Skrzyp polny — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Skrzyp polny — właściwości

Skrzyp polny na włosy zawiera w swoim składzie związki bioaktywne, do których zaliczamy między innymi flawonoidy (glikozydy kwercetyny, kemferolu oraz apigeniny), kwasy organiczne i związki mineralne (rozpuszczalne związki krzemu, sole potasu, magnezu i glinu). W roślinie tej znajdziemy również bogaty zestaw witamin (witaminę A i C) oraz witaminy z grupy B (ryboflawina, niacyna, kwas pantotenowy). Jednak na szczególną uwagę zasługuję krzemionka, która występuje w surowcu pod postacią rozpuszczalnych w wodzie związków krzemu. Niedobory tego pierwiastka w naszym organizmie mogą powodować wypadanie i łamliwość włosów.

Skrzyp polny — jak wygląda i skąd pochodzi?

Skrzyp polny (łac. Equisetum arvense L.) jest byliną z rodziny skrzypowatych (łac. Equisetaceae), występuję pospolicie w całej Europie. Ten pospolity chwast można znaleźć w wilgotnych zaroślach, na obrzeżach lasów, a także w pobliżu pól uprawnych. 

Skrzyp polny jest rośliną wieloletnią o charakterystycznych, rozgałęzionych pędach, osiągających wysokość do 40 centymetrów, które z wyglądu przypominają gałązki iglaków. Pod ziemią (na głębokości 30 — 130 centymetrów), rozwija się długie i silnie rozgałęzione kłącze, na którym wyrastają bulwy pędowe. Skrzyp wypuszcza również pędy zarodnionośne, których szczyt zakończony jest kłosem zarodnionośnym. 

Zwyczajowo skrzyp polny nazywa się też jodełką, jedlinką, chwoszczką, sosenką, a także końskim ogonem. Ostatnia nazwa również nawiązuje do wyglądu rośliny — zebrane razem pędy do złudzenia przypominają koński ogon. Nawiązuje ona również do łacińskiej nazwy, gdyż słowo „equus” oznacza konia, z kolei słowo „seta” tłumaczy się jako włosie, szczecinę.

Surowiec pozyskiwany do celów kosmetycznych i farmaceutycznych stanowi ziele skrzypu polnego (łac. Herba Equiseti arvensis). Zbiera się tylko zielone, rozgałęzione pędy płonne, bez dolnych brunatnych części, najlepiej w okresie od czerwca do września.

Skrzyp polny — działanie, wskazania do stosowania

Znanych jest ponad 15 gatunków skrzypów, ale tylko skrzyp polny jest wykorzystywany w fitoterapii. Od lat jest ceniony za swoje właściwości zdrowotne. Wykazuje działanie m.in. moczopędne, przeciwkrwotoczne, pobudzające przemianę materii, przeciwmiażdżycowe i obniżające ciśnienie tętnicze krwi, a także poprawiające gojenie ran.

Jednak od wieków jest znany ze swoich dobroczynnych właściwości na włosy, skórę i paznokcie. Nie tylko hamuje proces wypadania włosów, ale również przyspiesza ich porost. Działanie to zawdzięcza obecności krzemionki, która sprawia również, że puste wewnątrz łodygi skrzypią, gdy się je zdepcze lub zgniecie w dłoni.

Skrzyp polny na układ moczowy

Skrzyp polny wykazuje działanie moczopędne, za co odpowiadają obecne w nim flawonoidy i kwasy fenolowe, które wykazują również łagodne działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, a także łagodne spazmolityczne (rozkurczające). Zwiększa on ilość wydalanej z organizmu wody i właśnie dlatego jest częstym składnikiem preparatów, które stosuje się pomocniczo w zakażeniach i stanach zapalnych dróg moczowych czy kamicy nerkowej.

Skrzyp polny na włosy, skórę i paznokcie

Skrzyp polny jest źródłem wielu związków mineralnych, lecz to zawarte w nim związki krzemu i krzemionka odpowiadają za korzystny wpływ tej rośliny na kondycję włosów, skóry i paznokci. Krzem stymuluje syntezę kolagenu, a także kwasu hialuronowego i elastyny, co korzystnie wpływa na nawilżenie i elastyczność skóry, jak również poprawę stanu włosów i paznokci.

Pierwiastek ten wspiera również funkcjonowanie układu kostno-stawowego i sprzyja procesom wzrostu i mineralizacji kości, co ma szczególnie znaczenie dla pacjentów z osteoporozą oraz kobiet w okresie menopauzy.

