Arytmia (zaburzenia rytmu serca) - co ją powoduje i jak się objawia? Czy arytmię można wyleczyć?

Czym jest arytmia serca?

Serce jest bez wątpienia jednym z najważniejszych organów. Wykonuje niesamowitą pracę, rozprowadzając krew po całym organizmie. W tym celu musi wykonywać regularne, rytmiczne skurcze. Aby przebiegało to bez naszej wiedzy, serce musi mieć swój własny rozrusznik. Jest nim tzw. układ bodźcoprzewodzący. To grupa komórek, która jest w stanie samoczynnie generować impulsy elektryczne pobudzające skurcz mięśnia. Układ ten posiada kilka struktur:

• węzeł zatokowy,
• węzeł zatokowo-przedsionkowy,
• pęczek Hisa.

Fizjologicznie impuls powstaje w węźle zatokowym, zlokalizowanym w ścianie prawego przedsionka. Następnie wędruje przez przedsionki i trafia do węzła zatokowo-przedsionkowego. Kolejno wędruje pęczkiem Hisa i pobudza komory. Tak skoordynowany przepływ impulsów sprawia, że przedsionki i komory kurczą się w odpowiednich momentach.

Zaburzenia pracy układu bodźcoprzewodzącego skutkują arytmią serca. Mogą one polegać na dodatkowych źródłach impulsów, blokadach i spowolnieniach przewodzenia czy samoczynnych, nieskoordynowanych skurczach pozostałych komórek mięśnia sercowego.

Przyczyny arytmii serca

Do wystąpienia arytmii serca przyczyniają się zarówno choroby dotyczące bezpośrednio mięśnia sercowego, takie jak niewydolność serca, kardiomiopatia czy zawał serca, jak i choroby pozasercowe (np. sarkoidoza, choroby metaboliczne). Przyczyną arytmii serca mogą być również niektóre leki, a także zaburzenia elektrolitowe. Część przypadków spowodowana jest także wadami wrodzonymi serca.

Wyższym ryzykiem wystąpienia arytmii serca obarczone są osoby które nadużywają wszelkich używek - papierosów, alkoholu, substancji psychoaktywnych. Ponadto wpływ ma także kofeina, obecna w kawie czy napojach energetycznych.

Rodzaje arytmii serca

Ze względu na miejsce występowania, arytmie możemy podzielić na arytmie komorowe oraz nadkomorowe.

Do arytmii komorowych zalicza się wszystkie te, których źródło znajduje się poniżej rozwidlenia pęczka Hisa (czyli w komorach). Należą do nich:

• dodatkowe pobudzenia komorowe;
• częstoskurcze komorowe;
• trzepotanie i migotanie komór.

Arytmie nadkomorowe mają swoje źródła nad pęczkiem Hisa i mogą obejmować przedsionki. Zalicza się do nich:

• dodatkowe pobudzenia nadkomorowe;
• częstoskurcze nadkomorowe;
• migotanie przedsionków.

Objawy arytmii serca

U wielu osób w początkowych stadiach arytmii serca choroba jest bezobjawowa. Utrudnia to wczesne rozpoznanie problemu i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Niestety, czasami pierwszym objawem arytmii jest udar mózgu - bezpośrednie następstwo arytmii serca. W takich momentach bywa już za późno, gdyż nieraz udar kończy się śmiercią lub poważnymi powikłaniami. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i okresowe badania kontrolne. 

Do objawów alarmujących, które powinny skłonić nas do wizyty u lekarza należą:

• duszności;
• kołatanie serca;
• uczucie podchodzenia serca do gardła;
• zasłabnięcia, omdlenia;
• uczucie przeskakiwania w sercu;
• ból w klatce piersiowej.

Arytmia serca a nerwica

Podobne do arytmii serca objawy może powodować również nerwica. Nie jest ona jednak tak groźna jak arytmia - odczuwane kołatanie jest objawem zaburzeń na tle lękowym, a nie choroby serca.

