Badanie moczu – na czym polega?

Badanie ogólne moczu – na czym polega?

W badaniu moczu analizie poddaje się próbkę moczu. Ocenia się ją pod kątem cech fizycznych i biochemicznych, a także występowania w moczu komórek, kryształów i wałeczków. Mocz w 96% składa się z wody, a także mocznika, soli mineralnych i śladowych ilości innych substancji, które nadają mu kolor, zapach i smak. U zdrowej osoby w moczu nie powinny znajdować się białka, cukry, czerwone i białe krwinki, czy bakterie. Ich obecność świadczyć może o toczącej organizm chorobie.

Badanie ogólne moczu pozwala ocenić pracę wszystkich narządów całego układu moczowego – nerek, nadnerczy i dróg moczowych. Ale wyniki badania mogą być pomocne przy diagnozowaniu chorób innych organów, zupełnie niezwiązanych z tym układem. Jest to możliwe, ponieważ wraz z moczem wydalane są także różne metabolity i toksyny, które mogą wskazywać na różne schorzenia.

Jak wykonuje się badanie moczu?

Do badania moczu zalecane jest wykorzystanie tzw. porannej próbki moczu, z pierwszej mikcji, ponieważ zawiera on najwyższe stężenie składników i jego skład nie jest zmieniony przez dietę czy aktywność fizyczną. Lekarze zalecają też, by był to mocz z tzw. środkowego strumienia. Co to właściwie oznacza? W praktyce chodzi o to, by pierwszą partię moczu oddać do sedesu, a następną do pojemnika na badanie. Wbrew pozorom jest to bardzo istotna wskazówka, bowiem pierwsza porcja moczu zawiera w sobie bakterie kolonizujące ujście cewki moczowej. Ich obecność w próbce mogłaby zaburzyć wyniki badania. Aby próbka nie uległa zanieczyszczeniu, przed oddaniem moczu należy również dokładnie umyć ręce oraz okolice ujścia cewki moczowej. Kobiety mocz do badania powinny oddawać na 3 dni przed i 3 dni po miesiączce, aby uniknąć dostania się do próbki krwi menstruacyjnej, co mogłoby zaburzyć wynik.

Jeżeli przyjmujemy jakieś leki, należy poinformować o tym lekarza, który kieruje nas na badanie ogólne moczu. Konieczne może być czasowe odstawienie leków przed badaniem, aby nie wpływały na wyniki badania.

Próbkę moczu pobiera się do specjalnego, jałowego pojemnika, który można nabyć w aptece (Kubek do moczu, Pojemnik do pobierania moczu). Powinna ona trafić do laboratorium najpóźniej w ciągu dwóch godzin od pobrania. W ostateczności można ją przechować przez kilka godzin w lodówce.

Wyniki badania – jak je interpretować?

W trakcie analizy próbki moczu bada się wiele jego parametrów. Odczyn moczu (pH) powinien być kwaśny (pH między 4,8 a 7,4), ewentualnie obojętny (pH 7 to odczyn obojętny). Jego zasadowość może świadczyć m.in o zakażeniu bakteryjnym. Istotna jest również barwa badanej próbki. Prawidłowy mocz jest przejrzysty, barwy żółtej. Jeżeli mocz ma zabarwienie czerwone (od różowego po brunatne), najprawdopodobniej przyczyną jest obecność erytrocytów. Mętny mocz to objaw dużej liczby leukocytów lub kryształów.

Sprawdza się także tzw. gęstość względną moczu. Jeśli jest ona podwyższona, pacjent prawdopodobnie jest odwodniony lub w moczu obecne są nieprawidłowe substancje (np. glukoza). Obniżona gęstość świadczyć może o niewydolności nerek.
W moczu osoby zdrowej nie powinny się znaleźć białka, glukoza, ciała ketonowe, barwniki żółciowe i bakterie. Dopuszczalne są pewne ilości erytrocytów (nie więcej niż 3 w polu widzenia), leukocytów (nie więcej niż 4-5 w polu widzenia) i wałeczków (dopuszcza się pojedyncze wałeczki szkliste), a także kryształów (pojedyncze, przeważnie zbudowane z fosforanów i moczanów).

Co pozwala wykryć badanie ogólne moczu?

Wyniki badania ogólnego moczu nie zawsze są wystarczające, by postawić diagnozę, jednak mogą w tym procesie znacząco pomóc. Jakie nieprawidłowości można wykryć tym jednym badaniem?

• Erytrocyty w moczu - występują przy infekcjach układu moczowego, ale wskazywać mogą także na uszkodzenia nerek lub kamicę nerkową;
• Leukocyty w moczu - to kolejny z objawów zakażenia układu moczowego. Mogą też wskazywać na stany zapalne nerek lub guzy pęcherza moczowego;
• Bakterie w moczu - typowy objaw infekcji układu moczowego;
• Glukoza w moczu - alarmujący symptom mówiący o tym, że pacjent może cierpieć na cukrzycę;
• Bilirubina całkowita w moczu - sugeruje występowanie żółtaczki;
• Ciała ketonowe w moczu - mogą występować u osób z zaburzeniami metabolizmu tłuszczów i węglowodanów, a także źle leczonych diabetyków i osób z chorobą alkoholową;
• Wysokie stężenie mocznika - może być sygnałem niewydolności nerek. Wysoki poziom mocznika występuje też przy diecie wysokobiałkowej;
• Wysokie stężenie kwasu moczowego – często występuje przy niewydolności nerek.

Jednak nie starajmy się na własną rękę stawiać diagnozy na podstawie samych wyników. Powinien zapoznać się z nimi lekarz rodzinny, który w razie konieczności skieruje nas na dalsze badania lub skieruje do lekarza specjalisty.

W aptekach dostępne są testy do ogólnego badania moczu, które można wykonać w warunkach domowych (np. URS 10 Test). Testy umożliwiają przeprowadzenie kompleksowej analizy moczu obejmującej aż 10 różnych parametrów badawczych, do których należą: glukoza, bilirubina, ciała ketonowe, ciężar właściwy, krew, pH, białko, urobilinogen, azotyny, leukocyty. Dołączona do testu skala barwna pozwala dokładnie określić poziom odstępstwa uzyskanych wyników od normy.