Hiperglikemia (przecukrzenie) — jak rozpoznać objawy wysokiego cukru? Przyczyny, leczenie, powikłania

Co to jest hiperglikemia?

Hiperglikemia to podwyższony ponad normę poziom cukru we krwi. Gdy stężenie glukozy we krwi na czczo przekracza 100 mg/ml, jest to pierwszy znak do wykonania pogłębionej diagnostyki. Dlaczego? Ponieważ hiperglikemia jest jednym z pierwszych objawów cukrzycy. Nieleczona hiperglikemia może prowadzić nawet do śpiączki cukrzycowej. 

Przyczyny hiperglikemii

Do hiperglikemii dochodzi, gdy we krwi występuje zbyt wysoki poziom cukru i często jednocześnie zaburzone jest działanie lub wydzielanie insuliny z trzustki. Insulina ma za zadanie obniżanie glukozy we krwi, np. po spożytym posiłku. Częstą przyczyną hiperglikemii jest spożywanie posiłków bogatych w węglowodany proste. Hiperglikemia pojawia się również w wyniku niektórych infekcji lub stosowanych leków, np. fluorochinolonów, beta-blokerów (m.in. metoprolol, atenolol, propranolol) czy też diuretyków tiazydowych. 

Hiperglikemia a cukrzyca

Hiperglikemia występuje m.in. u chorych na cukrzycę. Jednak to, z którym typem cukrzycy mamy do czynienia ma niebagatelne znaczenie. Do rozwoju cukrzycy typu 1 dochodzi na skutek nieprawidłowej produkcji insuliny przez trzustkę. Jest to choroba autoimmunologiczna, pojawiająca się zazwyczaj w młodym wieku, podczas której dochodzi do stopniowego niszczenia komórek beta trzustki. Narząd ten ma wówczas coraz mniejsze zdolności produkcji insuliny potrzebnej organizmowi do przemian metabolicznych cukrów, tłuszczów i białek. Pacjenci chorzy na cukrzycę typu 1 muszą stale dostarczać odpowiednie poziomy insuliny w formie leku na receptę. Z kolei cukrzyca typu 2 to choroba pojawiająca się najczęściej u dorosłych i mają na nią wpływ m.in. czynniki środowiskowe oraz dieta. Istnieją również inne typy cukrzycy, np. cukrzyca ciążowa, która może powstać na skutek zmian hormonalnych w organizmie przyszłej mamy.

Przyczyną hiperglikemii w przypadku rozpoznanej cukrzycy może być m.in. błąd dietetyczny czy pominięcie bądź podanie zbyt małej dawki leku.

Objawy hiperglikemii

Do objawów hiperglikemii zaliczamy m.in.:

• częste oddawanie moczu o słodkim zapachu,
• wzmożone pragnienie, 
• niewyraźne widzenie, 
• senność,
• problemy z koncentracją i pamięcią. 

Kiedy zauważysz u siebie niektóre z nich, warto wykonać badania w kierunku hiperglikemii. 

Zaburzenia glikemii — badania diagnostyczne

Jednym z badań służących do rozpoznania hiperglikemii jest pomiar stężenia glukozy we krwi na czczo. Jej prawidłowy poziom mieści się w zakresie 70-99 mg/dl. 

Jaki poziom cukru we krwi świadczy więc o hiperglikemii? Wynik 100-125 mg/dl w badaniu wykonanym na czczo oznacza podwyższone stężenie cukru we krwi. Normy te dotyczą osób niebędących w ciąży.

Czy hiperglikemia to cukrzyca?

Choć w przebiegu cukrzycy występuje hiperglikemia, pojęcia te nie są w pełni tożsame. Rozpoznanie cukrzycy można postawić w kilku przypadkach:

• Gdy pomiar stężenia cukru we krwi wynosi przynajmniej 200 mg/dl i towarzyszą temu objawy kliniczne.
• Dwukrotne uzyskanie w badaniu z krwi na czczo poziomu cukru 126 mg/dl lub więcej. Pomiary muszą być wykonane w oddzielne dni.
• Wykonanie krzywej glukozowej (doustny test obciążenia glukozą, OGTT)– glikemia w 120. minucie powyżej lub równe 200 mg/dl.
• Pomiar hemoglobiny glikowanej HbA1c – wynik równy lub wyższy niż 6,5% stanowi podstawę do rozpoznania cukrzycy.

