Tyreotoksykoza — czy jest groźna dla zdrowia? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Przyczyny tyreotoksykozy

Nadmiar hormonów tarczycy — trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4) — w krajach, w których nie występuje niedobór jodu, najczęściej spowodowany jest chorobą Gravesa-Basedowa. Z kolei w regionach z niedoborem jodu tyreotoksykoza częściej wywoływana jest przez wole guzkowe toksyczne. Tyreotoksykoza może również występować przejściowo, np. w przebiegu podostrego lub poporodowego zapalenia tarczycy. 

Stan ten może być także wynikiem stosowania niektórych leków, takich jak amiodaron, który może prowadzić do poamiodaronowego przewlekłego zapalenia tarczycy, oraz leków używanych w terapii rekonstytucyjnej układu immunologicznego, m.in. alemtuzumabu. Polekowa tyreotoksykoza może być również wywołana przyjęciem nadmiernej ilości hormonów tarczycy w postaci leków.

Jakie są objawy tyreotoksykozy?

Hormony tarczycy mają wpływ na funkcjonowanie wielu układów w organizmie, w tym układu sercowo-naczyniowego, nerwowego, ruchowego, oddechowego, pokarmowego oraz rozrodczego. Do najczęstszych objawów tyreotoksykozy należą m.in.:

• zaburzenia rytmu serca;
• zdarzenia zakrzepowo-zatorowe;
• zaostrzenie niewydolności serca;
• duszność;
• biegunki;
• spadek masy ciała;
• drżenia mięśniowe i osłabienie siły mięśniowej;
• osteoporoza;
• bezsenność;
• zmiany oczne;
• wzmożona potliwość;
• śpiączka (w przypadku wystąpienia przełomu tarczycowego).

Diagnostyka tyreotoksykozy – jakie badania się wykonuje?

U pacjentów z objawami nadczynności tarczycy do zdiagnozowania tyreotoksykozy stosuje się badania laboratoryjne. W tym celu oznacza się poziomy TSH, FT4 oraz T3 lub FT3. Obniżone wartości TSH są najwcześniejszym i najczulszym wskaźnikiem nadmiaru hormonów tarczycy, ponieważ w wyniku mechanizmu sprzężenia zwrotnego ujemnego, nadmiar hormonów tarczycy powoduje spadek wydzielania TSH. 

Aby dokładnie ustalić przyczynę tyreotoksykozy, może być konieczne wykonanie dodatkowych badań. Wśród nich mogą być takich jak USG Doppler tarczycy, badanie scyntygraficzne tarczycy z oceną jodochwytności czy oznaczenie przeciwciał przeciw receptorowi dla TSH. Należy również wykluczyć wpływ leków jako potencjalnego czynnika wywołującego tyreotoksykozę.

Leczenie farmakologiczne tyreotoksykozy

Leczenie tyreotoksykozy zależy przede wszystkim od przyczyny jej wystąpienia. Do podstawowych metod leczenia, stosowanych m.in. w chorobie Gravesa-Basedowa lub jako przygotowanie przed leczeniem radykalnym, należy podawanie leków przeciwtarczycowych. Przed rozpoczęciem terapii tyreostatykami (takimi jak tiamazol czy propylotiouracyl) należy wykonać morfologię krwi oraz, ewentualnie, oznaczyć aktywność aminotransferaz i stężenie bilirubiny w surowicy. Po około 3-6 tygodniach od rozpoczęcia leczenia, w celu oceny skuteczności terapii, należy oznaczyć stężenie TSH oraz FT4 w surowicy.

W niektórych przypadkach stosuje się także glikokortykosteroidy, beta-blokery czy leki zmniejszające uwalnianie hormonów z gruczołu tarczowego, takie jak jodek potasu czy węglan litu. Leczenie lekami zmniejszającymi uwalnianie hormonów z gruczołu tarczycowego, ze względu na możliwe skutki uboczne, powinno być stosowane tylko przez krótki okres.

Dostępność poszukiwanych preparatów sprawdzisz i zarezerwujesz w wybranej aptece za pomocą portalu KtoMaLek.pl.

Inne metody leczenia tyreotoksykozy

Leczenie jodem promieniotwórczym jest kolejną metodą stosowaną w leczeniu tyreotoksykozy. Jod promieniotwórczy uszkadza komórki tarczycy, co prowadzi do zmniejszenia jej funkcji. Przeciwwskazaniami do tej metody leczenia są m.in. ciąża, złośliwy nowotwór tarczycy oraz współistniejąca orbitopatia o umiarkowanym lub ciężkim stopniu nasilenia. 

Innym możliwym sposobem leczenia tyreotoksykozy jest usunięcie operacyjne tarczycy. Zakres operacji zależy od przyczyny nadczynności tarczycy oraz ryzyka złośliwości. Operacja może być: 

• subtotalna — z pozostawieniem 2-4 ml miąższu tarczycy po każdej stronie;
• całkowita — z wycięciem płata z cieśnią;
• prawie całkowita — z pozostawieniem resztki gruczołu o objętości <1 ml po każdej stronie.

Bibliografia

1. Jarząb, B., Płaczkiewicz-Jankowska, E. (2024). Nadczynność tarczycy. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.9.2. (Dostęp: 05.2025).
2. Jarząb, B., Płaczkiewicz-Jankowska, E. (2024). Choroba Gravesa i Basedowa. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.9.2.1. (Dostęp: 05.2025).
3. Kowalska, A. (2017). Standardy leczenia nadczynności tarczycy. Podyplomie.pl. Dostępne na: https://podyplomie.pl/medycyna/29359,standardy-leczenia-nadczynnosci-tarczycy (Dostęp: 05.2025).

Autor