Heparyna - właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania, skutki uboczne

Heparyna - co to jest?

Heparyna jest lekiem przeciwzakrzepowym - hamuje krzepnięcie krwi. Osobom z ryzykiem zakrzepu podaje się ją pozajelitowo. Nie istnieją tabletki z heparyną. Heparyna jest dużą cząsteczką i nie wchłania się z przewodu pokarmowego. Z tego powodu nie można podawać heparyny doustnie i konieczne są zastrzyki podskórne lub podanie dożylne.

Heparyna niefrakcjonowana i heparyna drobnocząsteczkowa

Jeśli używasz heparyny, z pewnością spotkałeś się z określeniem heparyna niefrakcjonowana i heparyna drobnocząsteczkowa. Heparyna niefrakcjonowana to mieszanka łańcuchów cukrowych o różnej długości. Jest ona szybciej rozkładana przez organizm niż heparyna drobnocząsteczkowa, dlatego działa krócej. Fakt, że występują w niej łańcuchy o różnej długości sprawia, że nie do końca można przewidzieć efekt jej stosowania. Konieczne jest monitorowanie wpływu heparyny niefrakcjonowanej na krzepnięcie krwi. 

Preparaty heparyny drobnocząsteczkowej mają łańcuchy podobnej długości i dlatego łatwiej przewidzieć ich zachowanie w organizmie. Monitorowanie działania heparyny drobnocząsteczkowej zwykle nie jest konieczne.

Dostępność leków z heparyną w najbliższej aptece możesz sprawdzić na stronie KtoMaLek.pl.

Jaki jest mechanizm działania heparyny?

Właściwości przeciwzakrzepowe heparyny wynikają z jej oddziaływania na czynniki krzepnięcia. Jednym z białek ważnych dla procesu krzepnięcia jest trombina, to dzięki niej krew krzepnie. Działanie trombiny hamuje antytrombina, a heparyna nasila działanie antytrombiny, tym samym hamując proces krzepnięcia krwi. 

Zastosowanie heparyny

Zastrzyki z heparyną są lekiem wydawanym na receptę. Dostępne są też maści z heparyną na siniaki i pajączki na nogach.

Wskazania do stosowania heparyny obejmują m.in.:

• zakrzepicę żył głębokich;
• zatory płucne;
• pacjentów leżących lub częściowo unieruchomionych;
• kobiety w ciąży z ryzykiem zakrzepicy;
• dławicę piersiową.

Heparyna w ciąży

W ciąży zwiększa się ryzyko zakrzepicy, która mogłaby być niebezpieczna dla ciężarnej i dziecka. Dzieje się tak dlatego, że podczas ciąży zwiększa się produkcja czynników krzepnięcia. Dochodzi dodatkowo do zmniejszenia zdolność rozpuszczania zakrzepów. 

Podczas ciąży, przez zmiany hormonalne, zmniejsza się średnica naczyń w nogach, co sprzyja powstawaniu zakrzepów. W związku z tym lekarze nieraz zalecają cięarnym stosowanie zastrzyków z heparyną.

Czy heparyna w ciąży jest bezpieczna? 

Heparyna efektywnie zapobiega zakrzepom. Nie przechodzi przez łożysko i nie jest szkodliwa dla dziecka. Nie przechodzi też do mleka matki, jest więc bezpieczna również dla noworodka karmionego piersią. 

Heparyna przed lotem samolotem

U niektórych osób podczas lotu samolotem istnieje ryzyko zakrzepicy i zatorów płucnych. Dotyczy to głównie lotów długich, trwających ponad 6 godzin. Aby zapobiec nieprzyjemnym zdarzeniom, lekarz może zalecić wstrzyknięcie heparyny przed lotem samolotem. Taką profilaktykę stosuje się m.in u osób, u których wystąpił wcześniej epizod zakrzepicy, a także u pacjentów z nowotworem lub po operacjach.

