✅ Wyrostek robaczkowy - jak rozpoznać zapalenie?

Czym jest wyrostek robaczkowy?

Czym właściwie jest wyrostek robaczkowy (łac. appendix vermiformis)? Ma postać ślepo zakończonej cewki, odchodzącej od kątnicy (segmentu jelita grubego). Stąd tez jego dawna nazwa - "ślepa kiszka". Zwykle ma długość od 8 do 10 cm i uznawany jest za narząd szczątkowy. Na ogół zlokalizowany jest w prawym dole biodrowym, ale stanowi to sztywnej reguły. Może układać się między pętlami jelitowymi, blisko talerza kości biodrowej, w przestrzeni zaotrzewnowej za kątnicą, ku górze (w kierunku wątroby) lub swobodnie zwisać do miednicy mniejszej. Budowa ścian wyrostka podobna jest do innych części jelita, lecz pod nabłonkiem kryją się liczne tkanki limfatyczne w postaci grudek chłonnych.

Rola wyrostka robaczkowego nie jest do końca poznana. Niektóre badania wskazują, że może on wspomagać funkcjonowanie układu odpornościowego i regulować brzuszne mechanizmy odpornościowe, dlatego też bywa nazywany migdałkiem jelitowym (wewnątrz wyrostka znajdują się duże skupiska tkanki limfatycznej). Jednak po jego usunięciu pacjenci nie odczuwają pogorszenia stanu zdrowia, trudno zatem jednoznacznie stwierdzić, że jest nam do czegoś potrzebny.

Przyczyny zapalenia wyrostka robaczkowego (OZWR)

Rozwój stanu zapalnego w obrębie wyrostka może być spowodowany przez różne czynniki. Z uwagi na jego specyficzna budowę najczęstszą przyczyną zapalenia wyrostka jest obecność kamieni kałowych, które zatykają ujście wyrostka. Zamknięcie światła wyrostka mogą spowodować również zmiany guzowate i owrzodzenia, pasożyty bytujące w jelitach (m.in. glista ludzka, owsiki), rozrost tkanki limfatycznej, czy obecność ciała obcego (np. niestrawione fragmenty pokarmu). Czynnikiem ryzyka są też schorzenia układu oddechowego i przewodu pokarmowego (np. choroba Leśniowskiego-Crohna), w których przebiegu dochodzi do przerostu tkanki chłonnej. Gdy odpływ śluzu z wyrostka zostaje zablokowany, powoduje to wzrost ciśnienia w jego świetle i ucisk na okoliczne naczynia krwionośne, czego konsekwencją jest martwica ściany wyrostka. W takiej sytuacji z łatwością może dojść do przedziurawienia wyrostka i wydostania się zakażonej treści do jamy otrzewnej.

Niezależnie od przyczyny stanu zapalnego, jego przebieg i towarzyszące mu objawy są do siebie zbliżone. Zapalenie wyrostka występuje niezależnie od płci i wieku, choć przeważnie dotyka osoby w wieku od 10. do 30. roku życia.

Zapalenie wyrostka robaczkowego u dzieci przebiega tak samo, jak u osób dorosłych i w tej grupie pacjentów jest dominującą przypadłością brzusznną wymagającą interwencji chirurgicznej. W przebiegu OZWR dziecko skarży się na silny ból brzucha (po prawej stronie jamy brzusznej, kolkowy, nasilający się w trakcie ruchu i kaszlu), nie chce jeść, wymiotuje i ma podwyższoną temperaturę ciała. Objawów tych nie wolno lekceważyć, gdyż szybko może dość do groźnych powikłań, dlatego konieczna jest pilna konsultacja lekarska.

Objawy zapalenia wyrostka robaczkowego

W przypadku ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego dominującym objawem jest uporczywy ból brzucha o charakterze narastającym. Z początku trudno jest określić jego dokładną lokalizację, chory ma wrażenie, że boli go cały brzuch. Z czasem ból staje się bardziej odczuwalny w okolicy prawego dołu biodrowego, powyżej pachwiny. Dolegliwościom bólowym mogą towarzyszyć także nudności i wymioty, utrata apetytu, przyspieszone tętno oraz podwyższona temperatura ciała w granicach 37-38°C. Jeśli ból utrzymuje się przez kilka godzin, należy niezwłocznie udać się do szpitala. Jeżeli wraz z silnym bólem występują zaparcia, w żadnym wypadku nie należy podawać choremu środków przeczyszczających, gdyż może to doprowadzić do perforacji wyrostka.

