Jak poradzić sobie z biegunką? Domowe i apteczne sposoby na biegunkę

Czym jest biegunka?

O biegunce można mówić w momencie, gdy ilość oddawanych stolców w ciągu doby przekracza 3, a ich konsystencja jest płynna lub półpłynna. Oczywiście ilość wypróżnień w ciągu dnia jest zmienna osobniczo, niemniej średnio wynosi ona 3.

Biegunkę ze względu na okres trwania można podzielić na ostrą, przetrwałą oraz przewlekłą:

• biegunka ostra - trwa nie dłużej niż 14 dni. Zazwyczaj spowodowana jest infekcją wirusową, rzadziej bakteryjną. Mogą jej towarzyszyć wymioty, gorączka, bóle brzucha;
• biegunka przetrwała - jej okres trwania mieści się między 14 a 30 dni;
• biegunka przewlekła - trwa powyżej 30 dni. Przeważnie jej źródłem są choroby i stany zapalne jelit, rzadko infekcje. Może doprowadzić do zagrażających życiu braków substancji odżywczych, witamin, minerałów.

Skąd bierze się biegunka?

Mechanizmy powstawania biegunek są zazwyczaj mieszane i obejmują kilka mechanizmów jednocześnie. Biegunka może pojawić się w momencie, gdy w świetle jelita jest zbyt duża ilość płynów. Może być to spowodowane obecnością niemożliwych do wchłonięcia substancji czynnie osmotycznie, które ściągają z jelit do siebie wodę. Jest to przykład biegunki osmotycznej. Nadmierna ilość płynów może pojawić się również jako efekt nadmiernego wydzielania elektrolitów i wody do światła jelit przez komórki jelit. 

Biegunka może być również efektem działania wirusów, bakterii oraz produkowanych przez nich toksyn. Jest także powodowana przez uszkodzenia nabłonka wyściełającego ściany jelit, powstałe np. w przebiegu chorób zapalnych.

Przyczyny biegunki

Jedną z głównych przyczyn biegunek ostrych są wirusy, bakterie lub ich toksyny. Zarazić można się drogą kropelkową lub poprzez spożywanie skażonego pokarmu lub wody. 

Oprócz tego biegunka ostra może być następstwem:

• zakażenia pierwotniakowego;
• nietolerancji pokarmowej;
• przedawkowania leków przeczyszczających;
• zastosowania niektórych leków (metforminy, antybiotyków, SSRI, diuretyków);
• zatrucia, np alkoholem.

Biegunka przewlekła rzadko spowodowana jest infekcją. Jej główną przyczyną są stany zapalne i inne choroby jelit, takie jak:

• choroba Leśniowskiego-Crohna;
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
• zespół jelita drażliwego;
• nowotwory.

Wśród innych przyczyn powstawania biegunek wyróżnia się również leki, nietolerancje pokarmowe, nadużywanie alkoholu, choroby wątroby, choroby tarczycy czy pierwotniaki i pasożyty jelitowe.

Biegunka - na co zwrócić uwagę?

Biegunce mogą towarzyszyć różne objawy, które mogą pomóc w rozpoznaniu przyczyny oraz charakteru biegunki. Należy zwrócić szczególna uwagę na:

• obecność krwi - jeśli krew jest jasnoczerwona i obecna na papierze toaletowym, świadczy o krwawieniach np. z guzków krwawniczych albo uszkodzeniu końcowego odcinka jelita grubego. Jeśli jest ciemna i smołowata, oznacza krwawienia z górnego odcinka jelit lub żołądka, co jest wskazaniem do pilnego kontaktu z lekarzem;
• obecność tłuszczu, gnilnego zapachu - świadczy o biegunce tłuszczowej, związanej z problemem trawienia tłuszczy;
• niestrawione resztki pokarmowe - może wskazywać na zwiększoną perystaltykę i problemy z trawieniem;
• kawałki pasożytów.

Biegunka - kiedy do lekarza?

