Ból brzucha u dziecka — co może być przyczyną?

Bolący brzuch dziecka — jak duży to problem?

Ból brzucha u dziecka to wyzwanie, z którym kiedyś będzie musiał zmierzyć się każdy rodzic. Według statystyk nawet 20% dzieci skarży się na przewlekły ból brzucha, a epizodyczny ból brzucha to dolegliwość, która zdarzy się w życiu każdemu. Warto pamiętać, że u dzieci bolący brzuszek rzadko jest objawem poważnej choroby, najczęściej ma tzw. charakter czynnościowy. Niewątpliwie jest to jednak jedna z najczęstszych dolegliwości, z którą dzieci zgłaszają się do gabinetów lekarskich i na oddziały ratunkowe. Co więcej, ból brzucha może stanowić bardzo trudny do rozpoznania objaw dla lekarza pediatry. Nasilenie odczuwania bólu przez dziecko nie świadczy o ciężkości choroby, a zebranie wywiadu lekarskiego w tej grupie wiekowej często jest mało precyzyjne.

Przyczyny bólu brzucha u dzieci

Zrozumienie przyczyny bólu brzucha u dziecka jest kluczowe dla osiągnięcia odpowiedniej reakcji i ewentualnego leczenia. Przede wszystkim ból brzucha to objaw, który może być bólem ostrym, bólem przewlekłym lub zaburzeniem czynnościowym. Prawidłowe rozpoznanie na podstawie zgłaszanych objawów i wieku pacjenta jest w stanie postawić jedynie lekarz. Ból brzucha u dzieci może mieć wiele przyczyn, wśród najczęstszych wymienia się:

• niestrawność lub przejedzenie — dzieciom zdarza się niekiedy zjeść więcej, niż są w stanie strawić, szczególnie bardzo słodkich lub tłustych potraw, które obciążają układ pokarmowy;
• zatrucie pokarmowe — żywność źle przechowywana lub taka, której termin ważności minął, może być nośnikiem bakterii, toksyn i grzybów. Gdy znajdą się one w żołądku dziecka, mogą spowodować gorączkę i ból brzucha, a także wymioty i biegunkę;
• infekcje żołądkowo-jelitowe — u dzieci najczęściej odpowiedzialne są za nie rotawirusy, rzadziej bakterie, towarzyszy im gorączka, skurcze, tkliwość brzucha i biegunka;
• zaparcia —  długotrwałe zaparcia prowadzą do uczucia pełności, wzdęć i bólu brzucha, często odpowiedzialna jest za nie zbyt mała ilość błonnika w diecie i zbyt mała ilość przyjmowanych płynów;
• kolka — typowa dolegliwość wieku niemowlęcego charakteryzująca się drażliwością i płaczem dziecka;
• uraz — zawsze musi zostać poddany dokładnej ocenie lekarskiej pod kątem ewentualnych urazów wewnątrzbrzusznych.

Ból brzucha to objaw, który może wskazywać schorzenia wymagające specjalistycznej diagnozy. Wśród nich znajdują się:

• nietolerancje i alergie pokarmowe — alergie pokarmowe to coraz częstsza przypadłość dotykająca szczególnie populacje dzieci, coraz bardziej powszechna jest także nietolerancja laktozy (cukru obecnego w mleku) i celiakia, czyli nietolerancja glutenu;
• zapalenie wyrostka robaczkowego — poważna przyczyna, wymagająca natychmiastowej interwencji chirurgicznej. Ból w tej dolegliwości zazwyczaj zaczyna się w okolicy pępka, po czym narasta i przemieszcza się do prawej, dolnej części brzucha;
• zespół jelita wrażliwego (IBS)  — przewlekły ból brzucha połączony jest ze zmianami w wypróżnieniach — biegunkami lub zaparciami;
• choroby zapalne jelit — są to choroby o przebiegu autoimmunologicznym, do których należą wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna;
• choroba wrzodowa żołądka — rzadko występuje u dzieci, często spowodowana lekami takimi jak kortykosteroidy, niesteroidowe leki przeciwzapalne i duży stres;
• choroby układu moczowego — jeżeli ból jest zlokalizowany w podbrzuszu lub w okolicy pleców może to wskazywać na infekcję dróg moczowych (ZUM);
• zakażenia pasożytnicze — u dzieci w wieku przedszkolnym często możliwą przyczyną bólu brzucha są owsiki, glisty lub inne pasożyty.

