Metformina - właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania, skutki uboczne

Kiedy stosuje się metforminę?

Metformina została wprowadzona do lecznictwa ponad 70 lat temu. Obecnie jest podstawowym lekiem stosowanym w terapii cukrzycy typu 2, zarówno w monoterapii, jak i w leczeniu skojarzonym z innymi doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi lub insuliną. Metformina jest także stosowana w stanie przedcukrzycowym, gdy odpowiednia dieta i ćwiczenia fizyczne nie wystarczają do osiągnięcia prawidłowego poziomu glukozy we krwi. 

Ponadto substancja ta ma zastosowanie w leczeniu chorób, które przebiegają z insulinoopornością i hiperinsulinemią, np. zespołu policystycznych jajników (PCOS). Metformina jest uważana za lek bezpieczny, co potwierdza fakt, iż nie powoduje uszkodzeń narządów wewnętrznych, nawet podczas długotrwałego stosowania. 

Jak działa metformina?

Metformina zwiększa wrażliwość tkanek na działanie insuliny oraz zmniejsza poziom glukozy we krwi, poprzez:

• nasilenie wychwytu i zużycia glukozy przez komórki mięśniowe 
• hamowanie procesu glukoneogenezy, czyli tworzenia glukozy z substancji niecukrowych  
• hamowanie procesu glikogenolizy, czyli rozkładu glikogenu do glukozy. 

Co istotne, stosowanie metforminy nie zwiększa ryzyka hipoglikemii, czyli nadmiernego obniżenia poziomu glukozy we krwi, co czyni ją lekiem o dobrym profilu bezpieczeństwa.

Metformina - przeciwwskazania

Stosowanie preparatów zawierających metforminę jest przeciwwskazane u pacjentów, u których występuje:

• kwasica metaboliczna (ketonowa, mleczanowa),
• niewydolność wątroby,
• ciężkie zaburzenia czynności nerek (wskaźnik GFR< 30ml/min),
• niewydolność serca,
• niedawno przebyty zawał serca,
• ostre zatrucie alkoholem, choroba alkoholowa.

Metformina a alkohol

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, spożywanie alkoholu nie jest zalecane u osób chorujących na cukrzycę. Za bezpieczną dzienną porcję alkoholu etylowego w tej grupie pacjentów przyjęto 20 g dla kobiet i 30 g dla mężczyzn, przy czym nie powinien on być spożywany codziennie. Podczas stosowania metforminy należy unikać nadmiernych ilości alkoholu, ze względu na wzrost ryzyka wystąpienia kwasicy mleczanowej, która jest stanem zagrażającym życiu. Po spożyciu alkoholu należy dodatkowo wykonać pomiar stężenia cukru we krwi, ze względu na wzrost ryzyka wystąpienia hipoglikemii.

Metformina w ciąży

Stosowanie metforminy jest przeciwwskazane w okresie ciąży. Preferowanym sposobem leczenia cukrzycy u kobiet, które były zdiagnozowane w tym kierunku przed ciążą, jest insulinoterapia. Ponadto podawania insuliny będzie wymagało od 10% do 40% pacjentek ze stwierdzoną cukrzycą ciężarnych - rodzajem zaburzeń tolerancji węglowodanów, które pierwszy raz zostały zdiagnozowane w ciąży.

Metformina - skutki uboczne

Metformina jest lekiem bezpiecznym, jednak działania niepożądane towarzyszące jej stosowaniu mogą być powodem złego samopoczucia i nieregularnego zażywania leku, co przekłada się na zmniejszenie skuteczności terapii. 

Do najczęściej odnotowywanych działań niepożądanych metforminy zalicza się dolegliwości żołądkowo-jelitowe, np. nudności, biegunki, wymioty i utratę apetytu. Skutki uboczne są najbardziej odczuwalne na początku terapii i mają charakter przemijający. Stopniowe zwiększanie dawki i przyjmowanie leku w dawkach podzielonych w trakcie lub po posiłku może zmniejszyć nasilenie nieprzyjemnych objawów. 

Należy pamiętać, że terapia metforminą może także obniżać wchłanianie witaminy B12 z przewodu pokarmowego, dlatego zaleca się monitorowanie jej stężenia i ewentualne wdrożenie suplementacji. Dzienne zapotrzebowanie na tą witaminę dla dorosłej osoby wynosi około 2 µg, jednak ze względu na jej ograniczoną przyswajalność po podaniu doustnym, w aptekach dostępne są preparaty w dawkach od 100 µg (B12 - Vitum, Naturell Witamina B12 Forte, Solgar Naturalna witamina B12) do nawet 700 µg (Olimp B12 Max).  

Pamiętaj, że wybrane preparaty znajdziesz i zarezerwujesz w aptece za pomocą portalu KtoMaLek.pl.

Bibliografia:

1. Katra, B. (2017). Spożycie alkoholu u chorych na cukrzycę. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/cukrzyca/dietaiwysilek/66600,spozycie-alkoholu-u-chorych-na-cukrzyce.
2. Metformin Bluefish, 1000 mg, tabletki powlekane. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Dostępne na: https://leki.urpl.gov.pl/files/61_Metformin_Bluefish_tabl_powl_1000mg.pdf. (Dostęp: wrzesień 2022). 
3. Mizerski, G., Dziurzyńska, M., Jaroszyński, A. (2015). Wpływ postaci metforminy na częstość występowania objawów niepożądanych. Forum Medycyny Rodzinnej, 9, 2.

Autor