Jaskra - na czym polega ta choroba? Diagnostyka i leczenie

Jaskra – jedna z głównych przyczyn ślepoty na świecie

Jaskra (łac. glaucoma) jest drugą po zaćmie przyczyną ślepoty na świecie i w Polsce. Pod nazwą tą kryje się grupa schorzeń, w których przebiegu dochodzi do postępującego zaniku nerwu wzrokowego i uszkodzeń komórek zwojowych siatkówki, co najpierw prowadzi do pogorszenia widzenia, w dłuższej perspektywie do utraty wzroku. Szacuje się, że na świecie 80 milionów osób boryka się z jaskrą, a nawet 11 milionów z nich mogło z jej powodu utracić wzrok. 

Wedle obiegowej opinii jaskra uznawana jest za chorobę osób starszych, jednak pierwsze jej objawy u pacjentów wykrywa się już około 40. roku życia, a niejednokrotnie także wśród młodzieży i dzieci. Częstość choroby wzrasta wraz z wiekiem, szczególnie u pacjentów w 7. i 8. dekadzie życia.

Na czym polega jaskra?

Prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego są niezwykle ważne nie tylko z punktu widzenia układu sercowo-naczyniowego, lecz również pozostałych układów. Nie inaczej jest z narządami wzroku – prawidłowe ciśnienie wewnątrzgałkowe warunkuje ich właściwą pracę, a jego podwyższone wartości mogą upośledzać odpływ cieczy wodnistej.

Rolą cieczy wodnistej jest utrzymanie odpowiedniego kształtu, napięcia i uwodnienia gałki ocznej, a także zaopatrywanie soczewki i rogówki w niezbędne substancje odżywcze. By tak się działo, wytwarzanie i przepływ cieczy wodnistej powinien przebiegać w sposób niezakłócony. Przy takich warunkach ciśnienie w oku mieści się w optymalnym przedziale od 10 do 21 mm Hg. Wzrost tych wartości następuje, gdy odpływ cieczy wodnistej jest utrudniony. Jej nadmiar kumuluje się i zaczyna wywierać nadmierny ucisk na nerw wzrokowy, co prowadzi do jego uszkodzenia.

Specjaliści wyróżniają dwa główne typy jaskry, które różni przyczyna upośledzenia odpływu cieczy wodnistej:

• jaskra otwartego kąta przesączania – odpływ cieczy wodnistej jest utrudniony z powodu odkładania się złogów w tzw. układzie beleczkowania;
• jaskra zamkniętego kąta przesączania – odpływ cieczy wodnistej zostaje zahamowany na skutek zetknięcia lub zrostu tęczówki z rogówką.

W ramach wymienionych typów jaskry występują zróżnicowane jednostki chorobowe, które różnią się między sobą mechanizmem zamknięcia dostępu do siateczki beleczkowania bądź przyczyną zamknięcia otworków beleczkowania. Poszczególne typy jaskry wymagają różnych schematów leczenia.

Wśród licznych przyczyn jaskry jako najważniejsze wymienia się: czynniki genetyczne, wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego powyżej 21 mm Hg, wysoki poziom cholesterolu we krwi, nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, przewlekły stres.

Objawy jaskry

Jaskra nie boli i przez wiele lat może przebiegać bezobjawowo, przez co wielu pacjentów zostaje zdiagnozowanych zbyt późno. Dzieje się tak zwłaszcza w przypadku jaskry otwartego kąta przesączania, gdzie pierwszym zauważalnym dla pacjenta symptomem jest zwężenie pola widzenia. Zdarza się, że choroba jest wykrywana w przy okazji rutynowej wizyty u okulisty.

W przypadku jaskry zamkniętego kąta przesączania pojawiać się mogą bóle oczu i bóle głowy, mroczki przed oczami, spadek ostrości obrazu i zawężenie pola widzenia (tzw. widzenie lunetowe – obraz widziany, jak przez dziurkę od klucza) , a także światłowstręt i wrażenie aureoli wokół źródeł światła.

Wykrywanie i leczenie jaskry

Regularne badania wzroku są szansą na wczesne wykrycie choroby i rozpoczęcie skutecznego leczenia. O badaniach powinny pamiętać szczególnie te osoby, które mają wśród członków bliskiej rodziny przypadki jaskry.

W diagnostyce tej choroby wykorzystuje się szereg różnych badań, w tym: optyczną koherentną tomografię (OCT), badanie dna oka, badanie szerokości pola widzenia (perymetria), pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego (tonometria) czy badanie kąta przesączania (gonioskopia).

Podjęcie leczenia na wczesnym etapie rozwoju choroby może zapobiec nieodwracalnym uszkodzeniom wzroku. Celem terapii jest obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego poprzez wprowadzenie odpowiednio dobranej farmakoterapii lub wykonanie zabiegu (chirurgicznego lub laserowego). Leczenie farmakologiczne polega na przyjmowaniu leków obniżających ciśnienie wewnątrz gałki ocznej (prostaglandyny, pilokarpina, beta-blokery, inhibitory anhydrazy węglanowej i sympatykomimetyki), preparaty te najczęściej mają formę kropli do oczu . 

Polscy naukowcy pod wodzą prof. Roberta Rejdaka, kierownika Kliniki Okulistyki Ogólnej lubelskiego Uniwersytetu Medycznego, stworzyli tabletkę, która spowalnia rozwój jaskry. Tabletka zawiera substancję leczniczą - cytykolinę, która spowalnia rozwój choroby i może być uzupełnieniem tradycyjnego leczenia.

Leczenie operacyjne ma na celu ułatwienie odpływu cieczy wodnistej. W przypadku irydotomii laserowej wykonuje się niewielki otwór w górnej części tęczówki, by stworzyć nową drogę odpływu cieczy wodnistej – metoda ta ma zastosowanie w jaskrze pierwotnej zamkniętego kąta przesączania. Innym stosowanym zabiegiem, który obniża ciśnienie wewnątrz gałki ocznej, jest selektywna trabekuloplastyka SLT lub wszczepienie mikroimplantu, który stwarza nową drogę odpływu cieczy wodnistej.

Pacjent musi mieć świadomość, że wymienione formy leczenia powstrzymują rozwój choroby, jednak nie są w stanie naprawić występujących uszkodzeń.

Autor