Lutropina (hormon luteinizujący) — funkcje w organizmie, badanie LH, normy, wysoka i niska lutropina

Czym jest hormon LH i za co odpowiada w organizmie?

Hormon luteinizujący wraz z FSH są wytwarzane w komórkach gonadotropowych przysadki. Główną funkcją LH jest pobudzenie syntezy hormonów płciowych: testosteronu przez komórki Leydiga w jądrach mężczyzn i estrogenu u kobiet. U kobiet LH wpływa również na dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego i stymulację owulacji w jajnikach. FSH I LH są kontrolowane przez produkowaną w podwzgórzu gonadoliberynę GnRH oraz przez hormony płciowe. 

Luteotropina (LH) odgrywa nieodzowną rolę w cyklu miesiączkowym jajnika. W fazie folikularnej pobudza syntezę androgenów. Następnie odpowiada za zapoczątkowanie procesu owulacji — wtedy też stężenie lutropiny jest największe. Natomiast w fazie lutealnej bierze udział w powstaniu ciałka żółtego i stymuluje jego aktywność wydzielniczą do wytwarzania progesteronu.

Normy dla lutropiny. Co to znaczy, że luteina jest niska lub wysoka?

W warunkach prawidłowych, stężenie hormonów gonadotropowych zależy od płci i wieku. U kobiet w okresie rozrodczym poziom LH nie jest stały i zależy od fazy cyklu miesiączkowego. Największe stężenie lutropina osiąga w okresie okołoowulacyjnym, po którym gwałtownie spada. 

Prawidłowy poziom LH dla kobiet jest zatem zmienny i może wynosić: 

• w fazie folikularnej: 1,4 - 9,6 mlU/ml;
• podczas owulacji: 2,3 - 21 mlU/ml;
• po menopauzie: 42 - 188 mlU/ml.

A jaka jest norma stężenia LH u mężczyzn? U mężczyzn optymalny poziom LH jest wartością stałą i obejmuje zakres 1,5-9,2 mlU/ml.

Za wysoki lub za niski poziom hormonu LH

Podwyższone stężenie hormonu luteotropowego w surowicy (z uwzględnieniem płci, wieku, fazy cyklu miesięcznego) zwykle jest wynikiem niewydolności jajników (niskie stężenie estrogenów) lub jąder (niskie stężenie androgenów). Czasami zwiększone stężenie obu hormonów wynika z obecności gruczolaka przysadki, który wydziela hormony gonadotropowe. Znaczny wzrost stężenia tego hormonu obserwuje się u kobiet po menopauzie, co jest zjawiskiem fizjologicznym. Wysokie wartości lutropiny stwierdza się także w przebiegu m.in. zespołu Turnera i Klinefeltera, a także w zespole policystycznych jajników. U mężczyzn natomiast wysokie stężenie LH można zaobserwować np. w przypadku braku jednego lub obu jąder. 

Obniżone stężenie LH w surowicy — podobnie jak w przypadku podwyższonego stężenia LH w interpretacji wyniku należy uwzględnić płeć, wiek, fazę cyklu miesięcznego. Za niski poziom lutropiny stwierdza się w przypadku niedoczynności przysadki lub podwzgórza, m.in. na skutego zabiegu operacyjnego, urazu głowy, przerzutów nowotworowych czy sarkoidozy. Wtórna niedoczynność gonad również skutkuje niskim stężeniem LH i FSH oraz niskim stężeniem estrogenów lub androgenów. W przypadku guzów jajnika lub jąder, które w nadmiarze wydzielają hormony płciowe, może także dojść do obniżenia LH w surowicy. Zaburzenia poziomu hormonu LH są także widoczne u kobiet zmagających się z zaburzeniami odżywiania (anoreksja, bulimia) czy w przypadku stosowania niektórych leków np. przeciwpadaczkowych.

Kiedy badać hormon LH?

Wskazaniami do badania stężenia hormonu luteinowego mogą być np.:

• nieregularne miesiączki (o nieznanej etiologii); 
• potrzeba monitorowania owulacji; 
• diagnostyka i leczenie niepłodności. 

