Kłopotliwe i nadmierne gazy. Powody nadprodukcji gazów

Jakie są źródła gazów w jelitach?

Za pojawianie się gazu w jelitach odpowiedzialne jest kilka mechanizmów:

• połykanie powietrza w trakcie jedzenia, picia czy też przełykania śliny lub mówienia — zazwyczaj jego większość usuwamy poprzez odbijanie;
• powstawanie gazów w wyniku fermentacji bakteryjnej składników pokarmowych, takich jak węglowodany czy białka;
• zawarty w napojach gazowanych dwutlenek węgla;
• neutralizacja kwasu solnego i kwasów tłuszczowych przez wodorowęglany z przewodu pokarmowego.

Na szczęście ponad 99% gazów w naszych jelitach to gazy bezwonne, na przykład: azot, tlen, dwutlenek węgla, metan, wodór. Jedynie niecały 1% stanowią związki zawierające siarkę takie jak: siarkowodór, metanotiol, skatole, indole, lotne aminy, będące odpowiedzialnymi za przykry zapach.

Przyczyny nadmiernych gazów

Średnio każdy dorosły wypuszcza wiatry od 14 do 25 razy dziennie i jest to naturalne. Co ciekawe, większość osób, która cierpi na objawy związane z gazami i odbijaniem, wcale nie ma zwiększonej ilości gazu w jelitach, tylko zwiększoną wrażliwość na nie.

Powstawanie wzdęć i śmierdzących gazów, można powiązać z:

• zwiększonym połykaniem powietrza np. podczas palenia papierosów i żucia gumy;
• spożyciem pokarmów powszechnie uważanych za gazotwórcze, takich jak rośliny strączkowe;
• zwiększeniem ilości niewchłanialnych i nietrawionych składników pokarmowych w diecie — błonnika, celulozy, sorbitolu;
• niedoborem enzymów trawiennych np. w nietolerancji laktozy;
• zwolnieniem czasu pasażu jelitowego poprzez mechaniczne upośledzenie drożności przewodu pokarmowego;
• nadmiernym rozrostem flory bakteryjnej;
• obecnością pasożytów;
• stresem.

Cuchnące gazy — możliwe choroby

Śmierdzące gazy mogą wydawać się błahym problemem, niestety za zwiększoną produkcją gazów może chować się poważniejsza kwestia w postaci konkretnej choroby. Jeżeli oprócz wiatrów i beknięć odczuwasz: biegunkę, utratę wagi, ból brzucha, utratę apetytu, niewyjaśnioną gorączkę, albo Twoje objawy są wyjątkowo nasilone i utrudniają normalne funkcjonowanie, nie zwlekaj, udaj się do lekarza rodzinnego lub gastrologa.

Do chorób, którym towarzyszą problemy z gazami, zaliczamy:

• zespół jelita drażliwego (IBS),
• dyspepsję czynnościową,
• celiakię,
• chorobę Leśniowskiego-Crohna,
• nietolerancję laktozy,
• przerost bakteryjny jelita cienkiego (SIBO),
• zespół krótkiego jelita,
• niewydolność trzustki,
• naparcia,
• raka jelita grubego,
• nieswoiste zapalenia jelit.

Diagnoza gazów i wzdęć

Na początku diagnostyka flatulencji, czyli nadprodukcji śmierdzących gazów tradycyjnie opiera się na zebraniu dokładnego wywiadu lekarskiego z pacjentem. Następnie lekarz może zadecydować o wdrożeniu w zależności od sytuacji badań, takich jak:

• badanie krwi,
• badanie kału (ważne czy obecna jest krew w kale i jaką zawartość tłuszczu ma kał),
• testy oddechowe na nietolerancję laktozy lub SIBO,
• USG jamy brzusznej,
• badanie endoskopowe,
• kolonoskopia,
• tomografia jamy brzusznej,
• RTG jelit.

