W jaki sposób objawia się ospa? Profilaktyka i szczepienia

Ospa – wirusowa choroba zakaźna

Ospa wietrzna (łac. varicella) jest chorobą zakaźną, która wywołuje zakażenie wirusem ospy wietrznej i półpaśca (Varicella zoster virus, VZV). Na zachorowanie najbardziej narażone są dzieci, jednak nie brakuje przypadków ospy wietrznej u dorosłych. Wirus rozprzestrzenia się drogą kropelkową, a także z ruchem powietrza (stąd polska nazwa choroby), przez co może przenosić się na większe odległości. Wirus jest wysoce zaraźliwy. Czas inkubacji choroby trwa do 21 dni, zaś chory zaraża na 1-2 dni przed wystąpieniem wysypki, a stan ten utrzymuje się do momentu, aż powstałe pęcherzyki przyschną.

Ospa u dzieci ma łagodny przebieg, a ryzyko powikłań jest niewielkie. Znacznie gorzej z zachorowaniem radzi sobie dorosły organizm. Po przebyciu choroby zyskujemy trwałą odporność, a wirus pozostaje utajony w zwojach nerwowych pnia mózgu i rdzenia kręgowego. Zaburzenia pracy układu immunologicznego mogą doprowadzić do uaktywnienia się wirusa, co u dorosłych kończy się półpaścem.

W Polsce każdego roku odnotowuje się około 200 tysięcy zachorowań na ospę wietrzną. Choć uważana jest za chorobę łagodną, jej przebieg jest nieprzewidywalny. Co roku ponad 1000 osób chorych na ospę wymaga hospitalizacji.

Ospa – objawy choroby

Początki ospy są niecharakterystyczne. U dziecka występuje stan podgorączkowy, któremu towarzyszy złe samopoczucie , a także ból głowy. Niedługo po tym (po około 48 godzinach) na całym ciele pojawia się charakterystyczna wysypka, w tym na owłosionej skórze głowy i błonie śluzowej jamy ustnej. Wypełnione płynem czerwone pęcherzyki krótko po wystąpieniu pękają i pokrywają się strupkami. Nowe zmiany powstają przez około tydzień, wywołując silny świąd.  Zmiany pojawiają się często na błonie śluzowej jamy ustnej, gardła i krtani, a także w okolicy ujścia cewki moczowej i warg sromowych.

Choć powikłania nie występują często, ryzyko zawsze istnieje. Najczęstszym powikłaniem ospy wietrznej są nadkażenia bakteryjne wykwitów skórnych. Dzieje się tak, gdy dziecko rozdrapuje swędzące krostki. Może to doprowadzić do powstania nieestetycznych blizn.

Ospa wietrzna – jak wygląda leczenie?

Po wystąpieniu skórnych wykwitów lekarz rodzinny lub pediatra nie powinni mieć wątpliwości co do przyczyny choroby. Po zdiagnozowaniu ospy należy wdrożyć stosowne leczenie. Chory powinien pozostać w domu, aby nie zarażać innych oraz odpocząć. Podwyższoną temperaturę można obniżać przy pomocy środków z paracetamolem (Panadol, APAP, Codipar). Dzieciom poleca się podawanie leku w formie syropu lub czopków (Panadol dla dzieci, Pedicetamol, Paracetamol Hasco). Nie zaleca się podawania najmłodszym preparatów na bazie ibuprofenu oraz innych z grupy NLPZ, ponieważ mogą one sprzyjać rozwojowi nadkażeń paciorkowcami.

Niegdyś na zmiany skórne stosowano płynne pudry, jednak obecnie nie jest to zalecane, gdyż mogą one maskować pierwsze objawy wtórnego zakażenia zmian skórnych. Uporczywy świąd można łagodzić preparatami znieczulającymi i chłodzącymi (np. Ospa Comfort Spray, PoxClin CoolMousse, ViraSoothe), które dodatkowo chronią przed wtórnymi zakażeniami i pomagają zapobiegać powstawaniu blizn.

Jeżeli choroba ma ciężki przebieg, lekarz może zalecić przyjmowanie leku przeciwwirusowego na bazie acyklowiru, który ogranicza replikację wirusa i skraca czas choroby (np. Heviran, Hascovir). Preparaty te dostępne są wyłącznie na receptę.

Oprócz farmakoterapii istotna jest także szczególna dbałość o higienę. Dziecko należy kąpać oraz odkażać rany, aby uniknąć ewentualnego ich nadkażenia. Pomocna może okazać się kąpiel w roztworze nadmanganianu potasu. Działa on jako środek dezynfekujący, dlatego znakomicie odkaża skórę i przyspiesza gojenie ran. Do sporządzenia leczniczego roztworu należy wykorzystać zaledwie kilka-kilkanaście kryształków nadmanganianu potasu.

Szczepionka przeciwko ospie wietrznej

W Polsce dostępna jest szczepionka przeciwko ospie wietrznej - VARILRIX oraz VARIVAX - jednak nie jest ona obowiązkowa. Zawiera osłabionego wirusa ospy wietrznej i półpaśca, podaje się ją w dwóch dawkach. Szczepienie zaleca się dzieciom, a także osobom dorosłym, które nie chorowały na ospę jako dzieci. Wykonanie szczepienia w ciągu 72 godzin po kontakcie z osobą chorobą na ospę może ochronić osobę szczepioną przed zachorowaniem lub znacząco złagodzić przebieg choroby. Szczepienie przeciwko ospie wietrznej zaleca się również kobietom planującym ciążę, które na ospę nie chorowały. Po podaniu szczepionki zaleca się odczekać 3 miesiące, nim rozpocznie się starania o dziecko.

Szczepionka jest bezpieczna i dobrze tolerowana, choć w rzadkich przypadkach mogą wystąpić niepożądane odczyny poszczepienne

Groźne powikłania ospy

Do najczęstszych powikłań ospy wietrznej zalicza się wtórne zakażenia bakteryjne wykwitów skórnych. Uszkodzona skóra może zostać łatwo skolonizowana przez paciorkowce i gronkowce. U dorosłych często dochodzi do rozwoju ospowego zapalenia płuc, diagnozuje się je nawet u 30% chorych. Ponadto w rzadkich przypadkach ospa wietrzna może doprowadzić do wystąpienia powikłań neurologicznych, zapalenia stawów, zapalenia wątroby, a nawet zapalenia mięśnia sercowego.

Autor