Jakie są symptomy nietolerancji laktozy?

Objawy nietolerancji laktozy

Laktoza to cukier mleczny, składający się z glukozy i galaktozy. Jest obecna zarówno w mleku, jak i wszystkich jego przetworach. O nietolerancji tego cukru mówimy wówczas, gdy nasz organizm ma problemy z jego trawieniem. Winę za ten stan rzeczy ponosi niewystarczająca aktywność laktazy– enzymu trawiennego odpowiedzialnego za rozkład laktozy. Gdy jest go zbyt mało, laktoza nie zostaje prawidłowo rozłożona i wchłonięta. Ulega wówczas fermentacji bakteryjnej, co daje następujące dolegliwości: 

• bóle brzucha,
• wzdęcia i nudności,
• biegunki,
• uczucie pełności i napięcia brzucha,
• charakterystyczne "przelewanie" i słyszalne ruchy perystaltyczne jelit. 

Objawy te mogą pojawić się nawet do kilku godzin po posiłku, dlatego często nie dostrzegamy związku między spożywaniem produktów mlecznych a nieprzyjemnymi dolegliwościami. 

Co może być przyczyną nietolerancji laktozy?

Jedną z przyczyn nietolerancji laktozy jest pierwotny niedobór laktazy (hipolaktazja dorosłych), który wynika ze stopniowej, postępującej wraz z wiekiem, zmniejszającej się aktywności tego enzymu. Objawy tego rodzaju nietolerancji laktozy zwykle dotyczą osób w wieku dojrzewania oraz dorosłych, rzadziej dzieci. Proces ten jest uwarunkowany genetycznie oraz zależy od kolory skóry i pochodzenia etnicznego. Szacuje się, że w Polsce hipolaktazja występuje u 17-37% dorosłych. 

Nietoleracja laktozy może mieć także charakter wtórnego, przejściowego lub trwałego niedoboru laktazy. Przyczyną mogą być współistniejące choroby, które powodują uszkodzenie powierzchni błony śluzowej jelita, odpowiedzialnej za wytwarzanie laktazy. Wśród tych chorób wyróżniamy m.in.: 

• celiakię,
• zespół Leśniowskiego-Crohna,
• chorobę Whipple’a,
• pasożyty w przewodzie pokarmowym,
• martwicze zapalenie jelita,
• alergie pokarmowe (np. na białko mleka krowiego),
• infekcje żołądkowo-jelitowe o ostrym przebiegu (przewlekłe biegunki),
• zespół krótkiego jelita,
• mukowiscydozę. 

Do uszkodzenia śluzówki jelita może przyczynić się również nadmierne spożywanie alkoholu, a także stosowanie niektórych leków, w tym antybiotyków i niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Ten rodzaj niedoboru laktazy zazwyczaj jest przejściowy i zmniejsza się po regeneracji śluzówki jelit. 

Nietolerancję laktozy może powodować również alaktazja, czyli wrodzony niedobór laktazy w błonie śluzowej jelita cienkiego. Jest to zaburzenie rzadkie, uwarunkowane genetycznie, które objawia się już u noworodków przy pierwszym karmieniu. 

Jak zdiagnozować nietolerancję laktozy?

Jeżeli zaobserwujemy u siebie objawy nietolerancji laktozy, powinniśmy podjąć kroki, które pozwolą potwierdzić nasze przypuszczenia. Lekarz może zlecić następujące badania:  

• Wodorowy test oddechowy - pacjentowi (na czczo) podaje się wodny roztwór laktozy, a następnie w równomiernych odstępach czasu mierzy się stężenie wodoru w wydychanym powietrzu. U osób, które cierpią na nietolerancję laktozy, poziom wodoru jest podwyższony.
• Test zmian poziomu glukozy w surowicy krwi - pacjentowi będącemu na czczo podaje się wodny roztwór laktozy, a następnie oznacza zawartość glukozy we krwi. W przypadku nietrawienia laktozy, poziom cukru we krwi nie wzrasta. Tego testu nie stosuje się u chorych na cukrzycę i cierpiących na zespół złego wchłaniania.
• Badanie pH stolca - kwaśne pH stolca oznacza nietolerancję pokarmową, ponieważ niestrawiona laktoza zakwasza kał.
• Badanie moczu - po podaniu pacjentowi roztworu laktozy z etanolem, pobiera się próbkę moczu i vada poziom galaktozy.
• Próba eliminacyjna - pacjent na okres dwóch tygodni całkowicie wyklucza laktozę z diety. Jeżeli w tym okresie objawy ustąpią, a następnie powrócą po ponownym spożyciu tego cukru, można podejrzewać nietolerancję laktozy.
• Testy genetyczne - diagnostykę wykonuje się w celu potwierdzenia lub wykluczenia mutacji w genie kodującym laktazę, która występuje przy pierwotnym niedoborze laktazy.
• Badanie endoskopowe - najbardziej inwazyjna metoda diagnostyczna, w trakcie której pobiera się wycinek jelita cienkiego do analizy, w celu określenia zawartości laktazy.

Leczenie nietolerancji laktozy

Obecnie jedynym sposobem radzenia sobie z nietolerancją laktozy jest eliminacja z diety produktów, które ją zawierają. W zależności od nasilenia objawów, należy ograniczyć lub całkowicie zrezygnować z produktów zawierających laktozę. Pamiętajmy jednak, że laktoza może być obecna nie tylko w mleku i przetworach mlecznych. Należy uważnie sprawdzać skład produktów spożywczych, bowiem często dodaje się do nich różne źródła laktozy. Czytajmy także składy leków! Jeżeli  nie mamy pewności, czy lek zawiera laktozę, możemy to sprawdzić na portalu KtoMaLek.pl, dzięki któremu z łatwością zamówimy preparat do najbliższej apteki. 

A co, jeśli zależy nam na obecności produktów mlecznych w diecie? Możemy stosować preparaty zawierające farmakologiczne postacie laktazy, jak Lacidar Laktaza, Lactocontrol czy Lactaza PREBI. 

Dieta eliminacyjna i produkty zastępcze

Musimy pamiętać, że mleko oraz produkty mleczne są wartościowym źródłem białka, wapnia oraz witamin z grupy B. Wyeliminowanie produktów zawierających laktozę może prowadzić do niebezpiecznych niedoborów. Aby tego uniknąć, warto skonsultować się z wykwalifikowanym dietetykiem, który pomoże ułożyć pełnowartościową dietę, bogatą w niezbędne witaminy i minerały.