Czym jest i kiedy występuje rumień guzowaty? Jak leczyć te zmiany skórne?

Czym jest rumień guzowaty?

Rumień guzowaty jest zapaleniem tłuszczowej tkanki podskórnej. Jego występowanie ma związek z nadwrażliwością na antygeny. 

Jakie są objawy rumienia guzowatego?

Objawami rumienia są bolesne, twarde guzki o czerwonej lub fioletowej barwie na przedniej powierzchni podudzi. Zmiany równomiernie występują po obu stronach goleni, z czasem stają się niebieskie lub żółte i następnie zanikają.

Jakie są fazy powstawania rumienia guzowatego?

Faza początkowa:

• trwa od 3 do 6 dni,
• objawia się gorączką, bólami stawów i brzucha,
• pojawiają się objawy grypopodobne: opuchnięcie i ból gardła, katar.

Przebieg:

• choroba rozwija się w ciągu 1-2 dni,
• gorączka utrzymuje się lub narasta, 
• w okolicy zgięcia kolan pojawia się 3-6 bolesnych guzków,
• puchną kostki.

Wycofanie:

• guzki w ciągu 10 dni maleją i przybierają niebieską lub żółtą barwę,
• wszystkie zmiany zanikają do 6 tygodni od pojawienia się.

Jakie są przyczyny powstawania rumienia guzowatego?

Jest wiele przyczyn powstawania rumienia. W większości przypadków jest on spowodowany przez:

Infekcje bakteryjne, wirusowe, grzybicze lub pasożytnicze

Główną przyczyną infekcji bakteryjnych wywołujących rumień guzowaty są paciorkowce. U 22-48% pacjentów pediatrycznych takie guzki pojawiają się po około 2-3 tygodni od infekcji układu oddechowego. W badaniach krwi obserwuje się wówczas zwiększony poziom leukocytów. Innymi bakteriami zakaźnymi, jakie mogą wywołać rumień, są Mycobacterium, Yersinia, prątki atypowe oraz Salmonella. 

W przypadku infekcji wirusowych są to HBV, HCV, VZV oraz wirus HIV. 

Powodem rumienia guzowatego mogą być również grzyby z rodziny Aspergillus, Candida i Histoplasma, natomiast za infekcje pasożytnicze są odpowiedzialne m.in. Entamoeba Histolytica, Giardia Lamblia, Toxoplasma Gondii oraz Trichomonas vaginalis.

Choroby zapalne jelit 

Rumień guzowaty pojawia się jako objaw chorób zapalnych jelit u ok. 6-47% chorych i należy do najczęstszych objawów pozajelitowych. Choroba dotyka 5-15% pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna i 2-10% z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego.

Nowotwory złośliwe

Rumień guzowaty jest stosunkowo rzadkim objawem w przebiegu chorób nowotworowych. Największa ilość przypadków dotyczy nowotworów krwi takich jak białaczka czy chłoniak Hodgkina. W badaniach klinicznych opisano bardzo rzadkie przypadki występowania zmian guzowatych w nowotworach „litych”, takich jak nowotwór:

• płuca,
• jelita grubego,
• szyjki macicy,
• wątroby,
• trzustki,
• przytarczyc.

Sarkoidoza

Sarkoidoza jest chorobą zapalną, która może dotyczyć prawie wszystkich narządów. Główną rolę w procesie zapalnym odgrywają limfocyty T. Pierwsze objawy najczęściej daje układ oddechowy (płuca), chłonny (węzły chłonne) oraz sama skóra. Sarkoidoza jest bezpośrednią przyczyną około 10-25% występowania rumienia guzowatego. Głównie jest to przypadłość kobiet, której towarzyszy zapalenie stawów wokół kostki.

