Tabletki antykoncepcyjne - warto brać? Zalety i wady antykoncepcji hormonalnej

Historia tabletek antykoncepcyjnych

Ludzkość od zawsze poszukiwała skutecznych sposobów ochrony przed nieplanowaną ciążą. Sięgano po mieszanki ziołowe, stosowano mniej lub bardziej skuteczne metody barierowe. Wiele czasu upłynęło, nim poznaliśmy mechanizmy rządzące cyklem menstruacyjnym kobiety oraz momentem zapłodnienia. Odkrycie estrogenu i progesteronu - żeńskich hormonów płciowych - pomogło dostrzec pewne zależności i zrozumieć, że od ich stężenia uzależnione są fazy cyklu, a także ciąża. Badacze zauważyli, że kobiety nie zachodzą w ciąże, gdy w trakcie cyklu poziom progesteronu jest podwyższony. Dopiero wtedy podjęto działania, które miały na celu uzyskanie syntetycznego hormonu o zbliżonym działaniu. To dało początek pracom nad hormonalną formą antykoncepcji. Pierwsze tabletki antykoncepcyjne o nazwie Enovid trafiły do aptek w Stanach Zjednoczonych na początku lat sześćdziesiątych. W Polsce pigułki antykoncepcyjne zaczęto sprzedawać w roku 1966. Obecnie na rynku dostępnych jest kilkadziesiąt preparatów różnych producentów.

Rodzaje tabletek antykoncepcyjnych

Aktualnie w aptekach możemy kupić dwa rodzaje tabletek antykoncepcyjnych:

• Tabletka jednoskładnikowa – nazywa się je także "minipigułką”. Zawierają stosunkowo niską dawkę jednego hormonu - syntetycznego progestagenu. Substancją czynną może być także lewonoregesterel, dezogestrel czy noretysteron. Tabletka jednoskładnikowa zmienia właściwości śluzu szyjkowego i tym samym utrudnia wynikanie plemników do dróg rodnych. Hamuje również owulację i wpływa na grubość śluzówki macicy (endometrium). Zaleca się je kobietom, które słabiej tolerują estrogen obecny w tabletkach dwuskładnikowych. Są także częstą formą antykoncepcji stosowaną przez kobiety karmiące piersią. Na rynku dostępne są takie preparaty, jak: Azalia, Cerazette, Limetic, Symonette.
• Tabletka dwuskładnikowa – zawierają dwa hormony - etynyloestradiol (syntetyczną formę estrogenu) i progestagen. Estrogeny hamują wzrost pęcherzyka w jajniku tym samym uniemożliwiając owulację. Progestagen wpływa natomiast na właściwości śluzu szyjkowego, aby uniemożliwić plemnikom dostanie się do komórki jajowej. Dodatkowo pigułki dwuskładnikowe wpływają na strukturę endometrium. 

Tabletki dwuskładnikowe można także podzielić ze względu na ich schemat działania i zgodność z fazami cyklu:

• Tabletki jednofazowe - przez 21 dni przyjmujemy identyczne pigułki o takiej samej zawartości substancji czynnych, następnie robimy 7-dniową przerwę (Atywia, Yasminelle, Aidee, Yasmin). Dostępne są także preparaty zawierające dodatkowe 7 tabletek placebo, aby uniknąć robienia przerwy. Taki system nazywa się „every day pill”. 
• Tabletki dwufazowe - w opakowaniu znajduje się 11 pigułek w jednym kolorze i 10 w innym. Należy je brać w odpowiedniej kolejności, zgodnie z zaleceniami w ulotce. Dawka hormonów w tabletce jest zależna od dnia cyklu i zmienia się dwukrotnie. W Polsce obecnie nie ma dostępnych preparatów tego typu.
• Tabletki trójfazowe - w blistrze znajdziemy 10 tabletek ciemnożółtych, 6 jasnobrązowych i 5 białych (kolory mogą się różnić w zależności od preparatu), które zawierają różne kombinacje dwóch hormonów (Triquilar, Milvane). Proporcje substancji czynnych zmieniają się trzykrotnie, aby naśladować naturalny cykl.

