Podbiał pospolity — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Podbiał pospolity — właściwości

Podbiał pospolity zawiera w sobie wiele cennych związków, odpowiedzialnych za jego prozdrowotne działanie. Należą do nich m.in. seskwiterpeny, na przykład tussilagon, który wykazuje szerokie spektrum działania, w tym właściwości przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe, a także neuroprotekcyjne i przeciwnowotworowe. Podbiał zawiera także flawonoidy (m.in. kwercetynę, hiperozyd, rutynę, kemferol) i związki fenolowe działające przeciwutleniająca i przeciwzapalnie, w tym kwas chlorogenowy i pochodne kwasu kawoilochinowego. Roślina ta jest też źródłem alkaloidów, olejków eterycznych, triterpenoidów, śluzów, fitosteroli, soli mineralnych i innych związków fitochemicznych.

Surowce podbiału przygotowane w odpowiedni sposób wykazują działanie: 

• osłaniające;
• powlekające; 
• wykrztuśne;
• bakteriobójcze;
• przeciwzapalne;
• ściągające;
• rozkurczowe.

Podbiał pospolity — jak wygląda i skąd pochodzi?

Podbiał pospolity (łac. Tussilago farfara) to bylina należąca do rodziny astrowatych (łac. Asteraceae), potocznie nazywana również białodrzewem, końskim kopytem lub oślą stopą, bożym liczkiem, kaczeńcem. 

Podbiał może osiągnąć około 20 centymetrów wysokości. Pędy podbiału pospolitego są kwiatonośne, pokryte są łuskami i wyrastają przed pojawieniem się liści. Roślina ma sercowatookrągłe, ogonkowe liście z ząbkowaniami na brzegach. Spodnia powierzchnia liścia pokryta jest kutnerowatym, czyli bardzo gęstym owłosieniem.

Podbiał pospolity kwitnie wiosną na przełomie marca oraz kwietnia. Uwidaczniają się wówczas kwiaty zebrane w koszyczki o złocistożółtej barwie. Bylina wytwarza także owoc – niełupkę. Wczesna wiosna to także okres zbiorów podbiału pospolitego. Aby zebrać roślinę, warto udać się w miejsca, gdzie występują wilgotne zarośla, bo tam najłatwiej spotkać podbiał pospolity. Bylina rośnie często również na przydrożach, polach i łąkach.

Surowcem leczniczym pozyskiwanym z podbiału są najczęściej liście i kwiaty. Koszyczki kwiatowe zbiera się w miarę możliwości bez szypułek na przełomie marca i kwietnia, przed całkowitym rozkwitnięciem kwiatów. Liście ścina się bez ogonków od maja do lipca.

Podbiał pospolity — działanie, wskazania do stosowania

Surowcem farmaceutycznym o cennych właściwościach leczniczych jest liść podbiału pospolitego (łac. Farfarae folium). W medycynie naturalnej i ludowej wykorzystywane są również kwiaty podbiału (łac. Farfarae flos). Niektórzy autorzy publikacji na temat podbiału wspominają także o użyciu ziela i korzenia podbiału w celach leczniczych.

W badaniach dowiedziono, że podbiał pospolity wykazuje istotne właściwości przeciwzapalne, głównie dzięki obecności tussilagonu oraz innych seskwiterpenów. Ponadto ekstrakty z różnych części tej rośliny wykazują działanie przeciwbakteryjne (m.in. wobec Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae) oraz przeciwwirusowe, niemniej większość badań dotyczących tego działania przeprowadzono metodą in vitro, a więc nie na ludziach. Ziele podbiału badano także pod kątem jego wpływu na gospodarkę węglowodanową – niektóre źródła sugerują, że podbiał mógłby być pomocny w regulacji poziomu cukru we krwi. Wskazywano też na pewien potencjał w przypadku ochrony komórek nerwowych przed uszkodzeniami, co mogłoby mieć znaczenie w kontekście niektórych chorób neurodegeneracyjnych, jak np. choroba Alzheimera. Podbiał jest też źródłem związków o działaniu przeciwutleniającym, które chronią komórki przed stresem oksydacyjnym. 

Podbiał pospolity na kaszel

Nieżyt gardła i jamy ustnej to stan chorobowy, w którym śmiało sięgnąć można po wodny napar lub alkoholowy wyciąg z surowców podbiału pospolitego. Naturalne preparaty na bazie podbiału sprawdzą się również u osób zmagających się z: 

• suchym kaszlem; 
• problemami z odkrztuszaniem wydzieliny;
• nieżytem oskrzeli.

W medycynie naturalnej nieraz sięga się po przetwory podbiału pospolitego także w stanach przeziębienia, a nawet przy astmie czy rozedmie.

Podbiał pospolity na uszkodzenia skóry

Zarówno z kwiatów, jak i liści podbiału pospolitego można przygotować napar, który znakomicie nada się do radzenia sobie m.in. ze stanami zapalnymi skóry, świądem czy stłuczeniami. W celu uzyskania miejscowego działania naparem z podbiału należy nasączyć gazę lub przygotować innego rodzaju opatrunek nasączony płynem. W terapii różnego rodzaju problemów dermatologicznych, a także stłuczeń czy zwichnięć, zadziała wspomagająco kąpiel w wodzie z dodatkiem przygotowanego wcześniej naparu.