Leki i szczepionki

Poza wyżej wymienionymi przyczynami, powodem wystąpienia rumienia guzowatego może być również antykoncepcja hormonalna oraz przyjmowanie antybiotyków. Choroba ta została zdiagnozowana u około 2,9-5% pacjentów przyjmujących również sulfonamidy i bromki.  Niektóre szczepionki prawdopodobnie również mają związek z powstawaniem guzków, ale głównie obserwowano rumień po szczepionkach na:

• tężec, 
• błonicę, 
• krztusiec, 
• WZW B,
• malarię,
• wściekliznę,
• ospę,
• cholerę,
• dur brzuszny.

Rumień a ciąża

Około 4,6% zdrowych ciężarnych kobiet cierpi na rumień guzowaty -- na ogół dotyczy to I lub II trymestru ciąży. Istnieje ryzyko, że u danej pacjentki rumień pojawi się również w kolejnych ciążach. Jak do tej pory, nie zaobserwowano groźnych następstw tej choroby, które mogłyby wpływać na zdrowie matki czy też rozwój płodu. Według badań prawdopodobnie poziom żeńskich hormonów płciowych koreluje z częstością powstawania rumienia guzowatego i wywołuje reakcję nadwrażliwości.

Leczenie rumienia guzowatego

Leczenie rumienia guzowatego jest indywidualne dla każdego pacjenta. W większości przypadków specjaliści wybierają „lżejszą” terapię środkami przeciwbólowymi. Bardzo rzadko zdarzają się stany skrajne wymagające dłuższej i „mocniejszej” interwencji. Istotną kwestią jest również stosowanie dodatkowych metod wspomagających.

Leczenie farmakologiczne 

Na ogół lekarze zalecają stosowanie indometacyny w dawce 100-150 mg na dobę lub naproksen w dawce 500 mg/dobę. Z kolei dawkowanie ww. niesteroidowych leków przeciwzapalnych u pacjentów z nieswoistym zapaleniem jelit indywidualnie określa lekarz. Dostępność leków stosowanych w leczeniu rumienia guzowatego w aptekach w Twojej okolicy, możesz sprawdzić w serwisie KtoMaLek.pl. W skrajnych przypadkach dermatolodzy zalecają również używanie takich środków jak jodek potasu, kolchicyna (1-2 mg dziennie), dapson, kortykosteroidy czy hydroksychlorochinę. 

Leczenie wspomagające

Jeśli chcemy wspomóc leczenie rumienia guzowatego, możemy również zastosować bandaż uciskowy i unosić kończyny najczęściej jak to możliwe. Takie praktyki potrafią złagodzić ból i obrzęk. 

Alternatywnym sposobem wspierania leczenia uciążliwych guzków jest używanie pończoch/rajstop uciskowych, które poprawiają krążenie żylne w nogach i zwiększają komfort. 

Pamiętaj, żeby każdą zmianę na skórze skonsultować z lekarzem - nie diagnozuj się na własną ręką! Zostaw to specjalistom!

Bibliografia:

1. Golisch, K.B., Gottesman, S.P., Segal, R.J. (2017). Compression stockings as an effective treatment for erythema nodosum: Case series. International Journal of Women's Dermatology, 3(4), s. 231–233.
2. Pérez-Garza, D.M., Chavez-Alvarez, S., Ocampo-Candiani, J., Gomez-Flores, M. (2021). Erythema Nodosum: A Practical Approach and Diagnostic Algorithm. American Journal of Clinical Dermatology, 22(3), s. 367–378. 
3. Potempa-Jeziorowska. M. (2019). Rumień guzowaty — kręta droga do rozpoznania przyczyny. Varia Medica, tom 3, nr 2, s. 131–136.
4. Kojder, D., Pawlak, W., Szymańska, J., Musiał, L., Możdżyńska, A., Kapłon, K., Kamińska, I., Rymarz, A., Frączek, P., Sołtys, M. (2023). Erythema nodosum as a manifestation of many systemic diseases. Journal of Education, Health and Sport, 35(1), s. 23–29.