Fenkuł włoski — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Fenkuł włoski — właściwości

Jako surowiec zielarski częściej wykorzystuje się nasiona kopru włoskiego odmiany gorzkiej (łac. Foeniculi amari fructus). Kilogram suchych nasion zawiera około 40 ml olejku eterycznego, w skład którego wchodzi m.in. anetol i fenchon, które wykazują działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze, a także rozkurczające i wykrztuśne. 

Ponadto w nasionach kopru znajdziemy takie pierwiastki, jak potas (1694 mg), wapń (1196 mg), fosfor (487 mg), magnez (385 mg), sód (88 mg) i niewielkie ilości pierwiastków śladowych (m.in. cynku, manganu, miedzi). Nasiona fenkułu zawierają również witaminę A i C, witaminy z grupy B, nienasycone kwasy tłuszczowe i wysoką zawartość flawonoidów.

Fenkuł włoski — jak wygląda i skąd pochodzi?

Koper włoski (łac. Foeniculum vulgare  Mill.), zwany też fenkułem włoskim lub koprem słodkim, jest dwuletnią rośliną zielną, zaliczaną do rodziny selerowatych (łac. Apiaceae). Powszechnie występuje w obszarze basenu Morza Śródziemnego, a także krajach Azji Mniejszej. Roślinę tę uprawia się w wielu rejonach świata, w tym również w Polsce.

Choć koper włoski z pozoru przypomina bulwę, są to tak naprawdę zgrubiałe pochwy liściowe, które tworzą pękatą cebulę. Łodygi fenkułu otoczone są strzępiastymi liśćmi i mogą osiągać nawet do 2 metrów wysokości. Roślina ta daje pod koniec lata niewielkie owoce, które charakteryzują się intensywnym, anyżowym aromatem. W kuchni wykorzystuje całą roślinę kopru – łodygi, liście oraz owoce, jednak tylko te ostatnie (oraz pozyskiwany z nich olejek koprowy) znalazły zastosowanie jako surowiec o działaniu leczniczym.

Fenkuł włoski — działanie, wskazania do stosowania

Fenkuł włoski tradycyjnie był wykorzystywany zarówno w celach kulinarnych, jak i leczniczych. W kuchni śródziemnomorskiej, a także na subkontynencie indyjskim i na Bliskim Wschodzie bulwy kopru włoskiego są powszechnie stosowane zarówno na surowo, jak i w licznych daniach. W gastronomii wykorzystuje się również nasiona kopru włoskiego jako przyprawę – ich anyżowy aromat wzbogaca smak pieczywa, mięc i gulaszy, znalazł też zastosowanie w produkcji napojów alkoholowych.

W medycynie ludowej nasiona kopru włoskiego stosowano w leczeniu problemów trawiennych jako środek wiatropędny, a także w schorzeniach układu oddechowego czy dolegliwości kobiecych. Były też powszechnie zalecane jako środek mlekopędny dla kobiet karmiących piersią, a także dla niemowląt, którym dokuczają uporczywe kolki.

Fenkuł włoski na niestrawność

Właściwości zdrowotne kopru włoskiego odkryto już w starożytności. Grecy i rzymianie stosowali nasiona fenkułu w łagodzeniu dolegliwości ze strony układu pokarmowego – wzdęć, zgagi, niestrawności. Również dzisiaj nasiona kopru włoskiego wykorzystywane są w tym samym celu. Zawarty w olejku koprowym anetol działa wiatropędnie i rozkurczają, zmniejszając napięcie mięśni gładkich i wzmagając motorykę jelit. Koper włoski sprawdzi się więc, gdy dokucza nam ból brzucha. Dodatkowo nasiona kopru zwiększają produkcję soku żołądkowego oraz wydzielanie żółci, usprawniając procesy trawienne. Właściwości rozkurczające wykorzystywane są także u kobiet zmagających się z bolesnymi miesiączkami.

Fenkuł włoski na infekcje górnych dróg oddechowych

W olejku koprowym obecny jest również fenchon, który z jednej strony zwiększa objętość wydzieliny oskrzelowej i zmniejsza jej lepkość, z drugiej działa wykrztuśnie, pobudzając ruch nabłonka rzęskowego w drogach oddechowych. Dzięki temu koper włoski znalazł zastosowanie jako naturalny środek pomocy w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych.

Fenkuł włoski w chorobach układu krążenia

Koper odznacza się wysoką zawartością potasu, wapnia, fosforu i magnezu, a także witaminy C, czyli składników mających korzystny wpływ na funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego. Picie naparu z nasion kopru może być zatem formą profilaktyki chorób układu krążenia.

Koper ma też działanie przeciwbakteryjne, dlatego żucie nasion kopru pomoże zneutralizować nieprzyjemny zapach z ust.

Fenkuł włoski w chorobach wzroku

Koper włoski pozytywnie wpływa także na wzrok. Dzięki zawartości anetolu zmniejsza ciśnienie wewnątrz gałki ocznej, dlatego ma zastosowanie w walce z retinopatią oraz jaskrą. Dzięki silnym właściwościom antybakteryjnym i przeciwpasożytniczym olejek koprowy bywa stosowany jako naturalny środek w zwalczaniu m.in. wszy i pcheł.

Fenkuł włoski w kosmetyce

Olejek z kopru pomaga w pielęgnacji skóry przetłuszczającej się i dotkniętej trądzikiem. Ma działanie przeciwzmarszczkowe i ujędrniające, dlatego może być stosowany w zarówno w pielęgnacji twarzy i szyi, jak i całego ciała w celu poprawy jędrności i elastyczności skóry.

