Apolipoproteina B (ApoB) — kiedy ją oznaczyć? Badanie, normy, podwyższona i obniżona Apo B

Apolipoproteina B — normy

Normy stężenia apolipoproteiny B zależą od stopnia ryzyka sercowo-naczyniowego dla konkretnego pacjenta, uwzględniając całościową ocenę jego stanu zdrowotnego. Zgodnie z wytycznymi m.in. Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego i Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego z 2021 r., wartości docelowe, na czczo, dla apolipoproteiny B powinny wynosić:

• u osób z ekstremalnie wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym: < 55 mg/dl (0,55 g/l);
• u osób z bardzo dużym ryzykiem sercowo-naczyniowym: < 65 mg/dl (0,65 g/l);
• u osób z dużym ryzykiem sercowo-naczyniowym: <80 mg/dl  (0,8 g/l);
• u osób z umiarkowanym ryzykiem sercowo-naczyniowym: <100 mg/dl (1,0 g/l).

Dokładne wartości referencyjne mogą różnić się między laboratoriami, ale najczęściej poziom apolipoproteiny B uznawany jest za nieprawidłowy, jeśli przekracza 1,3 g/l.

Apolipoproteina B — zbyt wysoki poziom apoB

Zbyt wysoki poziom apolipoproteiny B wiąże się bezpośrednio z podwyższonym ryzykiem rozwoju miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych. Nadmierne stężenie apoB wiąże się z większą liczbą cząsteczek lipoprotein LDL, które mogą uszkadzać śródbłonek naczyń tętniczych i tworzyć blaszki miażdżycowe. Warto jednak podkreślić, że stężenie apolipoproteiny B może być podwyższone nawet przy prawidłowym poziomie cholesterolu LDL, co czyni ją cennym markerem tzw. ukrytego ryzyka sercowo-naczyniowego.

Do najczęstszych przyczyn wysokiego stężenia apoB należą:

• hipercholesterolemia rodzinna, rodzinny defekt apolipoproteiny B100; 
• hipercholesterolemia wielogenowa;
• dieta bogata w tłuszcze nasycone i cukry proste;
• cukrzyca typu 2;
• zespół metaboliczny;
• nadciśnienie tętnicze;
• niedoczynność tarczycy;
• choroby nerek, np. zespół nerczycowy, przewlekła choroba nerek;
• choroby wątroby przebiegające z cholestazą;
• przyjmowanie niektórych grup leków (progestageny, glikokortykosteroidy, inhibitory proteazy stosowane w leczeniu zakażenia HIV).

Apolipoproteina B — zbyt niski poziom apoB

Obniżone stężenie apolipoproteiny B występuje rzadziej niż jej podwyższone stężenie, jednak również może mieć istotne znaczenie kliniczne. Zbyt niskie apoB może świadczyć o:

• niedożywieniu;
• ciężkiej chorobie wątroby (np. zaawansowana marskość i inne ciężkie uszkodzenia miąższu wątroby);
• hipolipoproteinemii abetalipoproteinemicznej (rzadka wada genetyczna);
• nadczynności tarczycy;
• wyniszczeniu;
• sepsie.

Zbyt niski poziom apoB nie zawsze stanowi zagrożenie zdrowotne, ale może być wskaźnikiem innych poważnych chorób, które wymagają pogłębienia diagnostyki. 

Apolipoproteina B — jak interpretować wyniki?

Interpretacja wyników apoB powinna uwzględniać nie tylko normy laboratoryjne, ale także ogólny profil ryzyka sercowo-naczyniowego pacjenta. U osób z grupy podwyższonego ryzyka, czyli pacjentów z cukrzycą, nadciśnieniem, miażdżycą, otyłych czy palących wyroby tytoniowe, nawet wartości zawierające się „w normie” mogą być w rzeczywistości zbyt wysokie.

