Czym jest toksoplazmoza i dlaczego jest groźna dla kobiet w ciąży?

Czym jest toksoplazmoza?

Toksoplazmoza jest schorzeniem pasożytniczym, wywołanym przez zakażenie pierwotniakami Toxoplasma gondii. Ostatecznym żywicielem dla tych pasożytów są kotowate, dlatego też choroba ta kojarzona jest z kotami domowymi. Pierwotniaki te bytują w przewodzie pokarmowym kotów, które wraz z kałem wydalają tzw. oocysty. Po dostaniu się oocyst do organizmu żywiciela pośredniego (także człowieka), w mięśniach szkieletowych, mięśniu sercowym, a nawet mózgu tworzą się cysty tkankowe, które zawierają żywe postaci T. gondii.

Przyczyny toksoplazmozy. Jak można się zarazić?

Do zakażenia Toxoplasma gondii dochodzi najczęściej drogą pokarmową (toksoplazmoza nabyta), na skutek spożycia produktów zawierających oocysty pasożyta – surowego lub niedogotowanego mięsa, nieprzegotowanego mleka, nieumytych warzyw i owoców, które mogły mieć kontakt z kocimi odchodami. Przyczyną wystąpienia toksoplazmozy może być też kontakt ze skażoną glebą podczas prac w ogrodzie lub z odchodami kota (np. podczas czyszczenia kuwety) zakażonego pierwotniakami T. gondii. Zdarzają się przypadki, gdy pierwotniaki przechodzą przez łożysko od zakażonej matki do rozwijającego się płodu, jest to tzw. toksoplazmoza wrodzona. Bardzo rzadko występuje zakażenie wskutek transfuzji krwi czy przeszczepu narządów.

WAŻNE!

Posiadanie kota nie oznacza od razu, że ciężarna zachoruję na toksoplazmozę. Należy jednak pamiętać, żeby po skończonej zabawie z kotem dokładnie myć ręce. Wskazane jest, by na czas ciąży czyszczeniem kuwety zajęli się inni domownicy. Jeśli nie ma takiej możliwości, kuwetę należy czyścić regularnie, najlepiej z maseczką na twarzy i w rękawiczkach, a po skończeniu pracy dokładnie umyć ręce wodą z mydłem.

Objawy toksoplazmozy

Zakażenie pierwotniakami Toxoplasma gondii zazwyczaj przebiega bezobjawowo lub skapoobjawowo (blisko 85% przypadków), a nasilenie ewentualnych symptomów zależne jest od stanu układu immunologicznego osoby zakażonej, źródła zakażenia czy postaci inwazyjnej pierwotniaka. W pozostałych przypadkach toksoplazmoza nabyta może mieć następujący przebieg:

• postać oczna – występuje zapalenie siatkówki lub naczyniówki oka;
• postać węzłowa – przejawia się powiększeniem węzłów chłonnych, głównie szyjnych, które stają się tkliwe w ostrym okresie inwazji. U części chorych występują objawy grypopodobne;
• postać uogólniona – objawy dotyczą głównie narządów wewnętrznych (m.in. powiększenie i zapalenie wątroby, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie płuc, niedokrwistość, powiększenie śledziony), bardzo rzadko występują u osób z prawidłową odpornością.

Toksoplazmoza wrodzona (gdy zakażeniu ulega płód) stanowi poważne zagrożenie dla rozwijającego się płodu. Gdy do zakażenia dojdzie w I trymestrze, konsekwencją może być obumarcie płodu lub poronienie. Zakażenie w II trymestrze powoduje ciężkie objawy u nowonarodzonego dziecka w postaci zwapnienia śródczaszkowego i wodogłowia, zmian zapalnych w dnie oka oraz licznych nieprawidłowości w obrębie organów wewnętrznych. Jeżeli do zakażenia doszło w III trymestrze, objawy u dziecka mogą pojawić się z opóźnieniem m.in. drgawki, opóźnienie rozwoju psychoruchowego, zez, jaskra, zapalenie siatkówki lub naczyniówki oka).

Diagnostyka toksoplazmozy – jak wykryć chorobę?

Standardem w diagnostyce toskoplazmozy jest wykonanie badania serologicznego, celem wykrycia w surowicy swoistych przeciwciał IgA, IgG i IgM:

• przeciwciała IgA - świadczą o niedawnym zakażeniu. Badanie to wykorzystuje się w diagnostyce zarażenia u ciężarnych oraz w postaci wrodzonej; 
• przeciwciała IgG - maksymalne stężenie osiągają w 2-3 miesiącu od zakażenia i utrzymują się przez całe życie;
• przeciwciała IgM - pojawiają się już po tygodniu od zakażenia, a maksymalne stężenie osiągają po miesiącu. Zazwyczaj zanikają po upływie 6-9 miesięcy, jednak nie jest to regułą, ponieważ u części pacjentów mogą się utrzymywać przez wiele lat.

Podstawą diagnostyki u ciężarnych jest oznaczenie przeciwciał klasy IgG i IgM, które wykonuje się już podczas pierwszej wizyty u ginekologa. Jeżeli wyniki są ujemne, badania powtarza się co najmniej raz w kolejnych trymestrach ciąży. Jeśli jednak stwierdzono obecność przeciwciał w jednorazowym badaniu, konieczne jest ich powtórzenie po 3 tygodniach i wówczas podjęcie leczenia.

W określonych sytuacjach lekarz może zdecydować o wykonaniu badania PCR, którym bada się płyn owodniowy, pobrany w czasie amniopunkcji lub też bada się krew płodową (amniocenteza i kordocenteza).

Jak leczyć toksoplazmozę?

W leczeniu toksoplazmozy choremu podaje się leki przeciwpierwotniakowe (pirymetamina, spiramycyna, kotrimoksazol, klindamycyna). Zakażenia bezobjawowe zazwyczaj nie wymagają leczenia.

U zakażonych ciężarnych stosuje się leczenie spiramycyną, aby nie dopuścić do zarażenia płodu. Jeśli jednak do tego doszło (dodatni wynik badania PCR płynu owodniowego), wprowadza się terapię prymetaminą z sulfadoksyną.

Toksoplazmoza – jak uchronić się przed zakażeniem?

Toksoplazmoza jest ogromnym zagrożeniem dla rozwijającego się płodu, dlatego przyszła mama powinna ściśle przestrzegać pewnych zasad, które pomogą uniknąć zarażenia.

• Mięso można jeść po jego przygotowaniu w odpowiedniej temperaturze. Surowe lub niedogotowane mięso (również surowe wędliny) stanowią potencjalne źródło zakażenia.
• Owoce i warzywa należy dokładnie myć i obierać.
• Wszystkie deski do krojenia, noże oraz inne naczynia, przybory i powierzchnie, które miały kontakt z surowym mięsem, owocami morza i niemytymi owocami i warzywami, należy dokładnie umyć z użyciem płynu do mycia naczyń i ciepłej wody.
• Przy pracach w ogrodzie zawsze należy używać rękawic, a po ich zakończeniu dokładnie myć ręce wodą i mydłem.
• Po każdym kontakcie z kotem lub przedmiotami, które mogły mieć kontakt z kocimi odchodami, należy dokładnie myć ręce.
• Wskazane jest codzienne i dokładne czyszczenie kociej kuwety, najlepiej przez osobę niebędącą w ciąży. 

Autor