Świnka - jak się objawia i jak należy ją leczyć?

Świnka – wysoce zaraźliwa choroba zakaźna

Świnka, inaczej nagminne zapalenie przyusznic (łac. parotitis epidemica) jest chorobą o podłożu wirusowym, wywołaną przez wirusa świnki (łac. Mumps rubulavirus), który atakuje ślinianki przyuszne oraz inne gruczoły, niekiedy także układ nerwowy.

Choroba ta występuje wyłącznie u ludzi. Zarazić się można drogą wziewną poprzez kontakt z wydzielinami dróg oddechowych, które rozprzestrzeniają się przy kaszlu i kichaniu. Chorują głównie dzieci, u których choroba przebiega łagodnie, ale nie brak przypadków świnki wśród starszej młodzieży i osób dorosłych. Zdarzają się przypadki, gdy osoba chora wymaga hospitalizacji z powodu powikłań choroby, wśród których najczęściej wymienia się zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie trzustki, czy zapalenie jąder. Na świnkę choruje praktycznie każdy, kto nie był wcześniej szczepiony przeciwko tej chorobie. Szacuje się, że u około 1/3 zarażonych przebiega ona bezobjawowo, a tylko u 30-40% wystąpią charakterystyczne symptomy.

Jak objawia się świnka?

U chorych na świnkę pojawić się może szeroka paleta objawów, a pierwsze z nich występują między 12. a 25. dniem po kontakcie z wirusem świnki. Na wczesnym etapie choroby pacjent może skarżyć się na złe samopoczucie, bóle mięśni i bóle głowy, sztywność karku, większą męczliwość, spadek apetytu oraz niewysoką gorączkę, czyli typowe objawy grypopodobne. Wraz z upływem czasu przybierają one na sile, manifestując się:

• widocznym obrzękiem i bolesnością ślinianek przyusznych, które zajmowane są kolejno lub jednocześnie (do obrzmienia ślinianek podżuchwowych i podjęzykowych dochodzi rzadko);
• bólem uszu;
• nieżytem górnych dróg oddechowych;
• trudnościami w otwieraniu ust oraz przeżuwaniu i połykaniu pokarmów;
• suchością w ustach;
• gorączką osiągająca nawet 39 st. C.

Obrzęk ślinianek przyusznych najbardziej uciążliwy jest przez pierwsze 2-3 dni, potem stopniowo ustępuje. Chory jest zaraźliwy dla otoczenia przez około 1-2 dni przed wystąpieniem obrzęku ślinianek i nawet 9 dni po pojawieniu się pierwszych jego objawów.

Diagnostyka i metody leczenia świnki

W razie wystąpienia niepokojących objawów, które mogą wskazywać na świnkę, należy udać się do lekarza rodzinnego lub pediatry (w przypadku dziecka). Diagnozę przeważnie stawia się na podstawie wywiadu i badania klinicznego. Jest to istotna procedura, która pozwala lekarzowi ocenić przyczynę powiększenia ślinianek.

Leczenie świnki ma charakter objawowy. W celu obniżenia gorączki i zmniejszenia bólu spowodowanego powiększeniem ślinianek stosuje się preparaty na bazie paracetamolu (np. APAP, Codipar, Panadol, Paracetamol Accord) lub ibuprofenu (Ibum, Ibumax, Ibuprom, MIG, Nurofen).

U dzieci środki te najlepiej sprawdzają się w formie syropów (np. Pedicetamol, Nurofen dla dzieci) lub czopków (np. Ibum dla dzieci, Efferalgan). Często ulgę może przynieść rozgrzanie obolałych miejsc przez założenie miękkiego szalika na szyję, ciepłe okłady, czy też smarowanie maścią rozgrzewającą (np. Aromactiv + żel, Rub Arom, Vicks VapoRub). Wskazane jest, by chory pozostawał w izolacji od osób zdrowych w okresie największego prawdopodobieństwa zakażenia.

Zaburzenie funkcjonowania ślinianek sprawia, że wydziela się mniej śliny, dlatego trzeba pamiętać o regularnym nawadnianiu organizmu oraz płukaniu ust. Kwaśne potrawy mogą nasilać ból w okolicy ślinianek, dlatego w czasie choroby lepiej ich unikać. Pomocne mogą być ciepłe okłady, które złagodzą uciążliwość bolesnych symptomów.

Szczepienie przeciw śwince

W Polsce szczepienie przeciw śwince ujęte jest w kalendarzu szczepień obowiązkowych. Szczepionka podawana jest w postaci szczepionki skojarzonej przeciw odrze, śwince i różyczce (tzw. MMR). Podaje się ją między 13. a 15. miesiącem życia dziecka oraz w wieku 6 lat. Przed wprowadzeniem obowiązkowych szczepień każdego roku na świnkę chorowało nawet 200 000 osób. W 1998 roku szczepienie to było zalecane, a już od 2004 roku stało się obowiązkowe. Pozwoliło to znacząco zmniejszyć liczbę zachorowań, która obecnie wynosi około 1500-1700 każdego roku.

Powikłania świnki u dorosłych pacjentów

Zakażenie wirusem świnki zazwyczaj ma łagodny przebieg, zwłaszcza wśród młodszych pacjentów, jednak nie można wykluczyć powikłań, a te dotyczą młodzieży i osób dorosłych. Do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych dochodzi u 1 na 10 chorych, kilkukrotnie częściej u chłopców. Wśród innych powikłań wymienia się:

• zapalenie ucha środkowego lub nerwu słuchowego, co w konsekwencji doprowadzić może do niedosłuchu;
• zapalenie oka, mięśnia sercowego, stawów;
• zapalenie jądra i najądrza, które występuje u 15-35% chłopców po okresie dojrzewania i młodych mężczyzn (może skutkować niepłodnością);
• zapalenie trzustki, które częściej występuje u kobiet;
• zapalenie tarczycy, gruczołów sutkowych, gruczołu krokowego, jajników.

Świnka jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży. Zakażenie wirusem w pierwszym trymestrze ciąży grozi poronieniem. Osoby dorosłe mogą poddać się szczepieniu – przechorowanie odry, różyczki lub świnki nie stanowi przeciwwskazania do podania szczepionki.

Autor