Błonica – groźna choroba zakaźna. Przyczyny, objawy i leczenie błonicy

Błonica – co to za choroba?

Błonica, znana też jako krup czy dyfteryt, to ostra choroba zakaźna o etiologii bakteryjnej, wywołana przez Gram-dodatnią pałeczkę tlenową - Corynebacterium diphteriae, czyli maczugowca błonicy. 

Schorzenie dotyczy głównie układu oddechowego (górnych dróg), ale dotykać może również skóry, układu nerwowego, nerek czy serca. Źródłem zakażenia jest człowiek, a droga kropelkowa jest najczęstszą drogą szerzenia się błonicy. Do zakażenia może dojść również poprzez bezpośredni kontakt z materiałem zakaźnym - owrzodzeniami lub wydzielinami z dróg oddechowych osoby zakaźnej.

Przebieg błonicy

Gdy dojdzie do zakażenia, rozpoczyna się okres wylęgania trwający od 1 do 10 dni (średnio 2-4). 

Bakterie namnażają się i wytwarzają egzotoksynę m.in. uszkadzającą nabłonek dróg oddechowych. Egzotoksyna przedostaje się z czasem do krwi i chłonki, a za ich pomocą zostaje przetransportowana do różnych narządów organizmu. Istnieją jednak szczepy, które nie będą wytwarzać toksyny - są one przyczyną choroby inwazyjnej.

Błonica – objawy

Błony o szarobrązowej barwie, ściśle przylegające do śluzówki górnych dróg oddechowych, to charakterystyczny objaw błonicy. Zmiany te podczas prób usuwania krwawią. 

Choroba przebiega z szeregiem objawów ogólnych, w tym:

• gorączką,
• bólem mięśni,
• osłabieniem,
• apatią.

Rodzaje błonicy a odmienność objawów

Pozostałe objawy błonicy zależą od rodzaju choroby, czyli miejsca organizmu, które objęte jest procesem chorobowym. Wyróżniamy błonicę:

• nosa - cechuje się wydzieliną z nosa (ropną, krwistą lub krwisto-ropną);
• gardła - to najczęstsza postać błonicy. Po kilku dniach na migdałkach podniebiennych, ścianie gardła i podniebieniu widoczne są białe (z czasem szarobrązowe) błony rzekome. Choroba przebiega m.in. z bólem gardła, ślinotokiem, problemami z przełykaniem, cuchnącym oddechem czy obrzękiem okolicy szyi. W przebiegu schorzenia może dojść do problemów oddechowych, sinicy, a nawet uduszenia;
• tchawicy i krtani - w procesie chorobowym dochodzi do zmniejszenia średnicy dróg oddechowych, czemu towarzyszy m.in. chrypka, szczekający kaszel oraz duszność;
• skóry - pojawia się zazwyczaj trudno gojące się, przewlekłe owrzodzenie z martwicą lub blado szarym nalotem.

Możliwe powikłania błonicy

W niektórych przypadkach klinicznych zachorowanie na błonicę prowadzi do różnego rodzaju powikłań. Wśród powikłań błonicy wymienia się m.in.:

• zaburzenie toru oddechowego (niedrożność),
• zapalenie płuc (bakteryjne),
• niewydolność serca oraz inne powikłania sercowe (w tym także zgon z przyczyn sercowych),
• chorobę posurowiczą.

Błonica - jak wygląda leczenie?

Postępowanie lecznicze w błonicy podzielić można na objawowe oraz przyczynowe. To drugie obejmuje takie czynności jak podanie anatoksyny końskiej, wdrożenie antybiotykoterapii oraz szczepienie (podczas rekonwalescencji) skierowane przeciw błonicy.

Leczenie objawowe zależne jest natomiast od postaci choroby oraz jej przebiegu. Mogą składać się na nie takie czynności jak np. usunięcie w sposób mechaniczny powstałych błon rzekomych, intubacja, elektrostymulacja serca czy podawania żywienia za pomocą zgłębnika.

Szczepionka – błonica, tężec, krztusiec

W Polsce istnieje obowiązkowe szczepienie na błonicę. Zgodnie z Kalendarzem Szczepień Ochronnych szczepienie na błonicę, tężec i krztusiec (szczepionka skojarzona, DTP) powinno zostać przeprowadzone po raz pierwszy w 2. miesiącu życia (pierwsza dawka), kolejne dawki zaleca się przyjąć między 3. a 4. miesiącem życia, następnie między 5. a 6. miesiącem życia i między 16. a 18. miesiącem życia. Po tym czasie należy przyjąć jeszcze 3 dawki w wieku kolejno 6, 14 i 19 lat. U osób dorosłych zaleca się dodatkowo przyjmowanie co 10 lat dawek przypominających. 

Oprócz szczepienia skojarzonego przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi (DTP) na rynku istnieje również monowalentna szczepionka przeciw błonicy (D) oraz szczepionka przeciw błonicy i tężcowi (DT).

Szczepionka przeciw błonicy zawiera w swoim składzie inaktywowaną toksynę błoniczą -  należy do preparatów inaktywowanych.

Dostępność poszukiwanych preparatów w pobliskich aptekach sprawdzisz z łatwością za pomocą portalu KtoMaLek.pl.

Bibliografia:

1. Szymczak, A. (2021). Błonica. eMPendium. (Dostęp: październik 2022).
2. Podsumowanie - Szczepionka przeciw błonicy. Dostępne na: https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/blonica/. (Dostęp: październik 2022).