Badanie wykonuje się także w przypadku podejrzenia zaburzeń funkcjonowania przysadki mózgowej. Przy podejrzeniu hipogonadyzmu, czyli w zaburzeniach układu rozrodczego, które powodują dysfunkcję jąder lub jajników, również warto oznaczyć poziom LH. W przypadku kobiet w okresie okołomenopauzalnym utrzymujący się stale podwyższony poziom lutropiny jest zwykle wynikiem odpowiedzi organizmu na zmniejszoną produkcję hormonów jajnikowych. Objawem tego zjawiska są rzadsze owulacje, rzadsze cykle miesiączkowe, aż w końcu ich brak. 

W którym dniu cyklu badać poziom LH?

Oznaczenie stężenia lutropiny wykonuje się z surowicy krwi żylnej, w przypadku kobiet w określonym dniu cyklu miesiączkowego. Badanie zwykle wykonuje się w pierwszej połowie cyklu, około 3.–5. dnia cyklu (faza folikularna) lub w drugiej połowie cyklu około 21. dnia cyklu (faza lutealna). Wyjątek stanowi wspomniany już monitoring owulacji, w którym to poziom LH oznacza się w okresie okołoowulacyjnym, kiedy stężenie LH fizjologicznie powinno być najwyższe. 

LH u dzieci

U niemowląt i małych dzieci poziom hormonu luteinizującego wzrasta wkrótce po urodzeniu. U chłopców około 6. miesiąca życia, a u dziewczynek między 1. a 2. rokiem życia jego stężenie spada do bardzo niskiego poziomu. Następnie, przed okresem dojrzewania i rozwojem drugorzędowych cech płciowych, poziom LH ponownie wzrasta.

Badanie LH u dzieci wykonuje się w celu diagnozowania zaburzeń dojrzewania, takich jak jego opóźnienie lub przedwczesne wystąpienie. Problem ten znacznie częściej dotyczy dziewczynek niż chłopców i powinien zostać poddany konsultacji ze specjalistą.

Domowe testy owulacyjne

W aptekach i drogeriach dostępne są domowe testy owulacyjne, które opierają się na pomiarze stężenia LH. Test ten jest wyrobem medycznym, służącym do wykonania samodzielnego diagnostycznego badania z próbki moczu. Test paskowy wykrywa skok stężenia hormonu luteinizującego o stężeniu minimum 25- 30 mIU/ml, w zależności od produktu. Pozytywny test owulacyjny oznacza, że w ciągu dwudziestu czterech do trzydziestu sześciu godzin dojdzie do owulacji , a wtedy szansa na zapłodnienie jest największa.

Przed wykonaniem badania należy zapoznać się z instrukcją dołączoną do opakowania i dostosować się do zaleceń producenta.

Dostępność testów owulacyjnych oraz niezbędnych preparatów w aptece w swojej okolicy sprawdzisz z łatwością na portalu KtoMaLek.pl.

Hormon luteinizujący — podsumowanie

Hormon luteinizujący, czyli lutropina (LH) to jeden z kluczowych hormonów regulujących funkcje układu rozrodczego. Jest to substancja wydzielana przez przysadkę mózgową i odgrywa istotną rolę zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn.

U kobiet LH odpowiada za stymulację owulacji – nagły wzrost jego stężenia prowadzi do pęknięcia pęcherzyka jajnikowego i uwolnienia komórki jajowej. Po owulacji wspomaga także funkcjonowanie ciałka żółtego, które produkuje progesteron, niezbędny do utrzymania ciąży. U mężczyzn hormon luteinizujący pobudza komórki Leydiga w jądrach do produkcji testosteronu, kluczowego dla spermatogenezy i rozwoju męskich cech płciowych.

Poziom LH bywa sprawdzany w diagnostyce zaburzeń płodności, nieregularnych cykli menstruacyjnych, a także w ocenie dojrzewania płciowego.

Bibliografia

1. Malec, E. (2017). Hormon luteinizujący (lutropina). Medycyna Praktyczna. Dostępna na: https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/173855,hormon-luteinizujacy-lutropina (Dostęp: 27.02.2025)
2. Solnica, B. (2020). Hormon luteinizujący. Medycyna Praktyczna. Dostępna na: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.V.27.1.72. (Dostęp: 27.02.2025)
3. Dembińska- Kieć A., Naskalski J.W., Solnica B.: Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Wyd. 4., Edra&Partner Wrocław
4. Nadresky, D., Singh, G. (2022). Physiology, Luteinizing Hormone. StatPearls. Dostępne na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539692/. (Dostęp: 27.02.2025).

Autor