Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) - jak działają i kiedy je stosować? Przeciwwskazania i możliwe skutki uboczne

Jak działają niesteroidowe leki przeciwzapalne?

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) wykazują działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. Dzięki tym właściwościom stały się jednymi z najczęściej stosowanych preparatów. 

Mechanizm działania NLPZ jest związany z hamowaniem enzymu – cyklooksygenazy (COX), odpowiedzialnego za wytwarzanie m.in. prostaglandyn i tromboksanu. Wyróżniamy dwa rodzaje cyklooksygenazy: COX-1 i COX-2. COX-1 jest produkowana w tkankach stale, a białka przez nią wytwarzane odpowiadają m.in za ochronę śluzówki przewodu pokarmowego, regulację funkcji płytek krwi oraz przepływ krwi w nerkach. COX-2 występuje z kolei w tkankach objętych stanem zapalnym. Odpowiada tam za powstawanie prostaglandyn, które przyczyniają się do miejscowej bolesności i obrzęku tkanki oraz do wzrostu przepuszczalności naczyń.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą hamować oba rodzaje cyklooksygenaz lub wybiórczo tylko jedną z nich.

Selektywność NLPZ wobec cyklooksygenaz lub jej brak determinuje: 

• profil działania leczniczego;
• możliwe działania niepożądane leku;
• przeciwwskazania do stosowania.

Wskazania do stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych

Do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych należy wiele substancji leczniczych, m.in. kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, ketoprofen, deksketoprofen, naproksen, diklofenak, meloksykam, nimesulid czy kwas tolfenamowy. Każda z nich wykazuje działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne oraz przeciwgorączkowe, jednak różnice w sile działania sprawiają, że sięgamy po nie w różnych wskazaniach terapeutycznych. W zależności od substancji oraz dawki, część preparatów jest dostępna bez recepty, a część tylko z przepisu lekarza.

Kwas acetylosalicylowy (ASA) w dawce 75 mg jest stosowany w prewencji, leczeniu oraz przy podejrzeniu zawału serca oraz w niestabilnej chorobie wieńcowej. W wyższych dawkach ASA znajduje zastosowanie w leczeniu bólu o umiarkowanym nasileniu oraz gorączki w przebiegu przeziębienia.

Ibuprofen i ketoprofen są często wybierane w leczeniu bólu o słabym i umiarkowanym nasileniu. Przynoszą ulgę m.in. w bólu głowy, zębów lub mięśni. Ponadto są używane jako leki przeciwgorączkowe, zwłaszcza ibuprofen, który może być stosowany już od 3. miesiąca życia.   

Główne zastosowanie naproksenu i meloksykamu to objawowe leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów, a także leczenie zesztywniającego zapalenia kręgosłupa. Z kolei kwas tolfenamowy jest stosowany głównie w przypadku wystąpienia ostrego napadu migreny. 

Wybrane preparaty znajdziesz i zarezerwujesz w aptece za pomocą portalu KtoMaLek.pl.

Kiedy nie stosować niesteroidowych leków przeciwzapalnych?

Przeciwwskazania związane ze stosowaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych wynikają z ich wpływu na hamowanie cyklooksygenazy 1. Dzięki wytwarzanej przez nią prostaglandynie śluzówka przewodu pokarmowego jest chroniona, a w nerkach dochodzi do prawidłowego przepływu krwi. Hamowanie COX-1 prowadzi do zmniejszenia ochronnego działania na śluzówkę, dlatego niesteroidowych leków przeciwzapalnych nie powinny stosować osoby z aktywną chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy oraz z niewyjaśnionymi krwawieniami z przewodu pokarmowego. 

U pacjentów z grupy ryzyka w razie potrzeby należy włączyć leki, które preferencyjnie hamują COX-2, takie jak deksibuprofen czy deksketoprofen. Ponadto, warto przyjmować je z posiłkiem i popijać dużą ilością wody, co zmniejsza działanie drażniące.

Po NLPZ nie powinny sięgać osoby ze stwierdzoną niewydolnością nerek i hipowolemią, gdyż mogą one prowadzić do zmniejszenia przepływu krwi przez nerki i ryzyka wystąpienia ostrej niewydolności nerek. Ponadto należy zachować ostrożność podczas stosowania NLPZ u chorych na nadciśnienie tętnicze.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne – skutki uboczne

Stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych może wiązać się z wystąpieniem działań niepożądanych. Należą do nich m.in.:

• podrażnienie błony śluzowej przewodu pokarmowego;
• nudności i wymioty;
• zawroty głowy;
• wzrost ciśnienia tętniczego;
• upośledzenie filtracji nerek;
• uszkodzenie wątroby.

Należy mieć na uwadze, że ryzyko wystąpienia hepatotoksyczności wzrasta u pacjentów, którzy nadużywają NLPZ, a także stosują kilka z nich jednocześnie. 

Bibliografia:

1. Woroń, J. (2012). Racjonalne stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych w terapii bólu. Medycyna praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/bol/wytyczne/90989,racjonalne-stosowanie-niesteroidowych-lekow-przeciwzapalnych-w-terapii-bolu.
2. IBUPROM Max. Charakterystyka Produktu Leczniczego, Dostępne na: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/api/rpl/medicinal-products/11104/characteristic.
3. Migea 200 mg. Charakterystyka Produktu Leczniczego, Dostępne na: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/api/rpl/medicinal-products/10952/characteristic