Podbiał pospolity w kosmetologii

Dzięki licznym związkom aktywnym wyciągi z podbiału wykorzystuje się w produkcji kosmetyków. Wyciągi z tej rośliny znajdziemy w kosmetykach do cery trądzikowej, tłustej i skłonnej do podrażnień, a także produktach przeznaczonych do pielęgnacji skóry głowy dotkniętej łupieżem.

Podbiał pospolity — jak dawkować?

Herbata z podbiału

W aptekach dostępny jest liść podbiału, z którego przygotować można napar stosowany w stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej i gardła oraz wspomagająco w infekcjach górnych dróg oddechowych, gdy dokucza nam kaszel i chrypka.1 łyżkę stołową suszu (około 1,5 grama) należy zalać filiżanką wrzącej wody i naparzać pod przykryciem przez 10-15 minut, a następnie przecedzić. Tak przygotowaną herbatę można pić 2-3 razy dziennie, po jednej filiżance świeżego, ciepłego naparu.

Zaleca się, aby nie stosować podbiału pospolitego częściej niż 4-6 tygodni w ciągu roku.

Okłady z podbiału pospolitego

Liście podbiału pospolitego można stosować np. jako okład łagodzący pourazowe obrzęki. Zastosowanie tego typu okładu można wykorzystać również u pacjentów ze zwichnięciem, stłuczeniem czy owrzodzeniem skórnym.

Leki i suplementy diety zawierające podbiał pospolity należy stosować zgodnie z zaleceniami producenta.

Leki i suplementy zawierające podbiał pospolity

Na aptecznych półkach znaleźć można wiele gotowych preparatów wykonanych na bazie podbiału pospolitego. Popularne wśród pacjentów są m.in. tabletki czy syropy z podbiału pospolitego. Często preparaty te łączą w sobie surowce pochodzące z kilku roślin leczniczych.

Jeśli chcesz sięgnąć po herbatę (napar) z podbiału, możesz wykonać ją w domu z samodzielnie zebranych surowców lub kupić gotowy produkt w aptece.

Podbiał pospolity w ciąży

Podczas karmienia piersią oraz w okresie ciąży kobiety nie powinny sięgać po podbiał pospolity i preparaty wykonane na bazie jego surowców farmaceutycznych. 

Dzieci do 12. roku życia z uwagi na brak szczegółowych danych naukowych także nie powinny zażywać przetworów wykonanych z podbiału pospolitego.

Podbiał pospolity — przeciwwskazania i środki ostrożności

Nadwrażliwość na składniki zawarte w roślinie stanowi przeciwwskazanie do stosowania produktów wykonanych na bazie surowców podbiału pospolitego. Również osoby uczulone na inne rośliny z rodziny Asteraceae, do której należy podbiał, nie powinny go stosować. 

Podbiał pospolity — możliwe działania niepożądane

W skład podbiału pospolitego wchodzą alkaloidy pirolizydynowe (m.in. senkirkina, senecjonina, izotussilagina, izotussilaginina, tussilagina, tussilaginina), które mogą uszkadzać wątrobę, prowadząc do jej stłuszczenia i marskości, a w skrajnych przypadkach nawet powodować rozwój nowotworu. Z tego powodu stosowanie podbiału, zwłaszcza w postaci surowej, powinno być skonsultowane z lekarzem i prowadzone przez możliwie krótki okres. Warto mieć na uwadze, że zawartość hepatotoksycznych związków w podbiale zależy od miejsca i warunków uprawy, a także poszczególnych części rośliny – największe stężenie tych związków odnotowuje się w korzeniu rośliny. 

Podbiał pospolity — interakcje z lekami i innymi ziołami

Brak informacji na temat interakcji podbiału pospolitego z lekami i innymi ziołami. Ze względu na właściwości tej rośliny, ostrożność powinni zachować pacjenci stosujący leki przeciwpłytkowe i przeciwzakrzepowe.

Podbiał pospolity w Ziołopedii — podsumowanie

Podbiał pospolity jest rośliną o dosyć szerokim spektrum działania, jednakże wykorzystuje się go przede wszystkim w przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych. Ze względu na potencjalną toksyczność podbiał należy stosować ostrożnie, konsultując swoje wątpliwości z lekarzem lub farmaceutą.

Bibliografia

1. Rybak, D. (1993). Atlas roślin leczniczych. Wydawnictwo „Arkady”, Warszawa, s.  206-207.
2. Piotrowska, P., Wojcińska, M., Matławska, I. (2015). Podbiał pospolity (Tussilago farfara L.). Postępy Fitoterapii, 3, s. 157-171.
3. Charakterystyka Produktu Leczniczego Succus Farfarae Phytopharm, 2,425 g/2,5 ml, płyn doustny. Dostępne na: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/api/rpl/medicinal-products/6416/characteristic
4. Shujan C., Lin D. i in. "A review of the ethnobotanical value, phytochemistry, pharmacology, toxicity and quality control of Tussilago farfara L. (coltsfoot)". Journal of Ethnopharmacology 267 (2021) 113478.
5. Szumny D., Szypuła E., Szydłowski M., Chlebda E., Skrzypiec-Spring M., Szumny A. "Leki roślinne stosowane w chorobach układu oddechowego". Dental and Medical Problems 2007, 44, 4: s. 507-515.

Autor