Kawa – zdrowa, czy lepiej unikać?

Skąd się wzięła kawa?

Kawa to napój przyrządzany z palonych i mielonych ziaren kawowca. Do Europy przybyła prawdopodobnie w XVI - XVII wieku, importowana przez Brytyjczyków i Holendrów ze wschodnich Indii. Przez długi czas była uważana za niesmaczną i wręcz szkodliwą, popularność zyskała nieco później. Z uwagi na wysoką cenę, pijana była głównie przez elity, ale dopiero masowa produkcja sprawiła, że trafiła pod strzechy wszystkich domów. W Polsce kawę zaczęto pić na przełomie XVII i XVIII wieku. Obecnie kawę uprawia się głównie w Ameryce Południowej, Wietnamie, Indonezji oraz Afryce, z czego aż 70% upraw stanowi odmiana Arabica.

Wartości odżywcze kawy

Kawa jest prawdopodobnie najczęściej pijanym ciepłym napojem i najpopularniejszą, ogólnie dostępną używką. Rocznie na całym świecie wypija się nawet 400 miliardów filiżanek kawy rocznie! To, czym zaskarbiła sobie tak ogromną rzeszę fanów, jest wysoka zawartość kofeiny. Wykazuje ona działanie stymulujące i pobudzające na ośrodkowy układ nerwowy, poprawiając wydolność i koncentrację, dodając energii i poprawiając nastrój. Filiżanka espresso zawiera około 57 mg kofeiny. W kawie znajdziemy także polifenole o silnych właściwościach antyoksydacyjnych w tym kwas kawowy, chlorogenowy czy ferulowy. Jednak im mocniej wypalone ziarna kawy, tym mniej będzie zawierała tych związków.

Za przyjemny zapach kawy odpowiedzialne są zawarte w niej związki lotne, takie jak pirole, pirazyny, furany, związki siarkowe, związki fenolowe czy pirazyny.

Po kawę chętniej sięgają osoby dbające o linię, gdyż filiżanka tego napoju jest praktycznie bezkaloryczna. Oczywiście jeśli nie dodamy do niej tłustego mleka czy słodkiego syropu smakowego. W kawie znajdziemy niewielkie ilości sodu, wapnia, magnezu oraz potasu.

Zdrowotne właściwości kawy

Choć przez niektórych kawa uważana jest za używkę równie szkodliwą, co papierosy i alkohol, wyniki wielu badań pokazują, że może korzystnie wpływać na nasze zdrowie.

Kawa a ciśnienie tętnicze i serce

Utarło się sądzić, że kawa nie jest napojem przeznaczonym dla osób z nadciśnieniem oraz mających problemy z sercem. To nie do końca prawda. Do tej pory nie pojawiły się badania, które potwierdzałyby, że regularne picie kawy wpływa na wzrost ciśnienia tętniczego krwi. Nie wykazano również, by kawa negatywnie wpływała na rytm serca. Interesujące są natomiast wyniki badań, które wykazały, że kawa może zmniejszać ryzyko zapadalności na zawał serca oraz udar mózgu¹.

Kawa a odchudzanie i metabolizm

Zawarta w kawie kofeina wpływa na metabolizm tłuszczów oraz węglowodanów. Zmienia insulinowrażliwość tkanek, a także wpływa na zwiększenie stężenia insuliny i glukozy. Dzięki kofeinie metabolizm przyspiesza, a tłuszcze są rozkładane szybciej, co może sprzyjać odchudzaniu. Z tego względu kawa jest częstym składnikiem preparatów na odchudzanie (Therm Line Fast, Zielona Kawa Premium, Solgar Kompleks Termogeniczny), których skład i działanie można sprawdzić na stronie KtoMaLek.pl. Badania wykazują również, że regularne picie kawy może zredukować ryzyko rozwinięcia się cukrzycy typu 2². Co więcej, picie kawy może przynieść również korzyści wątrobie. Wypijanie około dwóch filiżanek kawy dziennie może zmniejszyć ryzyko rozwoju marskości wątroby, także tej wywołanej nadmiernym spożyciem alkoholu³.

