Cykoria podróżnik — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Cykoria podróżnik — właściwości

Surowcem farmaceutycznym jest ziele (łac. Cichorii herba) i korzeń cykorii (łac. Cichorii radix). Korzeń cykorii jest bogatym źródłem substancji goryczkowych — laktucyny i laktukopikryny, fenolokwasów — kwasu cykoriowego, fitosteroli, taraksasteroli i inuliny, której zawartość może sięgać do 40%. Natomiast ziele cykorii dodatkowo zawiera hydroksykumaryny — eskulinę i cychorynę, flawonoidy oraz antocyjany.

Cykoria podróżnik — jak wygląda i skąd pochodzi?

Cykoria podróżnik (łac. Cichorium intybus L.) jest rośliną należącą do rodziny astrowatych (łac. Asteraceae). Można ją spotkać w Europie, południowo-zachodniej Azji i północnej Afryce, lecz rozprzestrzeniła się także na terenie Australii i obu Ameryk. W Polsce występuje pospolicie na całym obszarze kraju. Lubi piaszczyste i kamieniste gleby, jest odporna na niekorzystne warunki atmosferyczne. Nazywa się ją również podróżnikiem pospolitym, podróżnikiem błękitnym, cykorią wędrowniczką, cykorią zwyczajną lub cykorią dziką.

Cykoria podróżnik może dorastać do nawet 150 centymetrów wysokości. Ma dosyć cienką, lecz odporną na zerwanie łodygę, a to za sprawą mocnych włókien. Po jej przełamaniu można zobaczyć mleczny sok, tzw. lateks, który jest obecny także w innych częściach rośliny. Niewielkie, lancetowate liście rośliny są rzadko rozmieszczone na łodydze, mogą być lekko ząbkowane lub pierzaste. Dolne liście tworzą przyziemną rozetę o długości 10-20 centymetrów. Pod ziemią kryje się mało rozgałęziony, palowy, gruby korzeń. Cykoria podróżnik daje liczne kwiaty o średnicy 2-4 centymetrów, osadzone na krótkich szypułkach, złożone z licznych, języczkowatych kwiatów barwy niebieskiej, rzadziej białej lub różowej. Okres kwitnienia cykorii przypada na okres od lipca do września. Owocem cykorii są 2-5 kanciaste niełupki.

Cykoria podróżnik — działanie, wskazania do stosowania

Prozdrowotne właściwości cykorii podróżnik wykorzystywano już w czasach starożytnych. Stosowano ją w dolegliwościach ze strony przewodu pokarmowego, a także na zaburzenia wzroku. W średniowieczu wykorzystywano ją także w leczeniu żółtaczki i malarii. Ponadto cykorię podróżnik stosowano zarówno jako warzywo, jak i roślinę pastewną.

Za sprawą zawartych w cykorii substancji aktywnych roślina ta wykazuje działanie antyoksydacyjne, przeciwdrobnoustrojowe, gastro- i hepatoprotekcyjne, przeciwzapalne, łagodne przeciwbólowe. Mówi się także o działaniu przeciwnowotworowym i antyalergicznym, jednakże wszystkie te obszary wymagają szerszych badań.

Cykoria podróżnik na trawienie

Inulina to polisacharyd należący do fruktanów, występujący głównie w roślinach z rodziny astrowatych tj. cykorii podróżnik, lecz również słoneczniku bulwiastym (topinambur), mniszku lekarskim. Inulina to naturalny prebiotyk — nietrawiony w przewodzie pokarmowym składniki żywności, stanowiący pożywkę dla bakterii jelitowych, wspierający ich wzrost i rozwój. Produkty zawierające inulinę mają obniżoną wartość energetyczną, nie ulegają trawieniu w żołądku i jelicie cienkim, a dopiero docierając do jelita grubego, podlegają fermentacji. Umożliwia to rozwój „dobrej” mikroflory w naszych jelitach. W przewodzie pokarmowym wykazuje działanie podobne do błonnika pokarmowego — stymuluje perystaltykę jelit, dzięki czemu zapobiega zaparciom.

Cykoria podróżnik na cholesterol i wysoki cukier

Zawarta w cykorii podróżnik inulina pomaga obniżyć poziom LDL- i VLDL-cholesterolu, odpowiedzialnych za powstawanie miażdżycy i innych chorób układu krążenia. Hamuje również wzrost poziomu glukozy we krwi, przez co polecana jest w profilaktyce cukrzycy. Za ten efekt odpowiadać może zawarty w cykorii kwas cykoriowy, który uwrażliwia tkanki na insulinę oraz sprzyja wydzielaniu tego hormonu. W cykorii obecne są także kwas kawowy i kwas chlorogenowy, które zwiększają wychwyt glukozy w komórkach mięśniowych.

Ponadto obecne w korzeniu cykorii związki goryczowe — laktucyna i laktupikryna — pobudzają apetyt oraz stymulują wydzielanie soku żołądkowego, usprawniając trawienie pokarmów. Korzeń cykorii pobudza też czynność wątroby, dzięki czemu zwiększa się wydzielanie żółci i ułatwia jej przepływ przez drogi żółciowe.