Heparyna - przeciwwskazania

Heparyna w przypadku wielu osób jest lekiem ratującym życie. Oczywiście nie jest ona przeznaczona dla każdego. Istnieje kilka przeciwwskazań do jej stosowania. 

Do przeciwwskazań stosowania heparyny należą: 

• trwające duże krwawienia;
• krwawienia wewnątrzczaszkowe;
• alergia na lek;
• skaza krwotoczna (hemofilia).

Heparyna a alkohol

Heparyny nie wolno łączyć z alkoholem. Powoduje to zwiększone ryzyko wystąpienia krwawień. 

Skutki uboczne działania heparyny

Do najczęstszych działań niepożądanych stosowania zastrzyków z heparyny należą krwawienia oraz siniaki w miejscu wstrzyknięcia. Występują one u ponad 10% pacjentów. U 1-10% pacjentów może nastąpić zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych. 

Jeśli działania niepożądane są uciążliwe, skontaktuj się z lekarzem. Nigdy nie odstawiaj leku na własną rękę. 

Maści i żele z heparyną

Dostępnych jest wiele preparatów bez recepty w postaci maści lub żeli z heparyną. Mają one wiele zastosowań. Maści lub żele z heparyną możesz użyć na pajączki na nogach. 

Heparyna pomaga także zmniejszyć ból, zaczerwienienie i rozpuszcza skrzepy powstające w drobnych naczyniach. Poprawia też krążenie w małych żyłach.  

Żele lub maści z heparyną mogą pomóc w leczeniu hemoroidów. Pomogą zmniejszyć ból, obrzęk, świąd i wielkość żylaków odbytu. Sprawią, że wypróżnianie będzie bardziej komfortowe. Preparaty z heparyną do stosowania miejscowego pomogą także w leczeniu urazów i skręceń stawów, w których występują krwiaki. Heparyna pozwala na szybsze wchłonięcie się krwiaka, zmniejsza obrzęk, ból i ruchomość w stawie.

Jak stosować heparynę?

Zwykle zastrzyk z heparyną wykonuje się w brzuch. Istotne jest, aby wykonanie iniekcji odbyło się za pomocą właściwej techniki. Przed wykonaniem wstrzyknięcia należy: 

• upewnić się, że strzykawka nie została uszkodzona;
• sprawdzić wygląd płynu w strzykawce;
• sprawdzić, czy na brzuchu nie ma niepokojących zmian skórnych po poprzednich wstrzyknięciach.

Jak wybrać miejsce wstrzyknięcia? Zastrzyki z heparyny najczęściej podaje się w brzuch w odległości około 5 cm od pępka. Regularnie zmieniaj miejsca wstrzyknięcia pomiędzy lewą, a prawą stroną brzucha. Niektóre preparaty można wstrzykiwać także w uda. Warto, abyś sprawdził to w ulotce. 

Nie powinieneś wstrzykiwać heparyny w okolice blizn czy siniaków. 

Jak zrobić zastrzyk z heparyny w brzuch?

Poniżej znajdziesz instrukcję, jak prawidłowo zrobić zastrzyk z heparyną w brzuch. Oto ona:

1. Umyj ręce wodą z mydłem i wytrzyj do sucha. 
2. Przyjmij wygodną pozycję, tak abyś dobrze widział miejsce wstrzyknięcia. Odpowiedni może być fotel lub łóżko z poduszkami. 
3. Przetrzyj miejsce wstrzyknięcia wacikiem nasączonym środkiem odkażającym. 
4. Zdejmij osłonkę z igły. Nie dotykaj igłą żadnych powierzchni, aby zachować sterylność. Nie usuwaj pęcherzyków powietrza ze strzykawki, może to zmniejszyć dawkę leku. 
5. Strzykawkę trzymaj w dominującej ręce. Drugą ręką, pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym, utwórz fałd skórny. Upewnij się, że trzymasz skórę pewnie i nie puścisz jej podczas wstrzyknięcia. 
6. Wprowadź w fałd skórny całą długość igły pod kątem 90 stopni. 
7. Naciśnij tłok strzykawki i wprowadź całą zawartość w tkankę tłuszczową brzucha. 
8. Wyjmij igłę ze skóry i puść fałd skórny. Nie rozcieraj miejsca wstrzyknięcia. 
9. Strzykawkę wyrzuć do specjalnego pojemnika na odpady medyczne. 

