Rumianek pospolity – właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Rumianek pospolity – właściwości

Surowcem zielarskim stosowanym w lecznictwie są całe koszyczki kwiatowe rumianku (łac. Chamomillae Flos, Matricariae Flos), które zawiera olejek eteryczny. Głównymi składnikami olejku są: chamazulen i α-bisabolol, a także farnezen, mircen i kadinen. W roślinie znajdziemy również spiroeter, kumaryny, flawonoidy - pochodne apigeniny, luteoliny, kwercetyny i związki śluzowe.

Rumianek pospolity – jak wygląda i skąd pochodzi?

Rumianek pospolity (łac. Matricaria chamomilla L.) jest rośliną jednoroczną z rodziny astrowatych (Asteraceae, syn. Compositae). Pochodzi z terenów południowej i wschodniej Europy oraz Azji Mniejszej, lecz spotkać go można również na innych kontynentach. W Polsce występuje jako pospolity chwast porastający łąki i pola, górzyste zbocza i nieużytki, niezależnie od rodzaju gleby. Wyrasta do wysokości 50 cm, ma nagą, lecz silnie rozgałęzioną łodygę z podwójnymi i potrójnymi pierzastosiecznymi listkami. Kwiaty rumianku zebrane są w koszyczek złożony zewnętrznych (białych, języczkowych) i wewnętrznych (żółtych, rurkowatych) płatków. Świeże koszyczki kwiatowe rumianku zbiera się w początkowym okresie kwitnienia (w okresie od czerwca do sierpnia).

Słowo chamomilla pochodzi od dwóch greckich wyrazów - chamos i melos - które dosłownie oznaczają "ziemne jabłko". Nazwa ta nawiązuje do charakterystycznego zapachu rumianku. Łacińska nazwa matricaria z kolei nawiązuje do wyrazu mater, czyli matka, co najpewniej ma związek z łagodzącymi, wręcz matczynymi właściwościami rumianku.

Rumianek lekarski można łatwo pomylić z maruną nadmorską, rumianem psim oraz innymi przedstawicielami roślin z rodziny Anthemis, które nie są stosowane w lecznictwie i zawierają silne alergeny kontaktowe. Jeśli chcesz samodzielnie zebrać i zasuszyć rumianek, warto zaopatrzyć się w atlas roślin leczniczych, dzięki którym nie pomylisz tych dwóch gatunków. 

Rumianek pospolity – działanie, wskazania do stosowania

Rumianek lekarski to roślina o szerokim spektrum działania leczniczego. Dzięki bogactwu rozmaitych substancji aktywnych rumianek działa przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo i przeciwzapalnie, wykazuje również działanie antyseptyczne, spazmolityczne, przeciwbólowe, antyoksydacyjne i immunostymulujące. Znalazł zastosowanie w zaburzeniach przewodu pokarmowego, schorzeniach na tle nerwowym i rozmaitych dolegliwościach bólowych.

Z rumianku wykonuje się napary i nalewki, można go też stosować w formie inhalacji i okładów. Roślina ta jest też składnikiem maści i płukanek, a także wielu kosmetyków, również tych dla dzieci i niemowląt.

Rumianek pospolity na ból brzucha

Działanie przeciwskurczowe rumianek zawdzięcza dwóm składnikom olejku eterycznego - chamazulenowi i α-bisabololowi. Dzięki temu z powodzeniem wykorzystywany jest w celu łagodzenia bolesnych miesiączek, skurczów przewodu pokarmowego i wzdęć, zwłaszcza u osób starszych i dzieci. Działanie rumianku można wzmocnić, łącząc go z innymi ziołami o działaniu wiatropędnym, np. koprem włoskim.

Napar z rumianku może być stosowany u niemowląt i małych dzieci przy uciążliwych kolkach i bolesnym ząbkowaniu.

Rumianek pospolity na stany zapalne

Olejek uzyskany z rumianku hamuje wydzielanie histaminy, działając przeciwzapalnie i przeciwalergicznie. Ponadto pobudza czynność makrofagów, zwiększa aktywność leukocytów oraz wykazuje działanie bakteriobójcze i przeciwgrzybicze. Właściwości te są wykorzystywane w leczeniu stanów zapalnych przewodu pokarmowego, jamy ustnej i gardła (afty, pleśniawki, podrażnienia śluzówki, infekcje górnych dróg oddechowych) oraz dróg moczowych. Rumianek może też pomóc w dolegliwościach związanych z upławami i stanami zapalnymi pochwy i sromu. 