Rozpoznanie arytmii serca

Diagnostykę arytmii serca rozpoczyna się od zebrania wywiadu z pacjentem, obejmującego m.in. obecne objawy, aktualnie stosowane leki oraz historię chorób w rodzinie. Następnie zleca się wykonanie EKG (elektrokardiogramu). Jest to podstawowe badania, na podstawie którego można zdiagnozować arytmię serca. 

Czasami EKG spoczynkowe nie jest w stanie ukazać istnienia arytmii, szczególnie jeśli występuje ona okresowo. Dlatego wykonuje się dodatkowo całodobowe EKG, np. metodą Holtera. Celem poszerzenia diagnostyki zleca się echokardiografię, elektrokardiogram wysiłkowy czy koronarografię.

Leki na arytmię serca

W leczeniu arytmii serca stosuje się zarówno metody farmakologiczne, jak i niefarmakologiczne.

Wśród leków na arytmię serca dostępnych w Polsce wyróżnia się:

• propafenon;
• amiodaron;
• beta-blokery;
• diltiazem;
• werapamil.

Dawka i rodzaj stosowanego leku zależy od indywidualnego przypadku i rodzaju arytmii, która dotyka chorego. Ze względu na ryzyko spowodowanych arytmią powikłań zakrzepowo-zatorowych podaje się leki przeciwzakrzepowe, takie jak acenokumarol czy warfaryna. Ich wadą jest konieczność regularnego oznaczania parametrów krzepnięcia (INR) w celu dobrania odpowiedniej dawki. 

Od dłuższego czasu są jednak dostępne nowe doustne leki przeciwzakrzepowe, takie jak rywaroksaban, apiksban czy dabigatran. Są bezpieczniejsze i nie wymagają ciągłych pomiarów INR, ale ich wadą jest większe obciążenie finansowe chorego.

Dostępność poszukiwanych preparatów w najbliższej aptece sprawdzisz bez wychodzenia z domu na portalu KtoMaLek.pl.

Leczenie arytmii serca - inne metody

Oprócz metod farmakologicznych w leczeniu arytmii serca stosowane są także:

• kardiowersja elektryczna - polega na kontrolowanym poddaniu pacjenta pod znieczuleniem wyładowaniu elektrycznemu (podobnie jak przy defibrylacji), jednak zsynchronizowanemu z EKG. Dzięki temu przywraca się normalny rytm serca (zatokowy);
• ablacja przezskórna - polega na zniszczeniu za pomocą lasera komórek, które są źródłem nieprawidłowych impulsów;
• wszczepienie kardiowertera-defibrylatora - stosowane u osób zagrożonych nagłym zatrzymaniem akcji serca.

Jak długo można żyć z arytmią serca?

Odpowiednio dobrane i wcześnie wdrożone leczenie pozwala normalnie funkcjonować pacjentom z arytmią serca zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym. Wiąże się to oczywiście z koniecznością zmiany stylu życia, diety, rezygnacją z używek i koniecznością regularnej kontroli stanu zdrowia. Stosowanie się do zaleceń lekarskich może jednak zapewnić pacjentowi z arytmią serca długie życie wysokiej jakości. Niestety należy pamiętać, że arytmia raz wyleczona może nawracać.

Bibliografia:

1. Szczeklik, A., Gajewski, P. (2022). Mała Interna Szczeklika 2022/2023. Medycyna Praktyczna, rozdział 2.6.
2. Lenart-Migdalska, A. (2022). Arytmie komorowe. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/choroby-ukladu-krazenia/choroby/292479,arytmie-komorowe. (Dostęp: 02.2023).
3. Trusz-Gluza, M. (2021). Zaburzenia rytmu serca – postępy 2020/2021. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://kardiologia.mp.pl/publikacje/postepy/272195,zaburzenia-rytmu-serca-postepy-20202021. (Dostęp: 02.2023).