Zapalenie mięśnia sercowego – objawy, leczenie, przyczyny

Czym jest zapalenie mięśnia sercowego?

Zapalenie mięśnia sercowego (ZMS) to schorzenie, które wywołane jest przez proces zapalny zlokalizowany w środkowej warstwie serca, czyli śródsierdziu. Czasami obejmuje także osierdzie – zewnętrzną warstwę okalającą serce. Nie ma ono podłoża genetycznego, nie występuje więc rodzinnie. Na zapalenie mięśnia sercowego może zachorować każdy niezależnie od wieku, a szczególnie narażone są osoby z chorobami autoimmunologicznymi i niedoborami odporności.

Ze względu na przebieg zapalenia mięśnia sercowego wyróżnia się kilka postaci:

• piorunującą – z nagłym początkiem i szybkim rozwojem objawów, które mogą prowadzić do wstrząsu, a czasami zgonu (zwykle jednak ustępuje samoistnie);
• ostrą – o mniej wyraźnym początku i mniej uporczywych objawach, które mogą minąć samoistnie po kilku tygodniach lub miesiącach;
• podostrą lub przewlekłą – o powolnym przebiegu, która prowadzi do zaawansowanej niewydolności serca.

Najczęstsze przyczyny zapalenia mięśnia sercowego

Istnieje wiele różnych przyczyn występowania zapalenia mięśnia sercowego. Najczęściej choroba rozwija się wskutek infekcji wirusowej, np. zakażenia górnych i dolnych dróg oddechowych, wirusowego zakażenia przewodu pokarmowego, opryszczki, różyczki, ospy wietrznej, półpaśca czy HCV. Przyczyną rozwoju ZMS może być także wirus grypy. Stan zapalny serca może rozwinąć się w trakcie infekcji lub po całkowitym ustąpieniu jej objawów, nawet w odstępie kilku tygodni, wskutek nadmiernej reakcji odpornościowej organizmu.

Innymi przyczynami rozwoju zapalenia mięśnia sercowego są:

• zakażenia bakteryjne, np. gronkowce, paciorkowce, pneumokoki, prątki gruźlicy oraz Borrelia burgdorferi;
• zakażenia grzybicze, np. Aspergillus, Candida;
• zakażenia pierwotniakowe (toksoplazmoza) i pasożytnicze (glista ludzka, tasiemiec);
• choroby autoimmunologiczne, np. RZS, toczeń rumieniowaty układowy, sarkoidoza, choroby tkanki łącznej (powodują przewlekłą postać ZMS);
• niektóre leki, np. sulfonamidy, antybiotyki, niektóre leki przeciwdrgawkowe, klozapina;
• substancje toksyczne, np. kokaina, metale ciężkie, etanol, tlenek węgla;
• napromieniowanie lub porażenie prądem.

Jak objawia się zapalenie mięśnia sercowego?

Diagnostyka zapalenia mięśnia sercowego może okazać się sporym wyzwaniem ze względu na niespecyficzne objawy, które początkowo mogą nawet w ogóle się nie ujawnić. Ich nasilenie zależy od stopnia rozwoju choroby oraz jej przyczyny. Stan zapalny z czasem prowadzi do obumierania włókien mięśnia sercowego i w konsekwencji do rozwoju niewydolności serca. 

Do najczęstszych objawów zapalenia mięśnia sercowego należą:

• ogólne osłabienie i przewlekłe zmęczenie,
• wzmożona senność,
• bóle głowy, mięśni i stawów,
• duszności i napadowy kaszel,
• ból w klatce piersiowej, 
• kołatanie serca, tachykardia,
• nieregularny oddech,
• obrzęki kostek i podudzi.

Rozpoznanie zapalenia mięśnia sercowego

W łagodnym przebiegu choroby objawy mogą w ogóle nie występować. Początkowo zazwyczaj pojawiają się symptomy niedotlenienia, np. problemy z koncentracją, przewlekłe zmęczenie i ospałość czy omdlenia. W razie wystąpienia kołatania serca czy duszności należy czym prędzej udać się do lekarza. 

Jednoznaczne rozpoznanie zapalenia mięśnia sercowego nie jest łatwe ze względu na niespecyficzne objawy. Nie istnieje jeden test, który mógłby jednoznacznie potwierdzić schorzenie, więc specjalista stawia diagnozę na podstawie wyników kilku badań. Należą do nich:

• morfologia krwi – oznacza się w niej liczbę leukocytów, markerów uszkodzenia serca (tzw. troponin), izoenzymu sercowego kinazy kreatynowej (CK-MB), wartości CRP i OB,
• EKG serca – zapis elektrycznej czynności serca, który pokazuje prawidłowość pracy serca, określa rytm i ewentualne niedokrwienie,
• USG serca – pozwala ocenić powiększenie jam serca, jego pracę, budowę i czynność zastawek, obecność płynu w jamie osierdzia,
• RTG klatki piersiowej – ukazuje powiększenie serca i nagromadzenie płynu,
• echokardiogram – określa kurczliwość mięśnia sercowego i nagromadzenie płynu,
• rezonans magnetyczny – uwidacznia cechy obrzęku serca i jego uszkodzenia, wielkość jam serca i ich czynność.

Najbardziej inwazyjnym badaniem jest biopsja mięśnia sercowego, która polega na pobraniu wycinka tkanki objętej stanem zapalnym za pomocą cewnika prowadzonego przez żyłę szyjną lub udową. Metoda ta jest rzadko stosowana w ostrym infekcyjnym ZMS.

Leczenie zapalenia mięśnia sercowego

Leczenie zapalenia mięśnia sercowego jest zależne od przyczyny jego pojawienia się.  Podstawą terapii jest zapewnienie odpoczynku, ograniczenie stresu i aktywności fizycznej. Należy unikać spożywania alkoholu i innych używek. 

Leczenie zapalenia mięśnia sercowego o podłożu infekcyjnym

Jeśli przyczyną zapalenia mięśnia sercowego jest infekcja wirusowa lub bakteryjna, prowadzi się leczenie przyczynowe – podawane są leki przeciwwirusowe, przeciwpasożytnicze lub antybiotyki. Nie należy stosować leków przeciwzapalnych, np. ibuprofenu, zwłaszcza w pierwszych 2 tygodniach wirusowego zapalenia serca, ponieważ może on paradoksalnie nasilać objawy. Lekiem przeciwgorączkowym i przeciwbólowym pierwszego wyboru jest paracetamol. Glikokortykosteroidy stosuje się tylko w rzadkich postaciach ZMS (olbrzymiokomórkowym lub eozynofilowym) oraz gdy wywołane jest ono chorobą układową (np. toczniem).

Dostępność poszukiwanych produktów leczniczych w najbliższych aptekach możesz z łatwością sprawdzić za pomocą portalu KtoMaLek.pl.

Leczenie ciężkich przypadków zapalenia mięśnia sercowego

W ciężkiej postaci choroby, oprócz zapewnienia sercu odpoczynku, może okazać się konieczne podawanie leków ograniczających niewydolność serca i podtrzymujących prawidłowe ciśnienie krwi (dożylnie, w leczeniu szpitalnym). Jeśli w przebiegu choroby dojdzie do znacznego wyniszczenia serca i rozwoju ciężkiej niewydolności, konieczny bywa przeszczep serca.