Kalcytonina (CT) − czym jest? Normy kalcytoniny. Kalcytonina a rak rdzeniasty tarczycy

Kalcytonina (CT) − czym jest?

Kalcytonina to polipeptydowy hormon składający się z 32 aminokwasów, występujący u ssaków, ryb, gadów i ptaków. U ludzi wytwarzana jest przede wszystkim przez komórki C tarczycy w odpowiedzi na wzrost zewnątrzkomórkowego poziomu stężenia wapnia. W warunkach fizjologicznych kalcytonina hamuje uwalnianie wapnia i fosforanów z tkanki kostnej i jednocześnie wzmaga ich wbudowywanie, co powoduje obniżenie stężenia jonów wapnia we krwi. W nerkach kalcytonina wywołuje nieznaczny wzrost wydalania wapnia i fosforanów, a ponadto sodu, potasu i magnezu. Pomimo poznania dokładnej budowy tego hormonu, wciąż brakuje nam wiedzy na temat mechanizmu jego działania na poziomie molekularnym.

Kalcytonina − kiedy lekarz zaleca badanie i jak się do niego przygotować?

Badanie kalcytoniny zalecane jest rzadko, w przypadkach takich jak:

• diagnostyka klinicznie objawowego raka rdzeniastego tarczycy, 
• rodzinne badania przesiewowe − dotyczy osób obciążonych genetycznie,
• monitorowanie pooperacyjne raka rdzeniastego tarczycy,
• diagnostyka nadczynności przytarczyc,
• ocena zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej.

Pomiar wykonuje się z krwi. Pacjent powinien być na czczo, a dzień przed badaniem należy unikać obfitych, tłustych posiłków i intensywnego wysiłku fizycznego.

Jaka jest norma kalcytoniny?

Prawidłowe wartości stężenia kalcytoniny w surowicy krwi powinny być niższe od 10 ng/l, różnią się jednak w zależności od płci (u mężczyzn wyższe niż u kobiet) i wieku. Czasami poziom stężenia kalcytoniny jest sprawdzany poprzez podanie specjalnego zastrzyku z substancją stymulującą wzrost stężenia CT (pentagastryna). Lekarz zaleca takie badanie nawet, gdy wynik badania kalcytoniny jest prawidłowy, ale podejrzewa raka rdzeniastego tarczycy. Wtedy wartości referencyjne mogą się różnić od siebie w zależności od norm konkretnego laboratorium, w którym wykonuje się analizę. 

Co oznaczają odchylenia od normy?

Zbyt niski poziom kalcytoniny zdarza się rzadko, może występować w trakcie menopauzy. Istnieje wtedy duże podobieństwo, że objawy choroby nie są związane z rakiem tarczycy. Zbyt wysoki poziom kalcytoniny świadczy najczęściej o raku rdzeniastym tarczycy (występuje on u praktycznie wszystkich pacjentów z palpacyjnie wyczuwalnym guzem; diagnozę należy potwierdzić biopsją i badaniem USG tarczycy), a także o szeregu innych schorzeń, takich jak: 

• insulinoma (guz trzustki),
• białaczka,
• rak płuc,
• nadczynność przytarczyc. 

Zawyżony wynik może pojawić się u osób z chorobami nerek, otyłych i ciężarnych, a także u palaczy. Poziom kalcytoniny wzrasta również podczas przyjmowania niektórych leków hamujących wydzielanie kwasu żołądkowego.

Rak rdzeniasty tarczycy − czym jest i jak się objawia?

Rak rdzeniasty tarczycy to rzadki nowotwór wywodzący się z komórek C tarczycy, stanowiących główne źródło kalcytoniny w organizmie. U 75% pacjentów ma charakter sporadyczny, natomiast u pozostałych 25% jest uwarunkowany genetycznie. Nowotwór nieznacznie częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. Choroba głównie objawia się niespecyficznymi symptomami, takimi jak:

• obecność pojedynczego, niebolesnego guza w okolicach tarczycy,
• tkliwość lub ból tarczycy,
• chrypka i trudność w połykaniu,
• biegunka (spowodowaną wzrostem stężenia kalcytoniny).

Leczenie opiera się przede wszystkim na usunięciu całej tarczycy, a w niektórych przypadkach również pobliskich węzłów chłonnych. Zarówno radioterapia, jak i chemioterapia, stanowią leczenie uzupełniające. 

Kalcytonina a rak rdzeniasty tarczycy

W przypadku raka rdzeniastego tarczycy dochodzi do niekontrolowanych podziałów komórek C, a co za tym idzie − znacznego wzrostu wydzielania kalcytoniny. To nadaje kalcytoninie cechę swoistego i bardzo czułego markera raka rdzeniastego tarczycy, a także parametru określającego wielkość i stopień zaawansowania nowotworu w diagnostyce przedoperacyjnej. Sprawdzenie stężenia kalcytoniny po zabiegu, umożliwia określenie radykalności operacji oraz służy wczesnemu wykrywaniu wznowy. Badania przesiewowe przeprowadzane są u osób obciążonych rodzinnym występowaniem tej choroby. Należy wziąć pod uwagę, że choć stężenie kalcytoniny jest bardzo przydatnym parametrem przy diagnozie raka rdzeniastego tarczycy, może dostarczyć fałszywie ujemne wyniki przy niskim zróżnicowaniu tego nowotworu.

Autor