Tymianek pospolity - właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Tymianek pospolity – właściwości

Do celów leczniczych tymianek pospolity wykorzystywano jeszcze w starożytności m.in. w starożytnym Egipcie i Grecji, gdzie odgrywał rolę skutecznego specyfiku na dolegliwości górnych dróg oddechowych. Również dzisiaj wykorzystuje się jego właściwości terapeutyczne. W lecznictwie wykorzystuje się ziele tymianku (Herba Thymi) oraz olejek tymiankowy (Oleum Thymi).

Najbardziej wartościowym składnikiem tymianku jest olejek eteryczny, który zawartość w listkach wynosi 0,5 - 2,5 %. W skład olejku wchodzą pochodne tymolowe - tymol, karwakrol, linalol i cymen, a także inne substancje, w tym monoterpeny (np. p-cymen, α-pinen, β-pinen, α-terpinen), borenol, kwasy organiczne (chlorogenowy, kawowy, ferulowy), garbniki i flawonoidy.

Tymianek pospolity – jak wygląda i skąd pochodzi?

Tymianek pospolity (Thymus vulgaris L.), zwany też macierzanką tymianek, macierzanką zwyczajną lub tymiankiem właściwym, to roślina rosnąca naturalnie w basenie Morza Śródziemnego m.in. we Francji, Hiszpanii, Włoszech, a także Grecji i Turcji. W Polsce jest rośliną uprawną, jednak można go spotkać na nasłonecznionych, suchych polanach. Ta niewielka krzewinka ma drobne listki, osadzone na cienkich, drewnianych łodyżkach, które dorastają do 30 centymetrów wysokości. Podczas kwitnienia daje drobne kwiaty o jasnofioletowej barwie, które swoim zapachem przyciągają liczne owady m.in. pszczoły. Te zbierają nektar z kwiatów tymianku i przekształcają go w miód tymiankowy. Tymianek z powodzeniem można uprawiać na balkonie lub parapecie okiennym.

Aromatyczne listki tymianku znalazły szerokie zastosowanie w kuchni. Dodaje się je do potraw mięsnych i warzywnych, przyprawia nimi wędliny, a niekiedy również desery. Ponadto tymianek wykorzystuje się w produkcji wódek i likierów ziołowych.

Tymianek pospolity – działanie, wskazania do stosowania

Zarówno ziele tymianku, jak i olejek tymiankowy wykazują liczne właściwości prozdrowotne. Wykorzystuje się je w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych, jak również w dolegliwościach ze strony przewodu pokarmowego. Ze względu na właściwości przeciwbakteryjne sprawdza się też w środkach do higieny jamy ustnej. Dzięki zawartości olejków eterycznych jest powszechnie wykorzystywany w aromaterapii.

Tymianek pospolity na kaszel i ból gardła

Liczne badania dowodzą, że zarówno olejek tymiankowy, jak i wyciągi z ziela tymianku wykazują działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe, a także antyoksydacyjne, antyseptyczne i wykrztuśne. Z tego względu tymianek jest częstym składnikiem:

• tabletek i syropów na kaszel suchy i mokry, ponieważ z jednej strony zwiększa wydzielanie śluzu w oskrzelach i ułatwia jego odkrztuszanie, z drugiej łagodzi odruch kaszlowy;
• preparatów na ból gardła i chrypkę;
• produktów do higieny jamy ustnej (past to zębów, płynów do płukania, maści i płynów antyseptycznych) i preparatów stosowanych w leczeniu stanów zapalnych i zakażeń jamy ustnej.

Tymianek pospolity na niestrawność

Zawarte w tymianku substancje działają rozkurczająco, żółciopędnie i pobudzają wydzielanie soków trawiennych, dlatego pomocniczo stosuje się go w leczeniu dolegliwości układu pokarmowego, objawiających się niestrawnością, zaparciami i biegunkami. Warto doprawiać tymiankiem dania tłuste i ciężkostrawne, ponieważ zioło to przyspiesza przemianę materii i wspomaga procesy trawienne.