Niezależnie od typu tabletek antykoncepcyjnych, preparaty te dostępne są wyłącznie z przepisu lekarza. Przed rozpoczęciem ich stosowania należy odbyć wizytę konsultacyjną, w trakcie której ginekolog przeprowadzi pogłębiony wywiad medyczny, a także przeprowadzi niezbędne badania, które wykluczą wszelkie ewentualne przeciwwskazania do stosowania takiej formy antykoncepcji hormonalnej.

Tabletka 72 Po

Antykoncepcja postkoitalna, czyli tak zwana "tabletka 72 po" również zalicza się do grupy tabletek antykoncepcyjnych. Tym, co odróżnia ją od wspomnianych wcześniej preparatów jest moment jej stosowania, gdyż należy ją przyjąć już po stosunku. Substancją czynną takich tabletek jest octan uliprystalu lub lewonorgestrel. W Polskich aptekach dostępne są dwa preparaty o takim działaniu – ellaOne i Escapelle.

Im wcześniej przyjęta antykoncepcja awaryjna, tym większa jej skuteczność. W przypadku preparatów z lewonorgestrelem (Escapelle) maksymalny czas na przyjęcie tabletki to 72 godziny po źle zabezpieczonym lub niezabezpieczonym stosunku. Środku na bazie octanu uliprystalu (ellaOne) można przyjąć do 120 godzin. Zawarta w tabletce substancja czynna nie dopuszcza do zapłodnienia poprzez hamowanie lub opóźnienie owulacji. Może mieć także wpływ na zapobieganie zagnieżdżeniu zarodka, jednak nie jest to środek o działaniu wczesnoporonnym. Stosuje się ją wyłącznie doraźnie i nie częściej niż raz w trakcie jednego cyklu.

Zalety tabletek antykoncepcyjnych

Niewątpliwą zaletą stosowania tabletek antykoncepcyjnych jest ich duża skuteczność. Przy wzorcowym stosowaniu wynosi 99,7%. W przypadku niekonsekwencji i błędów (zapominanie o wzięciu tabletki, łączenie z lekami osłabiającymi działanie) oscyluje w granicach 92%. Oprócz zapobiegania ciąży zmniejszają ryzyko raka endometrium, jajników, a także zapalenia narządów rodnych. Są wygodne w użytkowaniu, a ich przyjmowanie można przerwać w dowolnym momencie. Kobiety stosujące tabletki antykoncepcyjne chwalą tę metodę za zmniejszenie bólu miesiączkowego oraz intensywności krwawień.

Wady tabletek antykoncepcyjnych

Mimo niewątpliwych zalet tabletki antykoncepcyjne posiadają także szereg wad. Źle dobrane mogą wywoływać przykre skutki uboczne, jak bóle i zawroty głowy, mdłości, problemy skórne, bóle piersi czy wahania wagi. Zwykle objawy te ustępują po kilku tygodniach, jeśli jednak nie mijają, należy dobrać inny preparat lub zupełnie inną formę antykoncepcji. Minusem jest także fakt, że tabletki trzeba zażywać codziennie o tej samej porze.

Kontrowersje wzbudza także kwestia zwiększania ryzyka chorób zakrzepowych. Ryzyko rośnie u kobiet, które ukończyły 35. rok życia, są otyłe, palą papierosy lub chorują na nadciśnienie czy hipercholesterolemię. Przeciwwskazaniem są także zakrzepy w naczyniach krwionośnych, płucach lub innych narządach, które występowały w przeszłości, a także udar lub zawał mięśnia sercowego.

Przeciwwskazaniem do stosowania tabletek antykoncepcyjnych są także choroby nowotworowe piersi oraz narządów płciowych. Statystyki pokazują, że u kobiet przyjmujących pigułki antykoncepcyjne częściej diagnozuje się raka piersi. Nie dowiedziono jednak, że preparaty te mają wpływ na rozwój tych schorzeń.

Tabletki antykoncepcyjne – czy warto stosować?

Przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych powinno być wspólną decyzja kobiety oraz lekarza ginekologa. Należy wziąć pod uwagę stan zdrowia pacjentki, jej styl życia, przeszłość chorobową oraz ryzyko rozwoju niektórych schorzeń. Jeżeli stan zdrowia na to pozwala, tabletki antykoncepcyjne mogą być naprawdę wygodną i skuteczną metodą antykoncepcji. Nie można jednak zapominać o regularnym wykonywaniu badań diagnostycznych, gdyż antykoncepcja hormonalna nie działa miejscowo a wpływa na funkcjonowanie całego organizmu.