Fenkuł włoski — jak dawkować?

W aptece można nabyć owoc kopru włoskiego (odmiany gorzkiej), który tradycyjnie stosuje się w łagodnych zaburzeniach żołądkowo-jelitowych, bolesnych miesiączkach, a także jako środek wykrztuśny w przebiegu kaszlu związanego z przeziębieniem.

Leki i suplementy diety zawierające wyciągi z kopru włoskiego należy stosować zgodnie z zaleceniami producenta.

Napar z kopru włoskiego

Aby przygotować herbatę z kopru, należy jedną saszetkę lub łyżeczkę kopru (2 gramy suszu) zalać szklanką wrzącej wody i naparzać pod przykryciem przez około 15 minut.

• Dorosłym zaleca się pić napar z fenkułu do 3 razy na dobę po 1 szklance naparu.
• W przypadku łagodnych zaburzeń żołądkowo-jelitowych:
  • młodzież powyżej 12. roku życia: 3 razy na dobę po 1 szklance naparu.
  • dzieci w wieku od 4 do 12 lat: 3 razy na dobę po ½ szklanki naparu.

Osoby dorosłe i młodzież powyżej 12. roku życia nie powinni stosować naparu z kopru dłużej niż dwa tygodnie. W przypadku młodszych dzieci zaleca się, aby napar stosować nie dłużej niż tydzień.

Leki i suplementy zawierające fenkuł włoski

Fenkuł włoski można z powodzeniem znaleźć w aptekach w postaci suszu lub gotowych fixów do zaparzania. Koper bywa również dodawany do produktów przeznaczonych dla kobiet karmiących piersią, środków wspomagających trawienie w formie tabletek lub herbatek.

Fenkuł włoski w ciąży

Ze względu na brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania kopru u kobiet w ciąży, nie zaleca się stosowania tego surowca w okresie ciąży.

Fenkuł włoski — przeciwwskazania i środki ostrożności

Choć koper włoski zdaje się być bezpieczny w użytkowaniu, nie każdy powinien z niego korzystać. Napar z kopru jest często polecany jako naturalny sposób na pobudzenie laktacji u kobiet karmiących, jednak zawarty w nim anetol wykazuje działanie neurotoksyczne oraz hamujące laktację. Co więcej, koper włoski działa estrogennie, a nadmiar tego hormonu może przenikać do mleka. Z tego powodu nie zaleca się stosowania kopru włoskiego w okresie karmienia piersią. Fenkułu włoskiego nie powinny również stosować dzieci poniżej 4. roku życia.

Przeciwwskazaniem do stosowania przetworów z kopru włoskiego jest nadwrażliwość na tę roślinę lub inne rośliny z rodziny selerowatych.

Fenkuł włoski — możliwe działania niepożądane

Popularnym zastosowaniem herbatki z kopru jest walka z kolkami niemowlęcymi. Kolki u niemowląt wynikają z niedojrzałości układu pokarmowego, są więc naturalnym i, na szczęście, przejściowym zjawiskiem. Stosowanie herbatki z kopru zazwyczaj nie daje większych rezultatów, a ze względu na swoje działanie estrogenne może zaburzać procesu dojrzewania u niemowląt. 

Zawarte w koprze olejki eteryczne w dużych dawkach mogą podrażniać śluzówkę żołądka i wywoływać odczyny alergiczne, dlatego zaleca się umiar w spożywaniu naparu z kopru.

Fenkuł włoski — interakcje z lekami i innymi ziołami

Brak danych na temat interakcji fenkułu włoskiego z lekami.

Fenkuł włoski w Ziołopedii — podsumowanie

Fenkuł włoski jest rośliną, która od dawna stosowana jest w medycynie ludowej. Jest pomocny w dolegliwościach żołądkowy, w przebiegu przeziębienia, a także łagodzi bóle menstruacyjne. Mimo to, stosując koper włoski, należy zachować ostrożność, a w razie wątpliwości warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Bibliografia

1. "European Union herbal monograph on Foeniculum vulgare Miller subsp. vulgare var. vulgare, fructus". European Medicines Agency. Dostępne na: https://www.fitoterapia.net/archivos/202208/draft-european-union-herbal-monograph-foeniculum-vulgare-miller-subsp-vulgare-var-vulgare-fructus_en.pdf  
2. Manzoor A. Rather, Bilal A. Dar, Shahnawaz N. Sofi, Bilal A. Bhat, Mushtaq A. Qurishi. "Foeniculum vulgare: A comprehensive review of its traditional use, phytochemistry, pharmacology, and safety". Arabian Journal of Chemistry, volume 9, supplement 2, November 2016: S1574-1583. Dostępne na: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1878535212000792 
3. Kooti W., Moradi M., Ali-Akbari S., Sharafi-Ahvazi N., Asadi-Samani M, Ashtary-Larky D. "Therapeutic and pharmacological potential of Foeniculum vulgare Mill: a review". Journal of HerbMed Pharmacology, 2015; 4(1): 1-9. 
4. Eun-Mi Choi, Jae-Kwan Hwang. "Antiinflammatory, analgesic and antioxidant activities of the fruit of Foeniculum vulgare". Fitoterapia, Volume 75, Issue 6, September 2004, pages 557-565. 
5. Charakterystyka produktu leczniczego KOPER WŁOSKI FIX, 2,0 g/saszetkę, zioła do zaparzania w saszetkach. Dostępne na: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/api/rpl/medicinal-products/14672/characteristic 

Autor