Tymianek pospolity na przetłuszczającą się skórę

Przeciwzapalne i antyseptyczne właściwości tymianku wykorzystuje się też w kosmetyce, dodając jego wyciągi do szamponów przeciwłupieżowych i ograniczających przetłuszczanie włosów, jak również kosmetyków do pielęgnacji cery trądzikowej i łojotokowej.

Tymianek pospolity – jak dawkować?

Tymianek jest niezwykle uniwersalną przyprawą, można nim przyprawiać zarówno dania z mięsa i ryb, jak i również posiłki bazujące wyłącznie na warzywach. Co zaskakujące, sprawdza się też w słodkich deserach, świetnie podkreślając słodycz karmelizowanych owoców lub słodkich przetworów np. z brzoskwiń, moreli, gruszek.

Napar z tymianku można stosować jako herbatkę pobudzającą trawienie lub łagodzącą infekcje górnych dróg oddechowych. Wystarczy łyżeczkę suszonego tymianku (około 2 gramy suszu) zalać szklanką gorącej wody i dostawić do zaparzenia na 10-15 minut. Tak przygotowaną herbatkę tymiankową można pić 3-4 razy dziennie. 

Tymianek sprawdzi się też jako tonik do przemywania skóry trądzikowej, płukanka do włosów przetłuszczających się, a także naturalny płyn do płukania jamy ustnej, łagodzący stany zapalne dziąseł. W tym celu można wykorzystać wcześniej opisany przestudzony napar.

Olejek z tymianku można stosować podczas inhalacji lub dodać kilka kropel do kąpieli, a także ulubionego kosmetyku do pielęgnacji ciała, jednak w nadmiarze może podrażniać skórę, dlatego zaleca się daleko idącą ostrożność w jego używaniu.

Leki i suplementy zawierające tymianek pospolity

Tymianek pospolity w ciąży

Kobiety w ciąży stosowanie tymianku w innych celach niż gotowanie (np. preparaty z wyciągami z tymianku) powinny skonsultować ze swoim lekarzem prowadzącym, ponieważ nadmiar tego zioła może powodować przedwczesne skurcze macicy.

Tymianek pospolity – przeciwwskazania i środki ostrożności

Choć tymianek wykazuje wiele właściwości zdrowotnych, jego nadmiar może być szkodliwy. Zawarty w nim tymol w nadmiernych ilościach jest silnie toksyczny i może doprowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego, serca, wątroby i nerek.

Ze względu na brak wystarczających danych nie jest wskazane stosowanie tymianku pospolitego u dzieci poniżej 12. roku życia.

Tymianek pospolity – możliwe działania niepożądane

W rzadkich przypadkach tymianek pospolity może wywołać reakcję alergiczną w postaci wysypki, duszności, a także obrzęku twarzy, jamy ustnej i przełyku. U niektórych osób stosowanie tymianku (zwłaszcza w większych ilościach) może wywołać dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego – nudności, wymioty.

Tymianek pospolity – interakcje z lekami i innymi ziołami

Brak informacji na temat interakcji z innymi ziołami i produktami leczniczymi. Nie można jednak wykluczyć, że tymianek pospolity może nasilać lub osłabiać działanie niektórych produktów leczniczych.

Tymianek pospolity w Ziołopedii – podsumowanie

Tymianek pospolity to zioło o licznych właściwościach prozdrowotnych potwierdzonych badaniami. Wykorzystuje się go w produkcji leków ziołowych na infekcje górnych dróg oddechowych oraz preparatów dolegliwości żołądkowe. Tymianek ma też zastosowanie w produkcji kosmetyków i olejków eterycznych. Jego korzystne działanie możemy również wykorzystać w kuchni, dodając suszony tymianek do ulubionych dań.

Mimo korzystnego działania w stosowaniu tymianku, jak i w przypadku innych ziół, warto zachować umiar, a wszelkie wątpliwości konsultować ze swoim lekarzem lub farmaceutą.