Choroba Gravesa-Basedowa - na czym polega i jak się objawia?

Choroba Gravesa-Basedowa – na czym polega?

Choroba Gravesa-Basedowa (łac. struma diffusa toxica) wzięła swoją nazwę od nazwisk dwóch lekarzy, którzy jako pierwsi, choć niezależnie od swoich badań, opisali jej objawy – Roberta Gravesa i Karla Adolpha von Basedowa. Jest ona najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy, która odpowiada za blisko 60% przypadków nadczynności.

Choroba Gravesa-Basedowa (ChGB) jest schorzeniem o podłożu autoimmunologicznym. Układ odpornościowy organizmu wydziela przeciwciała przeciwko receptorowi TSH (tzw. TRAb lub anty-TSHR), czego konsekwencją jest wzmożona praca gruczołu tarczowego i nadprodukcja hormonów tarczycy – trójjodotyroniny (T3), tyroksyny (T4) i kalcytoniny.  Schorzenie to dotyczy głównie kobiet, które chorują nawet dziesięciokrotnie częściej niż mężczyźni, co skłania niektórych specjalistów do wysnuwania tezy, że na rozwój choroby mogą mieć hormony kobiece. Choroba przebiega z okresami samoistnego nasilenie i ustąpienia objawów nadczynności tarczycy.

Przyczyny choroby Gravesa-Basedowa

Endokrynolodzy nie potrafią wskazać jednoznacznej przyczyny rozwoju choroby Gravesa-Basedowa. Część lekarzy jest zdania, że powodem mogą być pewne predyspozycje genetyczne i skłonność u pacjenta do występowania innych schorzeń o podłożu autoimmunologicznym, jak np. reumatoidalne zapalenie stawów, czy cukrzyca typu 1. Nie wiadomo jednak, które geny mogą być odpowiedzialne za rozwój ChGB.

Innym czynnikiem ryzyka jest nałóg tytoniowy. Badania wykazały, że osoby nałogowo palące papierosy są kilkukrotnie bardziej narażone na ryzyko wystąpienia objawów nadczynności tarczycy. Poważnym zagrożeniem jest również silny stres, który może zapoczątkować ChGB.

Jak objawia się choroba Gravesa-Basedowa?

Objawy choroby Gravesa-Basedowa są tożsame z symptomami występującymi przy nadczynności tarczycy. Ich nasilenie dostarcza informacji na temat stopnia zaawansowania choroby. Nadprodukcja hormonów tarczycowych prowadzi do hipermetabolizmu, co niekorzystnie wpływa na pracę układu nerwowego i sercowo-naczyniowego.

Osoby chorujące na ChGB zmagają się nadmierną potliwością i ciągłym uczuciem gorąca, a także drżeniem rąk i osłabieniem siły mięśniowej. Bywają nerwowe i rozdrażnione, mają poważne problemy z koncentracją, a także kłopoty z zasypaniem. Konsekwencją przyspieszonego metabolizmu jest spadek masy ciała, nawet pomimo zwiększonego apetytu. Ponadto występują:

• czucie kołatania i przyspieszona akcja serca,
• nawracające biegunki,
• zaburzenia cyklu menstruacyjnego,
• pogorszenie kondycji skóry, włosów i paznokci,
• zaburzenia libido.

Przy ChGB u 8 na 10 chorych dochodzi do powiększenia tarczycy i powstania wola, które zwiększa obwód szyi jednak nie powoduje uczucia ucisku. Wole jest miękkie, powiększone równomiernie i bez wyczuwalnych guzków. Chory może uskarżać się na chrypkę lub duszności.

Charakterystycznym objawem nadczynności tarczycy przy chorobie Gravesa-Basedowa jest orbitopatia tarczycowa. W wyniku przyspieszenia metabolizmu tkanki oczodołu zwiększają swoją objętość, przez co uciskają na gałkę oczną. Ta przesuwa się pod wpływem naporu, co skutkuje wytrzeszczem oczu. Wystąpić mogą również obrzęki przedgoleniowe a także akropachia tarczycowa, czyli pogrubienie palców rąk, choć są to bardzo rzadkie objawy.

Rozpoznanie choroby Gravesa-Basedowa

Podstawą do postawienia diagnozy są występujące objawy, a także badania laboratoryjne oraz badania obrazowe. Należy oznaczyć poziom TSH, który przy nadczynności jest obniżony. Dodatkowo sprawdza się poziom wolnych hormonów tarczycy, czyli trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4), który przy ChGB będzie podwyższony, a także miana przeciwciał anty-TSHR.

Endokrynolog wykonuje również USG tarczycy. Przy ChGB miąższ tego gruczołu jest hipoechogeniczny, a sama tarczyca znacząco powiększona i często z widocznymi guzkami.

Choroba Gravesa-Basedowa – metody leczenia

Celem leczenia choroby jest uzyskanie stanu eutyreozy, czyli wyrównania poziomu hormonów tarczycy do stanu odpowiadającego jej prawidłowej pracy. W tym celu podaje się leki tyreostatyczne (tzw. leki przeciwtarczycowe), które hamują produkcję hormonów tarczycy (np. Thyrosan, Metizol, Thyrozol). Preparaty te muszą być stosowane pod ścisłą kontrolą endokrynologa, ponieważ możliwe jest wystąpienie działań niepożądanych. W trakcie ich stosowania wykonuje się kontrolne badania krwi, aby wykryć ewentualną agranulocytozę, czyli obniżenie ilości leukocytów.

Dieta przy nadczynności tarczycy jest istotnym elementem, który wspomaga farmakologiczne leczenie tej choroby. Odpowiednio skomponowany jadłospis powinien być źródłem składników, które wspomogą pracę tarczycy, a tym samym złagodzą objawy choroby.

Zdarza się, że farmakoterapia nie przynosi efektów, a objawy choroby zaostrzają się. Wówczas endokrynolog może podjąć decyzję o leczeniu radioizotopowym. Przy tej metodzie terapii pacjentowi podaje się jod radioaktywny I-131. Emitowane przez jod promieniowanie oddziałuje na komórki tarczycy i prowadzi do ich stopniowego niszczenia, zmniejszenia wielkości gruczołu i ograniczenia wydzielania hormonów tarczycowych. U części pacjentów leczenie jodem promieniotwórczym może doprowadzić do niedoczynności tarczycy.

Pacjenci z objawami ciężkiej orbitopatii oraz innymi symptomami spowodowanymi powiększeniem tarczycy mogą zostać poddani leczeniu operacyjnemu. Wykonuje się subtotalne (częściowe) lub całkowite usunięcie tarczycy.

Choroba Gravesa-Basedowa a ciąża

Zaleca się, by decyzję o ciąży odłożyć do momentu osiągnięcia eutyreozy, jednak są kobiety, które zaszły w ciążę mimo nieunormowanej gospodarki hormonalnej. Choroba może prowadzić do problemów z płodnością, dlatego warto najpierw poddać się leczeniu.

Kobiety ciężarne chorujące na ChGB powinny być pod stałą kontrolą endokrynologa, który dobierze formę leczenia odpowiednią dla pacjentki oraz będzie kontrolował jej stan, by w razie potrzeby zmodyfikować formę terapii.