Cykoria podróżnik na infekcje układu moczowego

Ziele cykorii ze względu na obecność flawonoidów i hydroksykumaryn wykazuje łagodne działanie moczopędne, a także wspiera pracę układu moczowego. Stosuje się ją wspomagająco w łagodnych infekcjach układu moczowego.

Cykoria podróżnik jako alternatywa kawy

Suszony, uprażony i zmielony korzeń cykorii wykorzystywany jest do produkcji substytutu kawy. Przygotowany z niego napar do złudzenia przypomina smak kawy, można go z powodzeniem łączyć z mlekiem. Zaletą kawy z cykorii jest fakt, że w odróżnieniu od kawy tradycyjnej, jest ona naturalnie pozbawiona kofeiny, mogą więc po nią sięgać dzieci oraz osoby, które z różnych powodów chcą ograniczyć spożycie kofeiny.

Cykoria podróżnik — jak dawkować?

Korzeń cykorii podróżnik jest tradycyjnym produktem leczniczym, który stosuje się w łagodzeniu objawów związanych z zaburzeniami trawiennymi — uczucia pełności, wzdęć, spowolnionego trawienia i okresowej utraty apetytu. Stosuje się go w formie ziół do zaparzania. Aby przygotować odwar, należy 1 łyżeczkę suszu (około 3 gramy) zalać 250 ml wrzącej wody i podgrzewać przez 3 minuty, a potem odstawić na kolejnych 10 minut. Przecedzony i lekko ostudzony odwar można pić raz dziennie. Zaleca się pić cykorię w przypadku objawów zaburzeń trawienia lub w celu poprawy apetytu – w tym wypadku odwar należy spożyć na godzinę przed planowanym posiłkiem.

Maksymalna dobowa dawka korzenia cykorii wynosi 4 gramy.

W przypadku produktów złożonych i suplementów diety należy przestrzegać dawkowania zaleconego przez producenta.

Leki i suplementy zawierające cykorię podróżnik

W aptece dostępne są różne produkty zawierające w składzie cykorię podróżnik. Można nabyć suszony korzeń cykorii lub zioła do zaparzania z jego dodatkiem, wspierające pracę układu pokarmowego i moczowego. Cykoria jest też składnikiem licznych suplementów wspomagających pracę wątroby i usprawniających trawienie. Znajdziemy ją również w preparatach pobudzających łaknienie, zarówno tych dla dzieci, jak i dla seniorów.

Cykoria podróżnik w ciąży

Z uwagi na brak danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania cykorii podróżnik w okresie ciąży i laktacji, nie zaleca się jej przyjmowania u ciężarnych i kobiet karmiących piersią.

Cykoria podróżnik — przeciwwskazania i środki ostrożności

Przeciwskazaniem do stosowania cykorii jest nadwrażliwość na korzeń cykorii podróżnik oraz inne rośliny z rodziny astrowatych. Ponadto w przypadku kamicy żółciowej stosowanie cykorii należy skonsultować z lekarzem prowadzącym.

Cykorii podróżnik nie należy stosować u dzieci poniżej 12. roku życia.

Cykoria podróżnik — możliwe działania niepożądane

U niektórych osób stosowanie cykorii podróżnik może działać drażniąco na przewód pokarmowy.

Cykoria podróżnik — interakcje z lekami i innymi ziołami

Nie są znane interakcje korzenia cykorii podróżnik z lekami oraz innymi ziołami.

Cykoria podróżnik w Ziołopedii — podsumowanie

Cykoria podróżnik jest rośliną, której prozdrowotne właściwości wykorzystywano w ziołolecznictwie już w starożytności. Dzisiaj po cykorię wędrowniczkę sięgamy zazwyczaj, gdy dokuczają nam niestrawność lub obniżenie apetytu. A cykorii przygotuje się też bardzo smaczną, bezkofeinową alternatywę kawy, po którą można sięgać o dowolnej porze dnia.

Bibliografia

1. Jaskiewicz A. , Budryn G. , Nowak A. "Składniki bioaktywne pochodzące z cykorii i ich wpływ na zdrowie człowieka". przemysł Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny 2019, t. 63, nr 12: s. 21-23.
2. Ożarowski A. "Wątroba - zapobieganie chorobom i leczenie metodami naturalnymi [III] Prozdrowotny wpływ rośslin na organizm". Zdrowa Żywność - Zdrowy Styl Życia 2007 (3): s. 11-16.
3. Jaroniewski W. "Cykoria podroznik w lecznictwie". Wiadomości Zielarskie 1994, t. 36, nr 01: s. 10-11.
4. Street E., Sidana J., Prinsloo G. "Cichorium intybus: Traditional Uses, Phytochemistry, Pharmacology, and Toxicology". Evidence-Based Complementary and Alternative MEdicine 2013.
5. Janda K., Gutowska I., Geszke-Moritz M., Jakubczyk K. "The Common Cichory (Cichorium intybus L.) as a Source of Extracts with Health-Promoting Properties-A Review". Molecules 2021 March; 26(6): 1814.

Autor