Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) - zalety i wady, wskazania do stosowania

Hormonalna terapia zastępcza - co to jest?

Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) polega na podawaniu preparatów hormonalnych w celu uzupełnienia ich niedoborów w organizmie. W przypadku kobiet, do spadku stężenia hormonów płciowych dochodzi najczęściej po menopauzie - wówczas możemy zaobserwować zmniejszoną produkcję estrogenu i progesteronu.

W wyniku menopauzy możemy zaobserwować takie objawy jak: 

• objawy o podłożu naczynioruchowym - przeważnie wiążą się one z pogorszeniem jakości snu, zaburzeniami koncentracji, pogorszeniem jakości życia i ogólnego stanu zdrowia; 
• menopauzalny zespół moczowo-płciowy - obejmuje on objawy wynikające z niedoboru estrogenu. Dochodzi do zmian w obrębie układu płciowego (dotykają one warg sromowych i pochwy), a także układu moczowego (cewki i pęcherza moczowego); 
• dysfunkcje seksualne; 
• zmniejszenie gęstości kości (osteoporoza); 
• bóle stawów.

Hormonalna terapia zastępcza – wskazania do rozpoczęcia

Obecnie stale trwa dyskusja nad tym, czy i kiedy powinno się stosować hormonalną terapię zastępczą. Nikt do tej pory nie opracował jasnych wytycznych, jednak Amerykańska Agencja ds. Leków sugeruje, że HTZ powinny być objęte osoby: 

• zgłaszające objawy o podłożu naczynioruchowym; 
• u których stwierdzono u nich utratę masy kostnej; 
• cierpiące z powodu przedwczesnego hipoestrogenizmu; 
• zgłaszające pomenopauzalne objawy ze strony układu moczowo-płciowego.

Przeciwwskazania do hormonalnej terapii zastępczej

Niestety nie wszystkie osoby mogą być leczone poprzez hormonalną terapię zastępczą. Do przeciwwskazań do terapii należą: 

• krwawienia z macicy o nieznanym pochodzeniu; 
• ciężka czynna choroba wątroby; 
• przebycie estrogennego raka endometrium lub piersi; 
• udar mózgu; 
• choroba niedokrwienna serca;
• otępienie.

Hormonalna terapia zastępcza - pomaga czy szkodzi?

Stale trwają spory pomiędzy lekarzami dotyczące bezpieczeństwa hormonalnej terapii zastępczej. Na chwilę obecną zostało udowodnione, że stosowanie odpowiednich dawek estradiolu ma korzystny wpływ w przypadku niektórych objawów spowodowanych menopauzą. Stosowanie HTZ pomaga w przypadku pomenopauzalnych objawów: 

• uczucia gorąca, problemach z koncentracją, zaburzeniach snu, 
• częstych infekcjach układu moczowego, 
• spadkach gęstości kości, prowadzących do osteoporozy, 
• zaburzeniach seksualnych. 

Jednakże jak każda terapia, hormonalna terapia zastępcza może również zaszkodzić. Głównym czynnikiem stanowiącym zagrożenie dla pacjenta jest żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, która może ulec zaostrzeniu w przypadku podawania estrogenu i jego pochodnych. Dlatego przed rozpoczęciem terapii jest niezwykle ważne, aby pacjent lub jego rodzina nie mieli żadnych epizodów tej choroby w wywiadzie. 

Co więcej, pochodne estrogenu mogą doprowadzić do nadmiernego rozwoju endometrium – na szczęście działanie to jest redukowanie poprzez stosowanie preparatów dwuskładnikowych, zawierających dodatkowo progesteron lub jego pochodne.

Dodatkowo, pacjenci w trakcie HTZ zgłaszają następujące działania niepożądane: 

• wzdęcia, 
• wahania nastroju, 
• nudności, 
• zaostrzenie migreny. 

Hormonalna terapia zastępcza a tycie 

Warto również pamiętać, że jednym z objawów menopauzy jest zwiększenie masy ciała. Co prawda na komórkach tłuszczowych znajdują się receptory dla estrogenu, jednakże badania nie wykazały dużego spadku masy ciała u kobiet stosujących hormonalną terapię zastępczą.

Czy hormonalna terapia zastępcza jest bezpieczna?

Jak widzimy, HTZ ma swoje wady i zalety. Dlatego jej rozpoczęcie powinno być wspólną decyzją pacjentki i lekarza. Warto pamiętać, że mimo wad, HTZ jest na ten moment najlepszą formą walki z objawami menopauzy.

Hormonalna terapia zastępcza dla mężczyzn

Choć Hormonalna terapia zastępcza najczęściej jest wykorzystywana do leczenia objawów menopauzy u kobiet, nie oznacza to, że odpowiednio zmodyfikowana nie może być stosowana także u mężczyzn. W ich przypadku HTZ polega na podawaniu odpowiednich dawek testosteronu. Taka terapia jest zalecana w następujących schorzeniach: 

• pierwotny i wtórny hipogonadyzmu męskiego;
• opóźnione dojrzewanie u chłopców; 
• impotencja wynikająca z niedoboru testosteronu;
• zaburzenia spermatogenezy.

Dostępność preparatów hormonalnych w pobliskiej aptece możesz w łatwy sposób sprawdzić z użyciem portalu KtoMaLek.pl.

Bibliografia

1. Testosteron. Medycyna praktyczna. Baza leków. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=774. (Dostęp: 10.2022).
2. Gnass, M. (tłum.) (2018). Stanowisko NAMS dotyczące terapii hormonalnej. Medycyna praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/ginekologia/wytyczne/inne/177278,terapia-hormonalna-2017-cz1. (Dostęp: 10.2022).

Autor