Wirus HIV - jak dochodzi do zakażenia? Leczenie i profilaktyka

Czym jest wirus HIV?

Wirus HIV (ang. Human Immunodeficiency Virus - Ludzki wirus upośledzenia odporności) należy do rodziny retrowirusów oraz rodzaju lentiwirusów. Jak każdy wirus, składa się z otoczki białkowej i materiału genetycznego. W przypadku HIV jest to jednoniciowe RNA, które przez specjalny enzym (odwrotną transkryptazę) jest przepisywany na DNA, by łączyć się z materiałem genetycznym komórek gospodarza i w ten sposób namnażać się, wywołując proces chorobowy.

Skutki zakażenia wirusem HIV. Choroba AIDS

Ofiarami wirusa HIV padają w szczególności komórki układu odpornościowego - limfocyty T CD4 , makrofagi czy komórki dendrytyczne. W pierwszej fazie wirus rozprzestrzenia się w całym organizmie, nie powoduje jednak alarmujących objawów - może pojawić się przejściowe zmniejszenie liczby limfocytów T oraz gorączka. Następnie przechodzi się okres bezobjawowego nosicielstwa, który nieleczony może trwać od 1,5 roku do nawet 15 lat. W okresie bezobjawowym komórki immunologiczne są stopniowo wyniszczane przez wirusa.  
Nieświadomy nosiciel może w tym czasie zarażać inne osoby.

Po okresie bezobjawowym może rozwinąć się choroba AIDS (ang. aquired immunodeficiency syndrome - nabyty zespół niedoboru odporności). Ze względu na znaczne osłabienie układu odporności pacjent zaczyna chorować na zakażenia oportunistyczne, to znaczy patogeny, z którymi organizm zdrowego człowieka bez problemu by sobie poradził, u osób z AIDS powodują choroby, a nawet śmierć. Są to najczęściej półpasiec, kandydozy i inne grzybice, listerioza. Mogą pojawić się także nowotwory oportunistyczne.  

Drogi zakażenia wirusem HIV

Istnieje wiele różnych teorii na temat pierwszego przypadku zakażenia HIV. Pomimo wybuchu epidemii w USA w roku 1981, to prawdopodobnie historia tej choroby zaczęła się nawet kilkadziesiąt lat wcześniej w Afryce. Ze względu na podobieństwo wirusa SIV atakującego tamtejsze szympansy do ludzkiego wirusa HIV istnieje możliwość, iż małpi wirus pokonał barierę gatunkową i zmutował, dzięki czemu zaczął infekować ludzi.

Drogi zakażenia wirusem HIV są następujące:

• kontakt z krwią - HIV i AIDS często kojarzą się z narkomanami korzystającymi ze wspólnych igieł i strzykawek. Okazuje się, że zarazić się można także przyjmując substancje psychoaktywne drogą donosową, korzystając na przykład z jednej słomki. Należy też pamiętać, że samo ukłucie ostrym narzędziem mającym kontakt z krwią nosiciela wystarczy do zakażenia, dlatego tak ważna jest aseptyczna praca oraz dezynfekcja sprzętów w szpitalach, gabinetach lekarskich, kosmetycznych, fryzjerskich etc.;
• kontakty seksualne - chociaż początkowo uznawano AIDS za chorobę typową dla homoseksualistów, to każde kontakty seksualne niezabezpieczone za pomocą prezerwatywy, zwłaszcza z częstą zmianą partnerów są potencjalnym czynnikiem ryzyka zakażenia;
• droga okołoporodowa (w trakcie porodu lub poprzez mleko matki) - ryzyko takiego zakażenia dziecka jest zmniejszone, jeśli matka jest świadoma nosicielstwa wirusa HIV i jest leczona lekami przeciwwirusowymi.

Diagnostyka nosicielstwa HIV

W Polsce można zbadać się na obecność wirusa HIV, a testy przeprowadza się w sposób anonimowy. Badania mogą być zlecone przez lekarza jedynie za zgodą pacjenta, a na skierowaniu podaje się minimum informacji (inicjały, powiat, wiek i płeć, podejrzewaną drogę zarażenia się wirusem). Przeprowadza się także specjalistyczne poradnictwo przed i po wykonanych testach. Zasada wykonywania testu jest taka sama jak dla testów serologicznych - pobiera się niewielką ilość krwi i odpowiednimi metodami (test ELISA) sprawdza się próbkę pod kątem występowania przeciwciał anty-HIV i antygenu p24 (białka wirusa). Dodatni wynik badania potwierdza się inną metodą (Western Blot). Lekarz może zlecić także badanie poziomu limfocytów T CD4 oraz testy wirusologiczne (metoda RT-PCR w celu wykrycia w surowicy krwi RNA wirusa), zwłaszcza w kontekście oceny działania przeprowadzanej terapii przeciwwirusowej.

Badania przesiewowe (serologiczne) można przeprowadzić bez skierowania, anonimowo i bezpłatnie w PKD (punktach konsultacyjno - diagnostycznych). Nie są potrzebne żadne dokumenty, możliwa jest także rozmowa z doradcą pomagającym ustalić ryzyko zakażenia i rozwiać wszystkie wątpliwości dotyczące zakażenia i badania.

Leczenie zakażeń wirusem HIV

Obecnie w przypadku nie tylko osób, u których stwierdzono AIDS, ale także nosicieli wirusa HIV wdraża się tzw. terapię cART. Stosuje się w niej jednocześnie leki przeciwwirusowe z różnych grup: nukleozydowe lub nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy, np. abakawir, lamiwudyna+zydowudyna (Lazivir) lub efawirenz, dizoproksil tenofowiru (Tenofovir Synoptis, Tenofovir Disoproxil Mylan), newirapina; inhibitory proteazy np. atazanawir; inhibitory integrazy np. raltegrawir oraz inhibitory wejścia np. enfuwirtyd, marawirok. Terapia cART nie pozwala całkowicie pozbyć się wirusa z organizmu, ale odpowiednio wcześnie wdrożona, pozwala na znaczną supresję choroby i normalne funkcjonowanie.

Dostępność tych preparatów w aptekach w Twojej okolicy możesz w łatwy sposób sprawdzić na portalu KtoMaLek.pl.

Profilaktyka zakażeń HIV

Na ogół, aby zabezpieczyć się przed zakażeniem, wystarczy nie podejmować ryzykownych stosunków seksualnych oraz podjąć terapię ewentualnych uzależnień, a także korzystać z salonów kosmetycznych przestrzegających standardów higienicznych. W przypadku osób o zwiększonym ryzyku możliwa jest profilaktyka przed- lub poekspozycyjna lekami przeciwwirusowymi.

Autor