Kminek zwyczajny — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Kminek zwyczajny — właściwości

Kminek zwyczajny był znany ze swoich właściwości leczniczych od wielu wieków. Już w starożytności owoc kminku był surowcem stosowanym we wspomaganiu trawienia. Często dodawano go jako przyprawę do grochu, mięs czy sosów. Dodatkowo owoce kminku stosowano w celu odświeżenia oddechu. Obecnie profil leczniczy, w którym stosuje się kminek zwyczajny nie zmienił się. Nadal jest surowcem często stosowanym w lecznictwie oraz w gastronomii. 

Swoje właściwości lecznicze nasiona kminku zwyczajnego zawdzięczają wysokiej zawartości licznych związków aktywnych. Głównymi związkami o działaniu leczniczym są substancje zawarte w olejku eterycznym pochodzącym z nasion. W największej ilości w olejku znajduje się karwon — terpen, który może stanowić nawet do 80% masy olejku. Innymi składnikami olejku eterycznego są limonen, dihydrokarwon, karweol, alfa-tujon, beta-pinen i alfa-pinen, jednak ich ilość jest znacząco mniejsza od karwonu. Sam olejek eteryczny może stanowić do 7% masy owocu. Pozostałą częścią nasion kminku są substancje zapasowe, tj. związki białkowe, tłuszcze oraz sole mineralne.  

Kminek zwyczajny — jak wygląda i skąd pochodzi? 

Kminek zwyczajny (łac. Carum carvi) należy do rodziny selerowatych (łac. Apiaceae). Jest dwuletnią rośliną zielną. Ma długie, cienkie i nitkowate korzenie. Łodyga kminku jest wzniesiona, o wysokości do 70 centymetrów, pokryta małymi, białymi włoskami. Liście są pierzaste, złożone z wąskich i długoogonkowych listków. Kwiaty kminku zwyczajnego są drobne, białe lub różowe, zebrane w baldachy. Kwitnienie kminu przypada na maj, czerwiec i lipiec.

Owoce kminku zwyczajnego są małe, wydłużone i brązowe. Mają intensywny aromat i ostro-korzenny smak, co sprawia, że są szeroko wykorzystywane w kuchni. 

Kminek zwyczajny rośnie dziko głównie w Europie oraz na terenach Azji i Afryki Północnej. W Polsce jest rośliną rodzimą, uprawianą głównie na Żuławach i w północnej Polsce. Kminek zwyczajny do wzrostu i rozwoju wymaga żyznych i wilgotnych gleb. Jest też spotykany na łąkach i skrajach lasów oraz na obrzeżach pól uprawnych. 

Kminek zwyczajny — działanie, wskazania do stosowania

Owoce kminku zwyczajnego (łac. Carvi fructus) wykazują działanie spazmolityczne i wiatropędne. Stosuje się je w zaburzeniach trawienia ze względu na właściwości żółciopędne i żółciotwórcze oraz pobudzające wydzielanie soku żołądkowego. Działanie owoców kminku opiera się też o wspomaganie motoryki przewodu pokarmowego, dzięki czemu z powodzeniem stosuje się go w czynnościowych zaburzeniach przewodu pokarmowego takich, jak dyspepsja i zespół jelita drażliwego, objawiające się dolegliwościami skurczowymi jamy brzusznej i jelit, bólem brzucha, uczuciem pełności, wzdęciami, nudnościami i zgagą. Składniki olejku eterycznego, głównie karwon i limonen, wykazują działanie antyseptyczne i przeciwbakteryjne. 

Kminek zwyczajny a zaburzenia trawienia

Leki zawierające w składzie owoce kminku zwyczajnego są stosowane tradycyjnie w dolegliwościach związanych z zaburzeniami procesu trawienia takimi, jak uczucie pełności w żołądku, wzdęcia, niewystarczające wydzielanie żółci i soku żołądkowego. Dzięki działaniu spazmolitycznemu owoc kminku jest surowcem pomocnym w łagodzeniu bólów brzucha, nudności i zgagi.