Ból brzucha dziecka — problem psychologiczny

Nie zawsze przyczyna bólu brzucha u dzieci leży w problemach fizycznych. W wielu przypadkach ból może mieć podłoże psychologiczne, szczególnie gdy badania wykluczają inne choroby. Stres i emocje mogą prowadzić do reakcji fizjologicznych, takich jak skurcze jelit, zwiększone napięcie mięśni czy nadmierna produkcja gazów.

Kiedy ból brzucha u dziecka powinien niepokoić?

Choć ból brzucha u dzieci zazwyczaj ustępuje samoistnie, to niestety istnieją sytuacje, które wymagają szybkiej interwencji medycznej. Do najbardziej niepokojących objawów towarzyszących należą:

• silny, narastający ból — bardzo intensywny, wzmacniający się z czasem ból może wskazywać na schorzenia wymagające interwencji chirurgicznej, takie jak: zapalenie wyrostka robaczkowego, niedrożność jelit lub skręt jelit;
• gorączka i inne objawy infekcji — w przypadku wystąpienia zakażenia bakteryjnego, konieczne będzie podanie antybiotyku;
• krew w stolcu, moczu lub wymiotach — może to wskazywać na mechaniczne uszkodzenie jelit lub żołądka;
• wymioty chlustające i biegunka trwająca dłużej niż 24 godziny — może to prowadzić do odwodnienia, szczególnie u małych dzieci;
• utrata wagi i zmiana zachowania dziecka.

Ból brzucha u dziecka — jakie badania wykonać?

Wykonanie badań diagnostycznych zależne jest od opinii danego lekarza, który indywidualnie ocenia sytuację każdego pacjenta. Lekarz podczas wizyty nie tylko przeprowadza dokładny wywiad lekarski, ale też przeprowadza badanie fizykalne. Niekiedy, aby zweryfikować diagnozę bólu brzucha u dziecka, wymagane jest wykonanie badania krwi i moczu, a w szczególności:

• morfologii krwi;
• OB;
• CRP;
• elektrolitów;
• glukozy;
• moczu;
• kału.

Cięższe schorzenia wymagają wykonania badań obrazowych, takich jak:

• USG jamy brzusznej;
• RTG brzucha;
• tomografii komputerowej.

Dodatkowo, aby wykluczyć wystąpienie alergii pokarmowych, należy wykonać testy alergiczne. Jeżeli badania fizyczne nie wykazują istotnych nieprawidłowości, warto skonsultować się z psychologiem. 

Leczenie bólu brzucha u dzieci

Widząc płacz dziecka, odruchowo chcemy mu pomóc, gdy w grę wchodzi ból brzucha, wybór prawidłowego leczenia nie jest wcale łatwy. Zastosowane środki powinny być zależne od przyczyny dolegliwości, stopnia jej nasilenia i wieku chorego. Ponadto niezbędne jest dostosowanie leczenia do indywidualnych potrzeb dziecka, w przypadku dzieci zaleca się przeprowadzenie konsultacji z lekarzem przed wprowadzeniem farmakoterapii. Opinia lekarza jest konieczna zwłaszcza wśród niemowląt i małych dzieci oraz w przypadku współwystępowania objawów alarmowych. Bóle brzucha u dzieci najczęściej leczone są poprzez zastosowanie:

• środków przeciwbólowych — aby złagodzić dolegliwości, u dzieci stosuje się paracetamol lub ibuprofen w dawkach przystosowanych do wagi dziecka;
• leków na wzdęcia i skurcze — u dzieci powyżej 6. roku życia podobnie jak u dorosłych można zastosować drotawerynę, a symetykon to substancja, którą można podawać nawet niemowlętom;
• probiotyków — zalecane są zwłaszcza w przypadku przebiegu biegunek infekcyjnych, aby wspomóc odbudowę naturalnej mikroflory jelitowej;
• środków przeczyszczających — jeśli ból wynika z zaparcia, wywołanie wypróżnienia może rozwiązać problem. U dzieci w tym celu stosuje się między innymi makrogole, laktulozę i czopki glicerynowe.

Dostępność leków w aptekach w Twojej okolicy możesz sprawdzić w serwisie KtoMaLek.pl.

Jeśli wystąpią ku temu wskazania, lekarz może zaordynować leki przeciwbiegunkowe, przeciwwymiotne, antybiotyki i leki przeciwpasożytnicze. Niekiedy ból brzucha u dziecka może również wymagać leczenia chirurgicznego, tak jest np. w przypadku zapalenia wyrostka robaczkowego.

Domowe sposoby na ból brzucha u dzieci

Ból brzucha to dolegliwość, którą czasami jesteśmy w stanie wyleczyć lub przynajmniej złagodzić przy pomocy domowych sposobów. Ważny jest przede wszystkim odpowiedni odpoczynek dziecka, najlepiej w pozycji leżącej. Gdy bólowi towarzyszy biegunka i wymioty nie można zapominać o częstym stosowaniu małych ilości wody lub elektrolitów do picia — najlepiej tolerowane są po wcześniejszym schłodzeniu. Dieta dziecka w przypadku bólów brzuszka powinna być lekkostrawna i zapewniać dużą podaż błonnika. W złagodzeniu bólu dobrze sprawdzają się również ciepłe okłady, można w tym celu zastosować termofor. Pomocny bywają również masaże brzuszka poprawiające czynność jelit. W domowym zaciszu zaleca się także sięgnąć po napary ziołowe o właściwościach rozkurczowych i przeciwzapalnych. Doskonale w tym celu sprawdzają się herbatki z rumianku, mięty lub imbiru.

Bibliografia

1. Fishman, M., Aronson, M., Lorenzo, C. (2024). Chronic abdominal pain in children and adolescents: Approach to the evaluation. UpToDate Dostępne na: https://www.uptodate.com/contents/chronic-abdominal-pain-in-children-and-adolescents-approach-to-the-evaluation (Dostęp dnia 09.01.2025)
2. Neuman, M. (2024) Causes of acute abdominal pain in children and adolescents. UpToDate Dostępne na: https://www.uptodate.com/contents/causes-of-acute-abdominal-pain-in-children-and-adolescents (Dostęp dnia 09.01.2025)
3. Raymond, M., Marsicovetere, P., & DeShaney, K. (2022). Diagnosing and managing acute abdominal pain in children. JAAPA : official journal of the American Academy of Physician Assistants, 35(1), 16–20. https://doi.org/10.1097/01.JAA.0000803624.08871.5f
4. Spatuzzo, M., Chiaretti, A., Capossela, L., Covino, M., Gatto, A., & Ferrara, P. (2021). Abdominal pain in children: the role of possible psychosocial disorders. European review for medical and pharmacological sciences, 25(4), 1967–1973. https://doi.org/10.26355/eurrev_202102_25097
5. Paul, S. P., & Basude, D. (2016). Non-pharmacological management of abdominal pain-related functional gastrointestinal disorders in children. World journal of pediatrics : WJP, 12(4), 389–398. https://doi.org/10.1007/s12519-016-0044-8
6. Iyer, R., & Nallasamy, K. (2018). Child with Abdominal Pain. Indian journal of pediatrics, 85(1), 71–76. https://doi.org/10.1007/s12098-017-2447-5

Autor