Bibliografia:

1. Heparyna. Medycyna Praktyczna. Baza Leków. Dostępna na: https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=371 (Dostęp: 08.2023)
2. Frołow, M. (2016). Poradnik dla osób leczonych heparyną drobnocząsteczkową. Medycyna Praktyczna. Dostępna na: https://www.mp.pl/pacjent/zakrzepica/wszystkoozakrzepicy/zakrzepicazylna/66242,poradnik-dla-osob-leczonych-heparyna-drobnoczasteczkowa. (Dostęp: 08.2023)
3. Frołow, M. (2017). Żylaki. Medycyna Praktyczna. Dostępna na: https://www.mp.pl/pacjent/zakrzepica/zylaki/63354,zylaki. (Dostęp: 08.2023)
4. Warnock, L.B., Huang, D. (2023). Heparin. Steal Pearls. Dostępne na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538247/.
5. Clexane. Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. (Dostęp: 08.2023)
6. Fraxiparine. Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. (Dostęp: 08.2023)
7. Gajewski, P. (red.) (2017). Interna Szczeklika 2017. Medycyna Praktyczna, Kraków.
8. Droździk, M., Kocić, I., Pawlak, D. (red) (2016). Mutschler Farmakologia i toksykologia. MedPharm, Wrocław.
9. Mulloy, B., Hogwood, J., Gray, E., Lever, R., Page, C. P. (2016). Pharmacology of Heparin and Related Drugs. Pharmacological reviews, 68(1), s. 76–141. 
10. Vecchio, C., Frisinghelli, A. (2008). Topically applied heparins for the treatment of vascular disorders : a comprehensive review. Clinical drug investigation, 28(10), s. 603–614. 
11. Saini, V., Samra, T., Ahuja, N., Sethi, S. (2018). A prospective randomized study to evaluate safety and efficacy of heparin topical solution (1000 IU/ml) compared to heparin topical gel (200 IU/g) in prevention of infusion-associated phlebitis. Indian journal of pharmacology, 50(6), s. 344–349.
12. Klainguti, A., Forgacs, A., Berkes, I., Castellacci, E. (2010). A plaster containing DHEP and heparin for mild to moderate contusions and sprains with haematoma: a double-blind randomized study. Current medical research and opinion, 26(9), s. 2243–2251. 
13. Ng, L., Monagle, K., Monagle, P., Newall, F., Ignjatovic, V. (2015). Topical use of antithrombotics: review of literature. Thrombosis research, 135(4), s. 575–581.
14. Bazzan, M., Donvito, V., (2001). Low-molecular-weight Heparin During Pregnancy. Thrombosis Research, 101(1), s. 175-186.
15. Kher, A., Bauersachs, R., Nielsen, J. D. (2007). The management of thrombosis in pregnancy: role of low-molecular-weight heparin. Thrombosis and haemostasis, 97(4), s. 505–513.
16.  Porter, R., (2010). Flying and thromboembolism. Australian Prescriber, 33, s. 32-33.
17. Philbrick, J. T., Shumate, R., Siadaty, M. S., Becker, D. M. (2007). Air travel and venous thromboembolism: a systematic review. Journal of general internal medicine, 22(1), s. 107–114. 
18.  Gupta, P. J. (2002). Use of enzyme and heparin paste in acute haemorrhoids. Romanian journal of gastroenterology, 11(3), s. 191–195.