilość krzemu w organizmie spada, więc jego suplementacja w pewnym momencie życia może być wskazana.

Po co nam krzem? Właściwości krzemu

Rola krzemu w ludzkim organizmie przez długi czas była pomijana i niedoceniana. Tym czasem pierwiastek ten pełni szereg istotnych funkcji:

• wspiera właściwe funkcjonowanie układu kostno-stawowego, sprzyja procesom wzrostu i mineralizacji kości, dlatego jego suplementacja bywa zalecana pacjentom chorującym na osteoporozę lub będących w grupie ryzyka (przede wszystkim kobiety w okresie menopauzy), a także u osób po złamaniach i zabiegach chirurgicznych przeprowadzanych na kościach;
• stymuluje syntezę kolagenu, kwasu hialuronowego i elastyny, które zapewniają odpowiednie nawilżenie i elastyczność skóry, lecz również dobrą kondycję włosów i paznokci (stąd też obecność krzemu w licznych suplementach diety oraz kosmetykach o działaniu przeciwstarzeniowym);
• wspomniany kolagen wpływa nie tylko na elastyczność skóry, lecz również naczyń krwionośnych. Warto więc zadbać o odpowiednią podaż krzemu w diecie, by wspierać funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego;
• ma zdolność wiązania się z metalami ciężkimi i redukowania ich szkodliwego wpływu na organizm; według pewnych opracowań krzem ogranicza odkładanie się glinu w hipokampie (część układu limbicznego);
• przeciwdziała stanom zapalnym i wspiera pracę układu immunologicznego;
• niektóre badania sugerują, że może korzystnie wpływać na profil lipidowy poprzez obniżenie stężenia frakcji LDL cholesterolu w osoczu krwi, tym samym zmniejszając ryzyko miażdżycy;
• wpływa korzystnie na koncentrację i procesy zapamiętywania.

Skutki niedoboru krzemu

Choć krzem to pierwiastek śladowy, a zapotrzebowanie na niego jest stosunkowo niewielkie, nie zawsze udaje się go dostarczyć w odpowiedniej ilości. Winowajcą najczęściej jest źle zbilansowana dieta, bazująca na produktach wysoko przetworzonych, w których próżno szukać wartościowych makro- i mikroelementów. Niekorzystnie wpływa także przewlekły stres oraz brak codziennej dawki ruchu, dlatego warto zadbać o te dwa istotne aspekty.

Zauważalnym objawem niedoboru jest pogorszenie się stanu skóry, która staje się sucha, mniej elastyczna i skłonna do podrażnień. Na powierzchni skóry mogą pojawić się "pajączki", czyli pękające naczynia włosowate, a także zmiany trądzikowe i stany zapalne. Niedostateczny poziom krzemu odbija się też na kondycji paznokci, które stają się kruche i łamliwe, jak również na stanie włosów, które zaczynają wypadać, łamią się i rozdwajają.

Sygnałem, że w organizmie brakuje tego mikroelementu, mogą być nawracające infekcje, które świadczą o obniżonej odporności.

Źródła krzemu w diecie

Dobrze zbilansowana dieta, bazująca na produktach nisko przetworzonych może pokryć zapotrzebowanie na wszystkie mikroelementy. Najwięcej krzemu w postaci kwasu ortokrzemowego występuje w pełnoziarnistych produktach zbożowych i kaszach (np. płatki owsiane, kasza gryczana, pieczywo razowe, otręby), warzywach (np. buraki, marchew, fasola, cebula, szparagi, kukurydza), owocach (m.in. banany, jabłka, morele, truskawki, daktyle), orzechach (np. migdały, włoskie, laskowe) i ziołach (skrzyp polny, pokrzywa, podbiał), a także owocach morza.

Jednakże na niewłaściwą przyswajalność krzemu z diety mogą wpływać różne czynniki. Kawa lub herbata pite do posiłku może ograniczać jego wchłanianie, podobnie obecność znacznych ilości błonnika pokarmowego, a także kwasu szczawiowego i fitynowego.

Jeżeli podejrzewamy u siebie niedobory, warto skonsultować się z lekarzem rodzinnym, który oceni nasz stan zdrowia i w razie potrzeby zleci suplementację krzemu. W aptekach dostępne są preparaty zawierające krzem organiczny (monomethylsilanetriol, MMST), który cechuje się korzystną biodostępnością (np. Krzem Organiczny OrSi, MyVita Krzem organiczny, a także krzemionkę (np. Mega Krzem z biotyną, Maxi Krzem). Ze względu na swoje właściwości adsorpcji sebum krzemionka znalazła zastosowanie w preparatach przeciwtrądzikowych i przeciwłojotokowych.