Wskazaniem do pilnej interwencji lekarskiej jest przede wszystkim ciężkie odwodnienie (utrata 10% masy ciała) lub niepowodzenie w nawadnianiu, spowodowane intensywnymi wymiotami, które nie pozwalają na przyjęcie płynów. Wizytę u lekarza powinno się rozważyć także w przypadku osób starszych. Zazwyczaj mają one problemy ze spożywaniem odpowiedniej ilości płynów, więc w przypadku biegunek są szczególnie narażone na odwodnienie. Podobnie wygląda sprawa z małymi dziećmi, bardzo wrażliwymi na odwodnienie. 

Leczenie biegunki

Podstawowym, rekomendowanym i bezpiecznym sposobem leczenia biegunki jest nawadnianie. Niezależnie od wieku, płci, a także pochodzenia biegunki najważniejsze jest utrzymanie odpowiedniego nawodnienia chorego. Najlepszym doustnym płynem nawadniającym jest taki, który mamy akurat pod ręką - sok, lekka zupa, osolona woda z cukrem. W większości przypadków będą one wystarczające.

Jeśli mamy możliwości i czas, warto wybrać tzw. DPN - doustny płyn nawadniający, potocznie określany elektrolitami do picia. Jest to mieszanina podstawowych elektrolitów (sodu, potasu) oraz glukozy. Obecna w płynie glukoza i sód są niezbędne do efektywnego nawadniania. Roztwór nawadniający powinien być nieco hipoosmolarny, czyli zawierać nieco niższe stężenie elektrolitów niż płyny ustrojowe naszego ciała.

Gotowe płyny nawadniające można kupić w postaci saszetek lub tabletek do rozpuszczenia w aptekach, np. Orsalit, Acidolit, Dicoflor Elektrolity, Jonolit. 

W leczeniu biegunki stosuje się także leki, które zwiększają wchłanianie wody w jelitach i hamują nadmierne ruchy perystaltyczne - loperamid, racekadotryl. W przypadku poważnych biegunek wywołanych przez bakterie lekarz może przepisać antybiotyki. Cennym sprzymierzeńcem w walce z biegunką mogą być probiotyki. Mogą wywierać korzystny wpływ na komórki jelit, a także współzawodniczyć o niszę ekologiczną z bakteriami będącymi powodem biegunki.

Dostępność poszukiwanych preparatów w najbliższych aptekach sprawdzisz wygodnie na portalu KtoMaLek.pl bez wychodzenia z domu.

Co na biegunkę u niemowląt?

Niemowlęta i maluszki wypróżniają się dużo częściej, a konsystencja ich stolca jest zazwyczaj płynna. Należy wziąć to pod uwagę zanim zaczniemy podejrzewać biegunkę. Gdy faktycznie mamy do czynienia z biegunką, najważniejsze jest zadbanie o nawodnienie niemowlaka. Niekoniecznie gotowymi preparatami z apteki - równie dobrze sprawdzi się mleko matki. Najważniejsze, by dziecko piło.

Co na biegunkę u dziecka?

Podobnie jak w przypadku niemowląt, należy zadbać o nawodnienie dziecka. Jeśli słodko-słony smak gotowych elektrolitów odrzuca dziecko, można spróbować podawać posłodzoną herbatę czy lekką zupę. U dzieci oprócz nawadniania warto podawać także probiotyki oraz diosmektyt.

Co na biegunkę w ciąży?

Kobietom w ciąży nie powinno podawać się żadnych leków na biegunkę bez uprzedniej konsultacji lekarskiej. Podobnie jak w przypadku małych dzieci, najważniejsze jest dbanie o odpowiednie nawodnienie.

Bibliografia:

1. Szczeklik, A., Gajewski, P. (2022). Mała Interna Szczeklika 2022/2023. Medycyna Praktyczna, rozdział 1.2.
2. Wiercińska, M. (2021). Biegunka (rozwolnienie) - objawy, przyczyny, leczenie. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50644,biegunka. (Dostęp: 03.2023).
3. Sawiec, P. (2014). Postępowanie w ostrej biegunce u dzieci. Aktualne (2014) wytyczne ESPGHN oraz ESPID. Medycyna Praktyczna - Pediatria, 4. Dostępne na: https://pediatria2.wum.edu.pl/sites/pediatria2.wum.edu.pl/files/espghan_ostra_biegunka_pl.pdf. (Dostęp: 03.2023).

Autor