Leki na gazy i wzdęcia

Zazwyczaj leczenie gazów i wzdęć rozpoczyna się od zmiany stylu życia, wzrostu aktywności fizycznej i zmiany diety. Niekiedy jednak potrzebujemy szybkiego „ratunku”. W takiej sytuacji najczęściej wybierane są preparaty dostępne bez recepty z simetikonem lub dimetikonem. Te substancje to związki powierzchniowo czynne, których działanie możemy sobie wyobrazić jako rozbijanie obecnych w jelicie pęcherzyków powietrza, mniejsze pęcherzyki łatwiej są później usuwane. Dodatkowo leki te często są łączone z lekami rozkurczającymi, przykładowo z drotaweryną lub skopolaminą. Popularne są również leki z węglem aktywowanym, który ma właściwości adsorbujące, dzięki czemu wiąże gazy w jelitach.

Pomocne w walce ze wzdęciami mogą być także leki ziołowe, bazujące między innymi na mięcie, melisie, koprze włoskim, kminku, kolendrze, cykorii, kurkumie, które wspomagają perystaltykę jelit. Dodatkowo stosowanie probiotyków, może zwiększyć ilość bakterii niefermentujących, a co za tym idzie ograniczyć procent fermentującej flory jelitowej, co wpływa na mniejszą ilość produkowanych gazów.

Leczenie nadmiernych gazów uzależnione jest też od tego, jaka jest ich pierwotna przyczyna powstawania. W przypadku zdiagnozowania przerostu bakteryjnego jelita cienkiego lekarz zleci nam antybiotykoterapię, a jeżeli problem stanowi nietolerancja laktozy, to pomocne może okazać się stosowanie preparatów enzymatycznych z laktazą.

Dostępność leków w aptekach w Twojej okolicy możesz sprawdzić w serwisie KtoMaLek.pl.

Sposób na śmierdzące gazy

Życie z nadmierną ilością wydzielanych nieprzyjemnych gazów to nie wyrok. Istnieje kilka zasad, które mogą poprawić Twój komfort życia, gdy jesteś osobą wrażliwą na wzdęcia i wiatry. Aby ograniczyć „bąki”:

• jedz powoli, dokładnie przeżuwając, a napoje zacznij pić przez słomkę, najlepiej niegazowane;
• wyklucz z diety lub przynajmniej ogranicz te produkty, które uważane są za wzdymające, czyli na przykład: rośliny bobowate (fasola, groch, bób, soczewica), rośliny krzyżowe (kapusta, brukselka, brokuły, kalafior), otręby zbożowe, chleb, makaron, jabłka, gruszki, ziemniaki, sery pleśniowe;
• zwróć szczególną uwagę na eliminację mleka i produktów mlecznych, zauważona poprawa po ich odstawieniu oznacza, że możesz cierpieć na nietolerancję laktozy;
• zainteresuj się pojęciem diety low FODMAP — to specjalnie opracowana dieta z produktów, które nie posiadają lub posiadają niewielkie ilości krótkołańcuchowych węglowodanów szybko fermentujących;
• unikaj smażenia produktów, lepsze będzie gotowanie lub pieczenie pod przykryciem;
• postaraj się uregulować wypróżnienia poprzez stosowanie preparatów błonnika rozpuszczalnego, nasion babki płesznik czy też śliwek;
• zadbaj o aktywność fizyczną, wprowadzenie większej ilości ruchu poprawi perystaltykę Twoich jelit.

Bibliografia

1. Abraczinskas, D. (2023) Overview of intestinal gas and bloating. UpToDate Dostępne na: https://www.uptodate.com/contents/overview-of-intestinal-gas-and-bloating (Dostęp dnia: 25.11.2023)
2. Abraczinskas, D. (2023) Patient education: Gas and bloating (Beyond the Basics) UpToDate Dostępne na: https://www.uptodate.com/contents/gas-and-bloating-beyond-the-basics (Dostęp dnia: 24.11.2023)
3. Wilkinson, J., Cozine, E., Loftus, C. (2019) Gazy, wzdęcie i odbijanie – podejście do diagnostyki i leczenia Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/nadwaga-i-otylosc/wytyczne/238191,gazy-wzdecie-i-odbijanie-podejscie-do-diagnostyki-i-leczenia (Dostęp dnia: 24.11.2023)
4. Gulbicka, P., Grzymisławski, M. (2016). Wzdęcia brzucha – najczęstsze przyczyny i postępowanie, Piel. Zdr. Publ.
5. Pol, K. Wzdęcia i gazy- codzienny problem…  Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej Dostępne na: https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/wzdecia-i-gazy-codzienny-problem/ (Dostęp dnia: 25.11.2023)

Autor