Kminek zwyczajny a działanie przeciwdrobnoustrojowe

Składniki olejku eterycznego zawartego w owocach kminku wykazują działanie przeciwdrobnoustrojowe. Właściwości te zaobserwowano zarówno dla bakterii tlenowych, jak i beztlenowych oraz drożdżaków. Z tego względu olejek kminkowy można znaleźć w składzie niektórych past do zębów czy płynów do płukania jamy ustnej. Bywa też dodatkiem w preparatach do czyszczenia powierzchni domowych. 

Kminek zwyczajny a laktacja

Pomimo że owoce kminku były tradycyjnie stosowane jako surowiec o działaniu zwiększającym produkcję mleka przez kobiety karmiące, wraz z ziołami takimi, jak koper włoski i biedrzeniec anyż, nie zaleca się jego przyjmowania przez matki karmiące ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa takiego postępowania.

Kminek zwyczajny — jak dawkować?

Dawkowanie preparatów z kminkiem zwyczajnym zależy od wskazania oraz konkretnego preparatu. Krople z wyciągiem m.in. z owoców kminku zwyczajnego, ostropestu zwyczajnego, liścia melisy i mięty stosuje się 3 razy na dobę po 20 kropli, rozcieńczając je w niewielkiej ilości płynu. Saszetki i zioła do przygotowania odwaru, działające jako środek przeczyszczający, pije się raz dziennie w przypadku wystąpienia zaparć. 

Leki i suplementy zawierające kminek zwyczajny

Na rynku znajdują się leki i suplementy zawierające w składzie owoce kminku zwyczajnego. Leki są dostępne w postaci płynów doustnych, tabletek oraz ziół do zaparzania i sporządzania odwarów. Wśród suplementów również znajdują się płyny doustne z wyciągiem z owoców kminku, jak również herbatki ziołowe.  

Kminek zwyczajny w ciąży

Ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania u kobiet w ciąży owocu kminku zwyczajnego Europejska Agencja Leków nie zaleca stosowania surowca u kobiet w ciąży i podczas laktacji, a także dzieciom do 12. roku życia. 

Kminek zwyczajny — przeciwwskazania i środki ostrożności

Nie zaleca się stosowania owoców kminku zwyczajnego u ciężarnych, karmiących piersią oraz u pacjentów z chorobami wątroby, niedrożnością dróg żółciowych, zapaleniem dróg żółciowych i kamieniami żółciowymi. 

Kminek zwyczajny — możliwe działania niepożądane

Działania niepożądane podczas stosowania owoców kminku zwyczajnego są rzadkie i mogą obejmować reakcje nadwrażliwości w przypadku uczulenia na konkretne substancje czynne.

Kminek zwyczajny — interakcje z lekami i innymi ziołami

Nie są znane interakcje leków z wyciągiem z kminku zwyczajnego z innymi lekami i ziołami. 

Kminek zwyczajny w Ziołopedii — podsumowanie

Kminek jest uprawiany w wielu krajach świata jako roślina przyprawowa i lecznicza. Z powodzeniem znajduje zastosowanie we wspomaganiu procesów trawienia, wzdęciach czy zaburzeniach przepływu żółci, dzięki działaniu spazmolitycznemu. Pomimo swojej popularności w herbatkach na pobudzenie laktacji, Europejska Agencja Leków, ze względu na brak badań potwierdzających bezpieczeństwo stosowania u kobiet karmiących, nie zaleca przyjmowania owoców kminku w tym wskazaniu. 

Bibliografia

1. A. Kędzia i wsp.: Ocena aktywności olejku kminkowego (Oleum carvi) wobec grzybów drożdżopodobnych. Postępy Fitoterapii 2017; 18(2): s. 94-99.
2. A. Kędzia i wsp. "Działanie in vitro olejku kminkowego (Oleum Carvi) wobec bakterii beztlenowych". Postępy Fitoterapii 1/2013: s. 3-7.
3. EMA: European Union herbal monograph on Carum carvi L. fructus, 2014

Autor