Kawa a choroba Alzheimera i Parkinsona

Kawa wykazuje także korzystny wpływ na działanie naszego układu nerwowego. Zawarte w niej teobromina i teofilina usprawniają koncentrację, redukują zmęczenie i uczucie senności. Prowadzone badania na temat choroby Alzheimera oraz Parkinsona wykazują korelację pomiędzy regularnym piciem kawy, a opóźnieniem rozwoju tych schorzeń. Według niektórych badań picie kawy może nawet chronić przed tymi chorobami, na razie jednak nie można tego potwierdzić.

Kiedy kawa może szkodzić

Kawa pita z umiarem w większości przypadków jest bezpieczna dla zdrowia. Wypicie 3 filiżanek kawy oznacza spożycie około 300 mg kofeiny, co jest dopuszczalną dawką. Nadmierne spożycie kofeiny może zwiększać uczucie niepokoju oraz powodować zdenerwowanie i stany lękowe. Z kawą nie można przesadzać również z tego względu, że może powodować uzależnienie fizyczne.

Istnieją także przypadki, przy których picie kawy nie jest wskazane:

• osoby cierpiące na choroby gastroenerologiczne powinny unikać kawy. Zawarta w niej kofeina osłabia napięcie zwieracza dolnego przełyku, co sprzyja rozwojowi choroby refluksowej, a także zwiększa produkcję kwasu solnego,
• kawa nie jest polecana osobom mającym problemy ze snem ze względu na swoje właściwości pobudzające,
• kobiety w ciąży nie powinny spożywać więcej niż 1-2 filiżanek kawy w ciągu dnia,
• kawa gotowana (np. po turecku) zawiera sporo tłuszczu, dlatego nie jest polecana osobom z wysokim poziomem cholesterolu.

A co z wypłukiwaniem magnezu i wapnia oraz odwodnieniem organizmu? Owszem, kawa wykazuje działanie diuretyczne oraz wypłukuje magnez i wapń z organizmu. Jednak ubytek wody oraz wspomnianych pierwiastków jest niewielki, a przy odpowiednio zbilansowanej diecie nie ma on znaczenia dla naszego zdrowia. Ostrożność zaleca się u osób cierpiących na osteoporozę.

Uwaga! Należy pamiętać, by nie popijać przyjmowanych leków kawą. Może ona bowiem wzmagać albo osłabiać ich działanie, co może stanowić zagrożenie w przypadku wielu chorób.

Kawa rozpuszczalna – równie dobra?

O ile świeżo palona kawa może być korzystna dla naszego zdrowia, nie można tego samego powiedzieć o kawie rozpuszczalnej. Uzyskuje się ją ze skoncentrowanego ekstraktu, który poddaje się procesowi suszenia. Taka kawa zawiera mniej kofeiny, a także utrudnia wchłanianie żelaza. Może być również źródłem szkodliwego dla zdrowia akrylamidu, który wytwarza się pod wpływem obróbki w wysokiej temperaturze. Producenci często też produkują gotowe mieszanki kawy rozpuszczalnej z mlekiem w proszku i cukrem, a także substancjami dodatkowymi (regulatory kwasowości, substancje przeciwzbrylające, emulgatory), które zwiększają kaloryczność naparu, czyniąc go jeszcze mniej wartościowym.

1. J. Głuszek, T.Kosicka, Wpływ kawy, herbaty, kakao na ciśnienie tętnicze i układ sercowo-naczyniowy, https://journals.viamedica.pl/arterial_hypertension/article/view/39588/27463

2. Z.Zdrojewicz, K.Grześkowiak, M.Łukasiewicz, Czy picie kawy jest zdrowe?, http://www.czytelniamedyczna.pl/5649,czy-picie-kawy-jest-zdrowe.html

3. Kennedy O.J., Roderick P., i wsp.: Systematic review with meta-analysis: coffee consumption and the risk of cirrhosis.
 

Autor