Zespół jelita drażliwego - objawy i leczenie

Czym jest zespół jelita drażliwego?

Zespół jelit drażliwego lub nadwrażliwego (and. irritable bowel syndrome, w skróci IBS) to schorzenie układu trawiennego, charakteryzujące się zaburzeniami rytmu wypróżnień i silnymi bólami brzucha, które występują przez okres co najmniej 3 miesięcy (12 tygodni). Szacuje się, że na IBS może cierpieć nawet 20% ludności krajów rozwiniętych¹. Największą liczbę zachorowań odnotowuje się u mieszkańców Ameryki Północnej i Europy. Problem ten częściej rozpoznaje się u kobiet. Taka statystyka najprawdopodobniej wynika z faktu, że kobiety częściej i chętniej odwiedzają lekarzy, by konsultować z nimi różne dolegliwości zdrowotne.

Zespół jelita drażliwego - przyczyny choroby

Na razie lekarze nie są w stanie wskazać bezpośrednich przyczyn rozwoju zespołu jelita drażliwego. Zdaniem części ekspertów jednym z powodów są zaburzenia występujące na osi mózgowo-jelitowej, które wpływają na nieprawidłowości w zakresie czucia trzewnego. W efekcie jelita nadmiernie lub nieprawidłowo reagują na czynniki, na które normalnie nie powinny. Wielu lekarzy wskazuje także na pewne skłonności genetyczne. Warto zwrócić również uwagę na fakt, że IBS dosyć często diagnozuje się u osób cierpiących na różne zaburzenia psychoemocjonalne. Nie bez znaczenia są także pewne specyficzne nawyki żywieniowe, a także infekcje układu trawiennego przebyte w przeszłości.

Jak objawia się zespół jelita drażliwego?

Zaburzenie rytmu wypróżnień i powtarzające się od dłuższego czasu silne bóle brzucha powinny skłonić nas do wizyty u lekarza. Musi on sprawdzić źródło naszych dolegliwości i wykluczyć inne choroby, które mogą dać objawy podobne do IBS:

• choroba Leśniowskiego-Crohna,
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
• nowotwór jelita.

W rozpoznaniu zespołu jelita drażliwego stosuje się tzw. Kryteria Rzymskie III. Zgodnie z tymi wytycznymi o IBS możemy mówić wtedy, gdy dyskomfort trawienny i ból brzucha utrzymują się przez co najmniej 3 dni w miesiącu, przez okres 3 miesięcy (12 tygodni) i związany jest z :

• ustąpieniem lub zmniejszeniem nieprzyjemnych dolegliwości po wypróżnieniu,
• zapoczątkowaniem dolegliwości powiązanych ze zmianą częstości wypróżnień,
• zapoczątkowaniem dolegliwości powiązanych ze zmianą konsystencji stolca.

W diagnostyce IBS wykonuje się także szereg innych badań, jak: morfologia krwi, OB, badanie moczu i kału, test wodorowy, rektoskopia. W zależności od opisu dolegliwości, lekarz może zlecić wykonanie testu tolerancji laktozy, badania USG lub tomografii komputerowej jamy brzusznej, a także badań radiologicznych przewodu pokarmowego.

Osoby cierpiące na zespół jelita nadwrażliwego odczuwają ostre i skurczowe bóle brzucha, którym towarzyszą uciążliwe wzdęcia i nadmierne gazy, a także odbijanie i charakterystyczne uczucie "przelewania w żołądku". Częstym objawem jest zgaga oraz nudności i wymioty. Dolegliwości te są bardzo wyczerpujące i niejednokrotnie wiążą się z dużym wysiłkiem, przez co osoby z IBS cierpią na chroniczne przemęczenie oraz bóle głowy.