W przypadku braku interwencji lekarskiej ból może się nasilić i rozlać na całą jamę brzuszną. Atak wyrostka może przejść w stan zapalny otrzewnej, który jest stanem zagrażającym życiu.

Niekiedy przytacza się tak zwane przewlekłe zapalenie wyrostka robaczkowego, w którego przebiegu ma dochodzić do występowania i samoistnego zanikania objawów ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego na przestrzeni nawet kilku miesięcy. Specjaliści są jednak zgodni, że powodem tych symptomów są inne schorzenia. Jeżeli pacjent obserwuje u siebie podobne objawy, powinien skonsultować się z lekarzem, który skieruje go na badania diagnostyczne i postawi właściwą diagnozę.

Rozpoznanie zapalenia wyrostka robaczkowego - trudna diagnoza

Osoba chora nie jest wystarczająco kompetentna, by z całą pewnością stwierdzić, że odczuwane objawy świadczą o ataku wyrostka robaczkowego. Symptomy często są tak nieoczywiste, że nawet lekarz z początku może mieć problemy ze zdiagnozowaniem choroby. Ostry ból brzucha może być bowiem spowodowany zaburzoną pracą innego narządu, jak np. kamica nerkowa i moczowodowa, zapalenie pęcherzyka żółciowego, zapalenie dróg moczowych, zapalenie przydatków, endometrioza, przedziurawienie wrzodu trawiennego, czy ciąża pozamaciczna.

Po zgłoszeniu się do specjalisty, lekarz przeprowadza dokładny wywiad z chorym, a następnie przystępuje do badania brzucha pacjenta, w celu umiejscowienia bólu i określenia jego natężenia.

Wiąże się to z uciskaniem brzucha, które dla chorego jest wyjątkowo nieprzyjemne i bolesne. Jeżeli podczas gwałtownego zwolnienia ucisku chory odczuwa ostry ból, oznacza to, że rozwinęło się już zapalenie otrzewnej (tzw. objaw Blumberga).

Podczas rozpoznania lekarz może zlecić wykonanie niezbędnych badań laboratoryjnych, a także wykonać badanie USG jamy brzusznej w celu wykluczenia innych dolegliwości. Tomografię komputerową wykonuje się w ciężkich przypadkach, gdy występują nietypowe objawy, a postawienie ostatecznej diagnozy jest utrudnione. Oba te badania pomagają ustalić rozległość stanu zapalnego oraz jego lokalizację, co ułatwia zaplanowanie leczenia operacyjnego.

Zwlekanie z wizytą u lekarza może się skończyć pęknięciem wyrostka robaczkowego, czego konsekwencją jest powstanie ropnia okołowyrostkowego lub rozlanego zapalenia otrzewnej

Metody leczenia zapalenia wyrostka robaczkowego

OZWR leczy się operacyjnie w dwojaki sposób - z otwarciem jamy brzusznej lub laparoskopowo. Zabieg chirurgiczny wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym. Chirurg wycina zmieniony zapalnie wyrostek robaczkowy oraz usuwa skutki procesu zapalnego w jamie brzusznej. Plusem metody laparoskopowej jest krótsza rekonwalescencja po zabiegu. Po usunięciu wyrostka często stosuje się antybiotykoterapię.

Jeżeli u chorego wystąpi tak zwany naciek okołowyrostkowy, leczenie polega na podawaniu antybiotyków oraz środków przeciwzapalnych, a także trzymaniu ścisłej diety i nawadnianiu dożylnym. W tym wypadku zabieg usunięcia wyrostka robaczkowego może nie być konieczny. Po wyleczeniu stanu zapalnego właściwie nie ma żadnych specjalnych zaleceń dla pacjenta.

Niestety nie odkryto jeszcze żadnej metody zabezpieczenia się przed atakiem wyrostka robaczkowego. Aby uniknąć jakichkolwiek powikłań, w przypadku ostrego bólu brzucha należy czym niezwłocznie zgłosić się do lekarza.

Autor