Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) - zalety i wady, wskazania do stosowania

Hormony to związki chemiczne odpowiedzialne za regulację pracy całego organizmu. To samo tyczy się również hormonów płciowych, których uwalnianie zmienia się wraz z wiekiem. W pewnym momencie życia kobiety - po przekwitaniu - dochodzi do zahamowania uwalniania tych hormonów, co jest całkowicie fizjologiczne, jednakże prowadzi do szeregu nieprzyjemności. Tutaj z pomocą przychodzi hormonalna terapia zastępcza (HZT). Jakie są wskazania do jej stosowania? Jakie są zalety HTZ? Czy posiada ona wady?

Hormonalna terapia zastępcza - co to jest?

Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) polega na podawaniu preparatów hormonalnych w celu uzupełnienia ich niedoborów w organizmie. W przypadku kobiet, do spadku stężenia hormonów płciowych dochodzi najczęściej po menopauzie - wówczas możemy zaobserwować zmniejszoną produkcję estrogenu i progesteronu.

W wyniku menopauzy możemy zaobserwować takie objawy jak:

objawy o podłożu naczynioruchowym - przeważnie wiążą się one z pogorszeniem jakości snu, zaburzeniami koncentracji, pogorszeniem jakości życia i ogólnego stanu zdrowia;
menopauzalny zespół moczowo-płciowy - obejmuje on objawy wynikające z niedoboru estrogenu. Dochodzi do zmian w obrębie układu płciowego (dotykają one warg sromowych i pochwy), a także układu moczowego (cewki i pęcherza moczowego);
dysfunkcje seksualne;
zmniejszenie gęstości kości (osteoporoza);
bóle stawów.

Hormonalna terapia zastępcza – wskazania do rozpoczęcia

Obecnie stale trwa dyskusja nad tym, czy i kiedy powinno się stosować hormonalną terapię zastępczą. Nikt do tej pory nie opracował jasnych wytycznych, jednak Amerykańska Agencja ds. Leków sugeruje, że HTZ powinny być objęte osoby:

zgłaszające objawy o podłożu naczynioruchowym;
u których stwierdzono u nich utratę masy kostnej;
cierpiące z powodu przedwczesnego hipoestrogenizmu;
zgłaszające pomenopauzalne objawy ze strony układu moczowo-płciowego.

Przeciwwskazania do hormonalnej terapii zastępczej

Niestety nie wszystkie osoby mogą być leczone poprzez hormonalną terapię zastępczą. Do przeciwwskazań do terapii należą:

krwawienia z macicy o nieznanym pochodzeniu;
ciężka czynna choroba wątroby;
przebycie estrogennego raka endometrium lub piersi;
udar mózgu;
choroba niedokrwienna serca;
otępienie.

Hormonalna terapia zastępcza - pomaga czy szkodzi?

Stale trwają spory pomiędzy lekarzami dotyczące bezpieczeństwa hormonalnej terapii zastępczej. Na chwilę obecną zostało udowodnione, że stosowanie odpowiednich dawek estradiolu ma korzystny wpływ w przypadku niektórych objawów spowodowanych menopauzą. Stosowanie HTZ pomaga w przypadku pomenopauzalnych objawów:

uczucia gorąca, problemach z koncentracją, zaburzeniach snu,
częstych infekcjach układu moczowego,
spadkach gęstości kości, prowadzących do osteoporozy,
zaburzeniach seksualnych.

Jednakże jak każda terapia, hormonalna terapia zastępcza może również zaszkodzić. Głównym czynnikiem stanowiącym zagrożenie dla pacjenta jest żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, która może ulec zaostrzeniu w przypadku podawania estrogenu i jego pochodnych. Dlatego przed rozpoczęciem terapii jest niezwykle ważne, aby pacjent lub jego rodzina nie mieli żadnych epizodów tej choroby w wywiadzie.

Co więcej, pochodne estrogenu mogą doprowadzić do nadmiernego rozwoju endometrium – na szczęście działanie to jest redukowanie poprzez stosowanie preparatów dwuskładnikowych, zawierających dodatkowo progesteron lub jego pochodne.

Dodatkowo, pacjenci w trakcie HTZ zgłaszają następujące działania niepożądane:

wzdęcia,
wahania nastroju,
nudności,
zaostrzenie migreny.

Hormonalna terapia zastępcza a tycie

Warto również pamiętać, że jednym z objawów menopauzy jest zwiększenie masy ciała. Co prawda na komórkach tłuszczowych znajdują się receptory dla estrogenu, jednakże badania nie wykazały dużego spadku masy ciała u kobiet stosujących hormonalną terapię zastępczą.

Czy hormonalna terapia zastępcza jest bezpieczna?

Jak widzimy, HTZ ma swoje wady i zalety. Dlatego jej rozpoczęcie powinno być wspólną decyzją pacjentki i lekarza. Warto pamiętać, że mimo wad, HTZ jest na ten moment najlepszą formą walki z objawami menopauzy.

Hormonalna terapia zastępcza dla mężczyzn

Choć Hormonalna terapia zastępcza najczęściej jest wykorzystywana do leczenia objawów menopauzy u kobiet, nie oznacza to, że odpowiednio zmodyfikowana nie może być stosowana także u mężczyzn. W ich przypadku HTZ polega na podawaniu odpowiednich dawek testosteronu. Taka terapia jest zalecana w następujących schorzeniach:

pierwotny i wtórny hipogonadyzmu męskiego;
opóźnione dojrzewanie u chłopców;
impotencja wynikająca z niedoboru testosteronu;
zaburzenia spermatogenezy.

Dostępność preparatów hormonalnych w pobliskiej aptece możesz w łatwy sposób sprawdzić z użyciem portalu KtoMaLek.pl.

Bibliografia

Testosteron. Medycyna praktyczna. Baza leków. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=774. (Dostęp: 10.2022).
Gnass, M. (tłum.) (2018). Stanowisko NAMS dotyczące terapii hormonalnej. Medycyna praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/ginekologia/wytyczne/inne/177278,terapia-hormonalna-2017-cz1. (Dostęp: 10.2022).

Wszystkie treści zamieszczone w Serwisie, w tym artykuły dotyczące tematyki medycznej, mają wyłącznie charakter informacyjny. Dokładamy starań, aby zawarte informacje były rzetelne, prawdziwe i kompletne, jednakże nie ponosimy odpowiedzialności za rezultaty działań podjętych w oparciu o nie, w szczególności informacje te w żadnym wypadku nie mogą zastąpić wizyty u lekarza.