Okłady z rumianku stosowane są na: 

• wolno gojące się rany;
• wykwity skórne;
• oparzenia słoneczne;
• owrzodzenia skóry;
• odleżyny;
• żylaki odbytu, czyli hemoroidy (tu dobrze sprawdzą się nasiadówki z naparu).

Napar z rumianku w postaci okładu można też zastosować wspomagająco w leczeniu stanów zapalnych oczu, aby złagodzić podrażnienie.

Rumianek pospolity na uspokojenie

Rumianek pospolity działa łagodnie uspokajająco, dlatego napary z rumianku są polecane w stanach napięcia nerwowego, a także przy trudnościach z zasypianiem.

Rumianek pospolity – jak dawkować?

Napar z rumianku stosuje się w objawowym leczeniu łagodnych dolegliwości żołądkowo-jelitowych. 1,5 - 3 g kwiatów rumianku należy zalać 150 ml wrzącej wody i odstawić do naparzania na 15 minut. Tak przygotowaną herbatę rumiankową osoby dorosłe mogą stosować 3-4 razy na dobę. 

Płukankę na gardło i stany zapalne jamy ustnej należy przygotować z 1,5 - 4,5 g kwiatów rumianku i 100 ml wrzącej wody. Jamę ustną należy płukać przestudzonym naparem kilka razy na dobę. Jeśli dodamy do naparu nieco więcej suszu (około 3 - 9 g), możemy stosować go w formie okładów na podrażnienia skóry i powierzchowne rany.

Płyn do nasiadówki wspomagającej leczenie podrażnień skóry i błon śluzowych narządów płciowych i odbytu przygotowuje się z 1 litra wrzącej wody i 4 - 5 g kwiatów rumianku. Nasiadówki z rumianku można wykonywać kilka razy na dobę.

Leki i suplementy zawierające rumianek pospolity

Rumianek pospolity w ciąży

Rumianek pospolity w umiarkowanych ilościach można bezpiecznie stosować zarówno w ciąży, jak i w okresie karmienia piersią. Należy jednak pamiętać, że jeśli rumianek był stosowany miejscowo na skórę piersi, to przed karmieniem należy dokładnie oczyścić brodawki.

Rumianek pospolity – przeciwwskazania i środki ostrożności

Pomimo wielu korzystnych dla zdrowia właściwości i powszechnym stosowaniu rumianku, nie każdy może bezpiecznie go używać. Przeciwwskazaniem do stosowania jest nadwrażliwość organizmu na rośliny z rodziny astrowatych. Rumianku nie powinno się stosować u dzieci poniżej 6. miesiąca życia.

Rumianek stosowany jako dodatek do kąpieli lub w formie nasiadówek nie jest wskazany w przypadku otwartych ran i dużych uszkodzeń skóry, jak również ostrych dermatoz, ciężkich zakażeń oraz poważnych zaburzeń krążenia i niewydolności serca.

Rumianek pospolity – możliwe działania niepożądane

Rumianek pospolity uważany jest za bezpieczny i rzadko powoduje działania niepożądane. Niezbyt częstym skutkiem ubocznym są reakcje alergiczne na produkty zawierające wyciągu z rumianku. Przypuszczalnie występują one w związku z zanieczyszczeniem rumianku pospolitego rumianem psim, który zawiera antekotulid - alergen kontaktowy. Odczyn alergiczny może też wystąpić u osób uczulonych na rośliny z rodziny Compositae, wywołany obecnością matrycyny.

Rumianek pospolity – interakcje z lekami i innymi ziołami

Rumianek pospolity może wchodzić w interakcje z lekami przeciwzakrzepowymi, takimi jak wafaryna, zwiększając ryzyko krwotoku wewnętrznego. Może też nasilać działanie leków uspokajających.

U pacjentów po przeszczepie nerki, którzy przyjmowali duże dawki rumianku przez dłuższy czas, zgłaszano interakcje oparte na wpływie na CYP450.

Rumianek pospolity w Ziołopedii – podsumowanie

Rumianek pospolity jest rośliną o licznych i udokumentwanych właściwościach leczniczych. Jest pomocny w łagodzeniu wzdęć, bólu brzucha i nieprzyjemnych niesprawności, pomaga też w terapii bezsenności i zaburzeń lękowych. Stosowany zewnętrznie stanowi wsparcie m.in. w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych, stanów zapalnych jamy ustnej i oczu oraz rozmaitych problemów skórnych.

Mimo wielu korzyści ze stosowania rumianku warto zachować ostrożność i używać go z umiarem. Jeżeli nie jesteśmy pewni, czy możemy bez obaw stosować rumianek, skonsultujmy się dla pewności ze swoim lekarzem lub farmaceutą.