Czy migotanie przedsionków jest groźne?

Czym jest migotanie przedsionków?

U zdrowego człowieka rytm pracy serca jest wyznaczany przez węzeł zatokowo-przedsionkowy, będący naturalnym rozrusznikiem serca. Jeżeli wszystkie mechanizmy działają prawidłowo, możemy mówić o tzw. rytmie zatokowym miarowym. Upośledzenie pracy tego ośrodka prowadzi do zaburzeń rytmu serca. Impuls do skurczu mięśnia sercowego może powstać m.in. w przedsionkach serca, co skutkuje nieskoordynowanym drżeniem mięśni przedsionków i przyspieszonym biciem serca. Stan ten nazywany jest migotaniem przedsionków (ang. atrial fibryllation AF).

Komu grozi migotanie przedsionków?

Według statystyk migotanie przedsionków jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń rytmu serca. Szacuje się, że dotyczy nawet 2% całej populacji. Diagnozuje się ją u co trzeciej osoby, hospitalizowanej z powodu zaburzeń rytmu serca. W Polsce z migotaniem przedsionków zmaga się około 400 tysięcy osób.

Częstość występowania AF zwiększa się wraz z wiekiem. Między 4. i 5. dekadą życia problem ten dotyczy zaledwie 0,5% populacji, jednak u osób, które ukończyły 80 lat odsetek ten wzrasta do 5-15%. Z jednej strony przyczyną są nieuchronne zmiany degeneracyjne mięśnia sercowego, spowodowane starzeniem się organizmu. Z drugiej strony nie bez znaczenia są choroby współtowarzyszące, takie jak nadciśnienie tętnicze krwi, choroba niedokrwienna serca, nadczynność tarczycy, cukrzyca, astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). Mężczyźni częściej niż kobiety zapadają na migotanie przedsionków.

Różne rodzaje migotania przedsionków

Wyróżnia się kilka typów migotania przedsionków:

• AF rozpoznane po raz pierwszy - rozpoznany pierwszy epizod (trzeba jednak mieć świadomość, że epizody AF mogły wystąpić wcześniej),
• AF nawracające -  gdy epizod migotania przedsionków wystąpił więcej niż dwukrotnie,
• AF napadowe - migotanie przedsionków trwa krócej niż 7 dni i ustępuje samoistnie,
• AF przetrwałe - migotanie przedsionków trwa dłużej niż 7 dni i nie ustępuje samoistnie,
• AF utrwalone - długotrwałe epizody migotania przedsionków. Próby kardiowersji (przywrócenia prawidłowego rytmu serca) były nieskuteczne.

Przyczyny migotania przedsionków

Migotanie przedsionków wystąpić może na skutek zaburzeń w budowie i funkcjonowaniu mięśnia sercowego, które wpływają na wzrost ciśnienia w przedsionkach. Ryzyko zachorowania jest wyższe u osób z wadami wrodzonymi serca oraz wadami zastawkowymi, a także przy kardiomiopatiach, zapaleniu mięśnia sercowego i po operacjach serca. Wpływ ma również nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, i niewydolność mięśnia sercowego.

Przyczyna rozwoju choroby może dotyczyć również procesów poza układem krążenia. Znaczący wpływ mają choroby płuc i tarczycy, a także przebyte ostre zakażenia i kontakt z niektórymi substancjami, w tym: alkoholem, kofeiną, niektórymi lekami.

Jak objawia się migotanie przedsionków?

Wielu pacjentów nie zdaje sobie sprawy, że cierpi na migotanie przedsionków. Schorzenie to może nie dawać żadnych objawów lub występujące symptomy są na tyle niecharakterystyczne, że nie budzą niepokoju chorego. Bardzo często AF zostaje wykryte w trakcie rutynowych badań. Jakie dolegliwości powinny obudzić naszą czujność i skłonić do wizyty u lekarza rodzinnego? Warto zwrócić uwagę na:

• zwiększoną męczliwość nawet przy niewielkim wysiłku,
• nieregularne bicie serca, które pacjenci określają mianem "kołatania" lub "palpitacji",
• napady duszności i trudności z oddychaniem,
• zawroty głowy,
• ból i ucisk w klatce piersiowej,
• nieregularne tętno,
• omdlenia,
• uczucie niepokoju.

