Zapalenie gardła — co robić, gdy gardło boli?

Jakie mogą być przyczyny zapalenia gardła?

Dominującą przyczyną infekcji górnych dróg oddechowych są wirusy, które kolonizują śluzówkę jamy ustnej i gardła, często również migdałki podniebienne. Wśród tych chorobotwórczych patogenów najczęściej wymienia się adeno-, entero- i rynowirusy, jak i również wirusy grypy i paragrypy, koronawirusy oraz wirus opryszczki. Chorobę mogą wywoływać również bakterie, w tym paciorkowiec beta-hemolizujący grupy A, dwoinka zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae), gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus), Haemophilus influenzae. Zdarzają się również przypadki zakażenia wywołane przez grzyby Candida albicans.

Zakażenia wirusowe są przyczyną około 70-85% przypadków ostrego zapalenia gardła i migdałków podniebiennych w populacji dzieci powyżej 3. roku życia. W przypadku dorosłych pacjentów wirusy odpowiadają za nawet 90-95% zakażeń. 

Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt z sobą chorą. Osoby z osłabioną odpornością, małe dzieci oraz osoby starsze są bardziej narażone na zakażenie. W przypadku infekcji wirusowej okres inkubacji wynosi do 6 dni, a dla infekcji bakteryjnych od 12 godzin do 4 dni.

Zapalenie gardła rzadko występuje samodzielnie, zazwyczaj towarzyszy innym schorzeniom. Stan zapalny gardła jest częstym objawem w tzw. chorobach zakaźnych wieku dziecięcego – śwince (nagminne zapalenie przyusznic), różyczce, ospie wietrznej. Może też występować w przebiegu astmy oskrzelowej i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) oraz w alergiach.

Jakie złe nawyki sprzyjają zachorowaniu?

Czasem nie zdajemy sobie sprawy, jak nasze z pozoru niewinne nawyki, mogą ułatwiać chorobotwórczym patogenom dostęp do błon śluzowych. Przykładowo palenie papierosów, lecz również palenie bierne podrażnia błony śluzowe gardła. Podobnie na śluzówkę działa alkohol, a także bardzo zmrożone napoje – te również nie pozostają obojętne dla gardła. 

Nawyk oddychania ustami również warto wyeliminować. Dlaczego? W odróżnieniu od błony śluzowej wyściełającej nos śluzówka gardła nie jest dostosowana do oczyszczania wdychanego powietrza. Warto też zwrócić szczególną uwagę na stan naszego uzębienia. Rozwijająca się próchnica zębów (którą wywołują próchnicotwórcze bakterie) może być przyczyną nawracających stanów zapalnych gardła i migdałków podniebiennych.

Jak objawia się stan zapalny gardła?

Z początku w gardle możemy odczuwać lekki dyskomfort i drapanie, zwłaszcza po przebudzeniu. Z biegiem czasu do palety objawów dołącza podrażnienie śluzówki i ból, często bardzo dotkliwy, promieniujący do uszu. Objawom tym zazwyczaj towarzyszą problemy z mówieniem i przełykaniem, a także chrypka.

Jako że mamy do czynienia ze stanem zapalnym, chory może czuć się osłabiony i uskarżać się na bóle głowy i bóle mięśniowe, a także męczący katar i zatkany nos, kaszel i podwyższoną temperaturę - symptomy typowe dla przeziębienia lub grypy.

Błona śluzowa zainfekowanego gardła jest widocznie rozpulchniona i zaczerwieniona. U części chorych na śluzówce podniebienia mogą uwidocznić się wybroczyny.

Zapalenie gardła – jak leczyć?

W przypadku wystąpienia powyższych objawów należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, który oceni, czy mamy do czynienia z infekcją wirusową, czy o podłożu bakteryjnym. Właściwie postawiona diagnoza może uchronić pacjenta przed bezzasadną antybiotykoterapią. Antybiotyki są bowiem niezbędne przy zakażeniach paciorkowcowych, lecz zupełnie nieskuteczne w walce z wirusami.

W przypadku infekcji, których źródłem jest zakażenie wirusowe, leczenie sprowadza się do łagodzenia objawów. W czasie choroby należy pozostać w domu, odpoczywać i unikać czynników, które mogłyby dodatkowo podrażnić błonę śluzową gardła. Przy podwyższonej temperaturze i dolegliwościach bólowych sprawdzą się preparaty przeciwgorączkowe i przeciwbólowe na bazie paracetamolu lub ibuprofenu.

Stan zapalny gardła można złagodzić, stosując preparaty o działaniu miejscowym. Najczęściej stosuje się:

• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) – flurbiprofen, benzydamina;
• środki znieczulające – lidokaina, benzokaina, mentol, heksylorezorcynol;
• środki o działaniu antyseptycznym (niszczące drobnoustroje i ograniczające ich namnażanie) – chlorchinaldol, cetylpirydyna, oktenidyna.

Leki te dostępne są w formie tabletek do ssania lub aerozolu, który umożliwia precyzyjne podanie leku w miejscu ognisk zapalnych, szybko przynosząc ulgę w bólu. Stosowane miejscowo antyseptyki w wielu przypadkach pozwalają uniknąć powikłania zakażeniem bakteryjnym.
Infekcje o podłożu bakteryjnym wymagają stosowania antybiotykoterapii, najczęściej lekiem z grupy penicylin. 

Domowe sposoby na ból gardła

Pomocne w leczeniu zapalenia gardła są także domowe sposoby, z powodzeniem stosowane przez nasze mamy i babcie. 

• Płukanka z wody utlenionej działa antybakteryjnie i przeciwwirusowo, zmniejszając rozprzestrzenianie się patogenów i przynosząc ulgę w bólu. 
• Do płukania gardła można wykorzystać mocne napary z ziół, takich jak: szałwia, rumianek, tymianek. Można również płukać gardło roztworem soli kuchennej.
• Syrop z cebuli to znany, babciny sposób na ból gardła. Cebula działa bakteriobójczo, zawiera również witaminę C, dzięki czemu jest doskonałym sprzymierzeńcem w walce z infekcją. Warto przygotować go na bazie miodu, który znany jest ze swoich właściwości prozdrowotnych.

Bibliografia

1. M. Zagor, "Ostre i przewlekłe zapalenie gardła", Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-jamy-ustnej-i-gardla/179684,ostre-i-przewlekle-zapalenie-gardla
2. Citko, "Zastosowanie oktenidyny w leczeniu stanów zapalnych gardła", Lek w Polsce 2023/391/12, s. 25-31. Dostępne na: https://bibliotekanauki.pl/articles/26469689
3. Gowin E., Horst-Sikorska W. "Leczenie zapalenia gardła bez antybiotyku – czy to możliwe?". Farmacja Współczesna 2012; 5: s. 83-89.

Autor