Najlepszym podejściem do prawidłowej interpretacji otrzymanego wyniku jest ocena przez lekarza poziomu apoB równolegle z lipidogramem, wskaźnikiem LDL-C oraz lipoproteiną (a), jeśli jest to wskazane. Wysokie stężenie apolipoproteiny B przy niskim poziomie LDL-C może oznaczać obecność małych, gęstych cząsteczek LDL, które są bardziej aterogenne. Takie wyniki występują dość często u pacjentów z zespołem metabolicznym.

Apolipoproteina B — jak wpłynąć na jej stężenie?

Przeprowadzane badania wykazują, że obniżenie ApoB skuteczniej redukuje ryzyko miażdżycy niż samo obniżenie poziomu LDL-C. Stąd też coraz częściej, to właśnie apolipoproteina B staje się jednym z podstawowych celów działań mających prowadzić do obniżenia ryzyka sercowo-naczyniowego.

Obniżenie poziomu apolipoproteiny B można osiągnąć za pomocą:

• zmiany stylu życia – zmiana diety na śródziemnomorską lub dietę DASH, redukcję masy ciała, zwiększenie częstości i ilości odpowiednio dobranej aktywności fizycznej;
• ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych i cukrów prostych, unikanie spożywania produktów wysokoprzetworzonych;
• rzucenie palenia oraz kontrolę glikemii u pacjentów z cukrzycą;
• stosowanie leków o działaniu hipolipemizującym – przede wszystkim statyn, fibratów czy inhibitorów PCSK9.

Dostępność leków w aptekach w Twojej okolicy możesz sprawdzić w serwisie KtoMaLek.pl.

Apolipoproteina B – podsumowanie

Włączenie apolipoproteiny B jako elementu standardowej oceny ryzyka sercowo-naczyniowego pozwala skuteczniej zapobiegać chorobom serca, udarom i innym powikłaniom miażdżycy. Apolipoproteina B to kluczowy wskaźnik ryzyka miażdżycy. 

Apo B lepiej niż LDL-C odzwierciedla ilość cząsteczek potencjalnie uszkadzających naczynia krwionośne, dlatego też warto oznaczyć jej poziom, w szczególności u osób z wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym, nawet jeśli ich lipidogram nie budzi zastrzeżeń. Zarówno zbyt wysoki, jak i zbyt niski poziom apoproteiny B może mieć znaczenie kliniczne i wymagać dalszej diagnostyki oraz specjalistycznego leczenia.

Bibliografia

1. Szczeklik, A. (2023). Choroby wewnętrzne. Przyczyny, rozpoznanie i leczenie. Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna;p. Rozdział: Zaburzenia lipidowe. Dostępne na: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.V.27.1.181. (Dostęp: 06.2025).
2. Sniderman, A.D., Thanassoulis, G., Glavinovic, T.,, Navar, A.M,, Pencin,M., Catapano, A, et al. (2019). Apolipoprotein B particles and cardiovascular disease: a narrative review. JAMA Cardiol., 4(12), s. 1287–1295.
3. Sniderman, A.D., Faraj, M., Thanassoulis, G. (2024). Apolipoprotein B: the best marker of atherogenic particle number. J Clin Lipidol., 18(1), s. 50–61.
4. Yeang, C., Witztum, J.L., Tsimikas, S. (2022). Measuring apolipoprotein B or LDL particle number: which to choose? Curr Opin Lipidol., 33(6), s. 318–324.
5. National Center for Biotechnology Information (2024). Apolipoprotein B. StatPearls Publishing. Dostępne na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538139/ . (Dostęp: 06.2025).
6. Wytyczne PTL/KLRwP/PTK/PTDL/PTD/PTNT diagnostyki i leczenia zaburzeń lipidowych w Polsce (2021). https://ptlipid.pl/wp-content/uploads/2021/09/Wytyczne-PTL2021_Wersja-Pre-Print.pdf (Dostęp: 06.2025)

Autor