Skrzyp polny na rany

Skrzyp polny może być pomocy w leczeniu powierzchownych ran, działa on bowiem przeciwzapalnie i sprzyja szybszej regeneracji uszkodzonych tkanek. Napar ze skrzypu można też stosować do płukania jamy ustnej i gardła, a także do przemywania skóry dotkniętej stanem zapalnym.

Odwary z skrzypu stosuje się też w obrzękach będących wynikiem urazów, jak również w schorzeniach reumatycznych.

Skrzyp polny — jak dawkować?

Z ziela skrzypu w postaci ziół do zaparzania można przygotować napar, który stosuje się wspomagająco w przebiegu stanów zapalnych dróg moczowych oraz w początkach kamicy moczowej. Wystarczy 1 łyżeczki suszonego ziela skrzypu (około 3 gramy) lub 2 gotowe saszetki zalać 150 ml wrzącej wody i naparzać pod przykryciem przez 15 minut. Tak przygotowaną herbatę ze skrzypu można pić dwa razy dziennie.

Produkty lecznicze oraz suplementy diety zawierające ziele skrzypu lub ekstrakty z tej rośliny, należy stosować zgodnie z zaleceniami na ulotce dołączonej do opakowania.

Leki i suplementy zawierające skrzyp polny

W aptece możemy nabyć suszone ziele skrzypu w formie ziół do zaparzania. Jest on również składnikiem licznych mieszanek ziołowych i herbatek, wspierających pracę układu moczowego i układu krążenia.

Skrzyp polny jest częstym składnikiem suplementów diety. Znajdziemy go w suplementach wzmacniających kondycję włosów, skóry i paznokci, produktach wspierających oczyszczanie organizmu i środkach wspomagających odchudzanie. Ponadto wyciągi ze skrzypu polnego znalazły zastosowanie w środkach leczniczych, które stosuje się pomocniczo w leczeniu infekcji dróg oddechowych oraz zakażeniach i stanach zapalnych dróg moczowych.

Skrzyp polny w ciąży

Brakuje danych na temat bezpieczeństwa stosowania skrzypu u kobiet w ciąży i karmiących piersią. Brak też danych na temat wpływu tej rośliny na płodność. Mając to na uwadze, odradza się stosowanie skrzypu w okresie ciąży i laktacji.

Skrzypu polnego nie powinno się stosować u dzieci poniżej 12. roku życia.

Skrzyp polny — przeciwwskazania i środki ostrożności

Skrzyp polny mimo swych dobroczynnych właściwości nie powinien być stosowany u pacjentów stosujących digoksynaę i diuretyki. Jest przeciwskazany u pacjentów z zaburzeniami pracy serca i nerek, dną moczanową, oraz kłębuszkowym zapaleniem nerek oraz w innych schorzeniach, które wymagają przyjmowania zmniejszonej ilości płynów. Przeciwwskazaniem do stosowania skrzypu polnego jest też nadwrażliwość na ziele tej rośliny.

Skrzyp polny — możliwe działania niepożądane

Przyjmowanie przez dłuższy czas preparatów zawierających w swoim składzie skrzyp polny może spowodować niedobór w organizmie witaminy B1 (tiaminy).  Znaczny niedobór tej witaminy objawia się np. ogólnym zmęczeniem czy drżeniem rąk.

U niektórych osób stosowanie skrzypu może powodować objawy ze strony układu pokarmowego oraz reakcje alergiczne, manifestujące się wysypką skórną. Skrzyp może też powodować zaburzenia elektrolitowe.

Skrzyp polny — interakcje z lekami i innymi ziołami

Jednoczesne stosowanie skrzypu polnego oraz leków moczopędnych może zwiększać utratę potasu i zwiększać ryzyko hipokalemii, czyli niedoboru tego pierwiastka. 

Stosowanie skrzypu wraz z digoksyną (substancją pozyskiwaną z naparstnicy wełnistej) może zwiększać toksyczność digoksyny.

W przypadku pacjentów przyjmujących witaminę B1 (tiaminę) skrzyp może zmniejszać jej absorpcję i osłabiać efekt terapeutyczny. 

Skrzyp polny w Ziołopedii — podsumowanie

Skrzyp polny od wieków wykorzystywany był w medycynie ludowej na różne dolegliwości. Stosowano go na obrzęki i choroby skóry, dolegliwości ze strony układu moczowego, schorzenia przewodu pokarmowego, a także na osłabione włosy i paznokcie. Dzisiaj skrzyp stosuje się wspomagająco w stanach zapalnych dróg moczowych, a także jako składnik licznych suplementów wpływających na kondycję włosów, skóry i paznokci.

Autor