Diagnostyka i metody leczenia migotania przedsionków

Lekarz rodzinny może wykonać badanie elektrokardiograficzne (EKG), które jest podstawową metodą w diagnostyce migotania przedsionków i sprawdza się u większości pacjentów. W przypadku, gdy podczas wizyty lekarskiej nie zarejestrowano nieprawidłowości w pracy serca, przeprowadza się EKG metodą Holtera. Pozwala ona na monitorowanie pracy serca w sposób ciągły przez 24 godziny na dobę. W razie potrzeby lekarz może dodatkowo zlecić wykonanie echo serca lub EKG wysiłkowego, RTG klatki piersiowej i badania krwi. Zasadne jest też wykonanie pogłębionej diagnostyki w kierunku innych schorzeń, które współwystępują przy migotaniu przedsionków.

Celem leczenia AF jest zredukowanie objawów arytmii i zapobieganie ewentualnym powikłaniom. Podstawą jest terapia farmakologiczna. U chorych z łagodnymi objawami przy pomocy leków kontroluje się częstości rytmu komór, są to przeważnie beta-blokery, antagoniści kanału wapniowego lub digoksyna. Przy przedłużających się epizodach migotania przedsionków stosuje się kardiowersję farmakologiczną przy pomocy leków antyarytmicznych - propafenonu, amiodaronu, flekainidu, wernakalantu. Niezwykle istotne jest zapobieganie powikłaniom zakrzepowo-zatorowym, dlatego stosuje się również terapię preparatami przeciwzakrzepowymi.

W uzasadnionych przypadkach wskazana jest kardiowersja elektryczna, czyli przywrócenie prawidłowego rytmu serca przez krótkotrwałe wyładowania elektryczne o dużym napięciu. Zabieg ten przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym. Istnieją także inwazyjne metody leczenia migotania przedsionków - ablacja chirurgiczna oraz ablacja przezskórna.

Migotanie przedsionków a możliwe powikłania

Nieprawidłowe kurczenie się przedsionków wpływa na upośledzenie przepływu krwi i powstawanie skrzeplin. Te mogą dostać się do krwiobiegu i być przyczyną zatorów. Wystąpienie takiego zatoru w naczyniach mózgowych doprowadzić może do udaru niedokrwiennego mózgu. Szacuje się, że co piąty przypadek udaru ma związek z migotaniem przedsionków. Właśnie dlatego tak istotne jest przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych zgodnie z zaleceniami lekarza.

Oczywiście samo stosowanie leków nie przyniesie rezultatów bez wdrożenia odpowiedniej profilaktyki. Istotne jest stosowanie diety niskotłuszczowej zalecanej w profilaktyce miażdżycy, unormowanie nadciśnienia tętniczego oraz porzucenie nałogu tytoniowego. Zaleca się również ograniczenie spożywania alkoholu i uprawianie sportu.

Warto również sięgnąć po preparaty dostępne w aptece bez recepty, wspomagające pracę serca i układu krążenia. Zawierają one wyciągi roślinne m.in. z głogu, karczocha, kolendry, a także resweratrol, kwasy omega i witaminy (np. Cardiobonisol, Cardiosan, Omega Cardio).

A. Sałacki, A. Wysokiński, Pacjent z migotaniem przedsionków w praktyce lekarza rodzinnego, https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/48294/38014
A. Jankiewicz-Błoch, J. Zawadzki, W. Kustrzycki, A. Sławuta, Leczenie farmakologiczne napadów migotania przedsionków, Folia Cardiologica 2018, https://journals.viamedica.pl/folia_cardiologica/article/view/FC.2018.0071/45414
M. Kluk, B. Wożakowska-Kapłon, Niewydolność serca i migotanie przedsionków — zabójczy duet współczesnej kardiologii, Folia Cardiologica 2014, https://journals.viamedica.pl/folia_cardiologica/article/view/37695/26694

Autor