Pasożyty

Pasożyty

Co to jest pasożyt?

Pasożyt to organizm, który żyje w organizmie żywiciela lub na nim oraz zdobywa pokarm jego kosztem. Można wyróżnić pasożyty przewodu pokarmowego, pasożyty tkankowe oraz pasożyty bytujące na skórze człowieka. Znanych jest ponad 300 gatunków, które zasiedlają różne części ludzkiego ciała (m.in. skórę, włosy, jelita, płuca, mózg, oczy, mięśnie, stawy, krew, wątrobę), przez co zakażenia pasożytnicze mogą dawać setki objawów klinicznych.

W jaki sposób pasożyty dostają się do organizmu?

Pasożyty do organizmu ludzkiego przedostają się kilkoma sposobami: poprzez spożywanie niedomytych owoców i warzyw oraz niestarannie przygotowanych potraw (surowych lub niedogotowanych), picie nieprzegotowanej wody, brak higieny osobistej, kontakt z nieodrobaczanymi zwierzętami, ukąszenia owadów, a nawet wraz z powietrzem, w którym kurz stanowi transport dla jaj pasożytów.

Jakie mogą być skutki zakażenia pasożytami?

Choroby pasożytnicze (parazytozy) mogą przebiegać bezobjawowo, ale też zagrażać zdrowiu, a nawet życiu. Pasożyty wytwarzają substancje powodujące silne reakcje alergiczne i odczyny zapalne prowadzące do zaburzeń ogólnych, takich jak niedokrwistość czy skaza krwotoczna. Przyczyniają się ponadto do zakażeń innymi patogenami, są żywicielami-przenosicielami bakterii, wirusów i pierwotniaków, którym otwierają drzwi do ustroju poprzez uszkadzanie tkanek.

Jakie pasożyty układu pokarmowego są najczęściej spotykane w Polsce?

W Polsce człowiek może być żywicielem ponad 40 gatunków pasożytów żyjących wewnątrz ustroju. Dane pokazują, że zdecydowanym liderem rankingu jest u nas owsik ludzki (Enterobius vermicularis), powszechnie występuje również lamblia jelitowa (Giardia lamblia), włosogłówka ludzka (Trichuris trichiura) i glista ludzka (Ascaris lumbricoides).

Owsik ludzki wywołuje owsicę, czyli jedną z najczęstszych chorób pasożytniczych przewodu pokarmowego. Dotyczy ona głównie dzieci, a potem także ich opiekunów. Do zarażenia dochodzi zwykle przez połknięcie inwazyjnych jaj, które mogą zostać przeniesione na rękach, przez zabawki, pościel i ubranie, w jedzeniu oraz w wyniku samozarażenia. Najczęściej przebieg owsicy jest bezobjawowy. Do charakterystycznych oznak choroby należy przede wszystkim nocny świąd w okolicach odbytu. Do innych objawów, które mogą niepokoić rodziców, należą: brak apetytu, bladość skóry, cienie pod oczami, spowolnienie rozwoju dziecka, nadpobudliwość i stan zapalny skóry odbytu na skutek drapania.

Glistnica to najczęstsza na świecie parazytoza przewodu pokarmowego. Zarażenie człowieka następuje poprzez połknięcie jaj glisty, które mogą znajdować się w zanieczyszczonej wodzie i jedzeniu lub na zabrudzonych rękach. Larwy uwalniają się w przewodzie pokarmowym człowieka, dojrzewają i wędrują do dróg oddechowych oraz płuc. Po pewnym czasie zostają powtórnie połknięte i docierają do jelita cienkiego, gdzie składają jaja, które są następnie wydalane wraz z kałem. Jaja stają się zaraźliwe dopiero po kilku tygodniach przebywania w glebie, dlatego glistą ludzką nie można zakazić się poprzez bezpośredni kontakt z osobą zarażoną ani przez korzystanie z tej samej toalety. Początkowo najbardziej widoczne są dolegliwości ze strony układu oddechowego, np. kaszel, niekiedy z odpluwaniem krwistej wydzieliny, wymioty i gorączka. Po pewnym czasie zaczynają przeważać objawy, które świadczą o zajęciu przewodu pokarmowego, np. bóle brzucha, wymioty, brak apetytu, wzdęcia, czy wreszcie biegunka lub zaparcia. Dojrzałe glisty wydzielają szkodliwe toksyny, które mogą spowodować, że pacjent jest apatyczny lub nadmiernie pobudzony, zaburzają sen i wywołują alergie.

W jaki sposób można zdiagnozować zakażenie pasożytem przewodu pokarmowego?

Większość laboratoriów diagnostycznych wykonuje badanie mikroskopowe kału metodą rozmazu bezpośredniego, które jest obarczone wysokim ryzykiem fałszywie ujemnych wyników. Wykrywalność pasożytów za pomocą tego sposobu wynosi zaledwie 7% do maksymalnie 25%. Analizę powinno się tu powtarzać trzykrotnie w określonych odstępach czasu (2–3 dni), ponieważ jaja, cysty czy formy larwalne niektórych pasożytów mogą się pojawiać w kale cyklicznie. Warto wspomnieć, że owsiki są diagnozowane nie z próbki pobieranej z kału, a z przylepca naklejanego w okolicach odbytu.

Miarodajne są również badania krwi, gdyż przy inwazji pasożytniczej często obserwuje się eozynofilię oraz podwyższone miano całkowitych przeciwciał klasy IgE. We krwi sprawdza się ponadto obecność specyficznych przeciwciał (IgM i IgG) skierowanych przeciwko konkretnym pasożytom (np. pierwotniakom, takim jak Giardia lamblia czy Toxoplasma gondii).

Jak leczyć zakażenia pasożytami przewodu pokarmowego?

W przypadku pojawienia się zakażenia pasożytniczego u jednego członka rodziny, konieczne jest leczenie wszystkich domowników, gdyż z dużym prawdopodobieństwem mogło dojść do zakażenia. Zaleca się konsultację z lekarzem w celu dobrania odpowiedniego leku. 

Leczenie robaczyc można wspomagać suplementami diety, które w swoim składzie zawierają zioła korzystne dla działania układu pokarmowego i odpornościowego. W aptekach dostępne są preparaty na bazie m.in. ziela tymianku, ziela piołunu, kłącza tataraku i liścia orzecha włoskiego, czarnuszki, czy ekstraktu z róży.