Rodzaje hiperglikemii

Jednym z rodzajów podwyższonego poziomu glukozy we krwi jest hiperglikemia reaktywna. Występuje ona m.in. u cukrzyków leczonych insuliną i jest wynikiem hipoglikemii nocnej. Można jej zapobiec, zmieniając dawkę podawanej insuliny bazowej. 

Kolejnym rodzajem jest hiperglikemia poposiłkowa. Występuje ona, kiedy poziom glukozy po 2-3 godzinach od spożycia posiłku przewyższa lub równa się 140 mg/dl. U zdrowej osoby stężenie glukozy we krwi po jedzeniu osiąga maksimum po około godzinie od posiłku i odpowiednio spada do wartości początkowej. 

Wyróżnia się też hiperglikemię stresową, inaczej nazywaną przejściową. Jest ona wynikiem nagłego stanu chorobowego, np. udaru mózgu czy zawału serca. Może wystąpić zarówno u osób cierpiących na cukrzycę, jak i u tych z prawidłowym poziomem cukru we krwi na co dzień.

Czym różni się hiperglikemia od hipoglikemii?

Przedrostek „hiper-” wskazuje, iż glikemia jest podwyższona, natomiast przedrostek „hipo-” mówi o tym, że stężenie glukozy we krwi jest zbyt niskie. Do hipoglikemii może dojść np. na skutek podania zbyt dużej dawki insuliny lub nadmiernego wysiłku fizycznego.

Jak leczyć hiperglikemię?

Co robić, kiedy ma się hiperglikemię? Jednym ze sposobów postępowania w celu obniżenia cukru we krwi jest zmiana stylu życia. Należy zwracać uwagę na to, by posiłki były odpowiednio zbilansowane. Dodatkowo powinny one iść w parze z umiarkowaną aktywnością fizyczną – nawet 30 minut spaceru na świeżym powietrzu ma znaczenie dla naszego zdrowia. 

Jeśli jednak sama zmiana diety i wdrożenie ruchu nie wystarczą, jak leczyć hiperglikemię? Lekarz prowadzący decyduje o wdrożeniu terapii tj. stosowania leków obniżających stężenie cukru we krwi. Zalicza się do nich różne rodzaje insulin (np. insulina lispro, insulina aspart), jak również leki przeciwcukrzycowe pobudzające receptor GLP-1, tj. semaglutyd, liraglutyd, pochodne sulfonylomocznika, np. gliklazyd, glimepiryd, czy też inhibitory SGLT2, takie jak dapagliflozyna, empagliflozyna, kanagliflozyna. 

Leczenie i stosowanie się do zaleceń lekarskich w przypadku cukrzycy jest bardzo ważne, ponieważ pozwala zmniejszyć ryzyko wystąpienia powikłań cukrzycy. Do przykrych następstw nieleczonej lub źle kontrolowanej cukrzycy należy m.in. stopa cukrzycowa, kwasica ketonowa czy neuropatia cukrzycowa.

Dostępność przeciwcukrzycowych leków na receptę w aptece w Twojej okolicy sprawdzisz na stronie KtoMaLek.pl. 

Bibliografia

1. Wolnik, B., Orłowska-Kunikowska, E. (2007). Hiperglikemia poposiłkowa i jej znaczenie w praktyce klinicznej. Choroby Serca i Naczyń. ViaMedica, 4, 1, 10-17. Dostępne na:.https://journals.viamedica.pl/choroby_serca_i_naczyn/article/viewFile/12136/10014 (Dostęp: 26.02.2025).
2. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2024 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Dostępne na: https://ptdiab.pl/zalecenia-ptd/zalecania-aktywni-czlonkowie-2024.
3. Rehman, A., Setter, S.M., Vue, M.H. (2012). Zaburzenia stężenia glukozy związane ze stosowaniem leków Część 2: hiperglikemia związana ze stosowaniem leków. Diabetologia Po Dyplomie, 9, 1, 39-42. Dostępne na: https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/014/342/original/39-42.pdf?1473942718 (Dostęp: 26.02.2025).

Autor