Rodzaje zespołu jelita drażliwego

Można wyróżnić dwie postaci zespołu jelita drażliwego:

• z przewagą biegunek (ang. diarrhoea predominant IBS – D-IBS) - tę formę diagnozuje się najczęściej. Objawia się ona bólami brzucha o zmiennej intensywności, a także licznymi stolcami o niewielkiej objętości. Te symptomy nasilają się po zjedzeniu posiłku.
• z przewagą zaparć (ang. constipation predominant IBS – C-IBS) - w odróżnieniu od D-IBS, w tym przypadku mamy do czynienia ze znacznie zmniejszoną częstością wypróżnień. Stolec oddawany jest z dużym wysiłkiem. Po fakcie chory może mieć jednak wrażenie tzw. "niepełnego wypróżnienia".

Zdarzają się również przypadki mieszanej postaci IBS. Jeśli przy wskazanych wcześniej objawach zaobserwujemy u siebie także takie dolegliwości, jak spadek masy ciała, gorączkę, niedokrwistość lub krwiste stolce, należy zgłosić się do lekarza rodzinnego lub specjalisty od układu pokarmowego - gastroenterologa.

Czy IBS można wyleczyć?

Niestety całkowite wyleczenie IBS nie jest możliwe. Pacjent musi nauczyć się żyć z chorobą i tak zmienić swój styl życia, by objawy były dla niego jak najmniej uciążliwe. Choroba sama w sobie nie jest groźna i nie prowadzi do poważnych i nieodwracalnych skutków zdrowotnych. Większość osób cierpiąca na zespół jelita drażliwego prowadzi w miarę normalne życie. 

Zmiany w stylu życia wiążą się przede wszystkim z modyfikacją diety. Z jadłospisu powinny zniknąć produkty dosładzane słodzikami, gdyż ich słaba wchłanialność nasila i wywołuje biegunki. Niewskazane są także surowe warzywa i owoce, zwłaszcza te, które nasilają objawy, a także nadmierne spożycie tłuszczów i kawy. Spożywane posiłki powinny być więc lekkostrawne i nie podrażniać śluzówki żołądka. Lepiej też, by zamiast dużych posiłków przestawić się na mniejsze porcje, spożywane częściej i bogate w błonnik pokarmowy.

Nie powstał jeszcze żadne skuteczny lek na zespół jelita drażliwego. Dostępne są jednak preparaty mające na celu łagodzenie objawów związanych z IBS, takich jak: Iberogast, Ibesan, Colilen, Gastrobutin IBS, Debutir, Tribux Bio. Pomocne w łagodzeniu objawów zespołu jelita drażliwego są preparaty zawierające specjalnie wyselekcjonowane szczepy bakterii probiotycznych, jak Sanprobi IBS, czy 4 Lacti IBS.

Dieta a zespół jelita drażliwego

Specjaliści nie ustają w szukaniu sposobów na poradzenie sobie z uciążliwymi objawami zespołu jelita drażliwego. W tym celu powstała tzw. dieta FODMAP (and. fermentabe oligisaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols), którą zaleca się osobom z IBS. Ten rodzaj żywienia opiera się na produktach, które zawierają niewielkie ilości węglowodanów fermentujących (fruktozy, fruktanów, laktozy) oraz alkoholi polihydroksylowych (ksylitolu, maltitolu, mannitolu, sorbitolu). Badania wykazały, że substancje te nasilają uciążliwe objawy IBS.

Na dietę FODMAP składają się dwa etapy. Pierwszy trwa 6-8 tygodni, w tym czasie należy całkowicie wyeliminować z jadłospisu produkty zawierające duże ilości FODMAP. Po ustąpieniu objawów IBS dietę powinno się stopniowo rozszerzać o wcześniej wycofane produkty. Dietę należy prowadzić pod okiem gastroenterologa oraz dietetyka, który ułoży jadłospis.

_{1. P. Nehring, B. Mrozikiewicz-Rakowska, P. Krasnodębski, W. Karnafel, Zespół jelita drażliwego – nowe spojrzenie na etiopatogenezę, Przegląd Gastroenterologiczny 2011, https://www.researchgate.net/profile/Piotr_Nehring/publication/266852909_Irritable_bowel_syndrome_-_A_new_approach_to_aetiopathogenesis/links/543d49b60cf25d6b1ad7700d/Irritable-bowel-syndrome-A-new-approach-to-aetiopathogenesis.pdf}

Autor