Astma oskrzelowa - przyczyny choroby, objawy i jej leczenie

Na czym polega astma oskrzelowa?

Astma oskrzelowa (gr. asthma oznaczające zadyszkę), nazywana też dychawicą oskrzelową, jest przewlekłą chorobą zapalną atakującą drogi oddechowe, w której uczestniczy wiele komórek i substancji przez nie uwalnianych. Na świecie na astmę może chorować ponad 300 milionów ludzi, a częstość występowania tego schorzenia z roku na rok rośnie. Choroba ma zmienny przebieg, a towarzyszą jej różnorodne i nawracające objawy. Charakteryzują ją trzy główne cechy:

• obturacja oskrzeli, która ustępuje spontanicznie lub pod wpływem leczenia
• stan zapalny błony śluzowej oskrzeli,
• nadreaktywność oskrzeli na różne czynniki zewnętrzne.

W większości przypadków astma oskrzelowa ma podłoże alergiczne i występuje z innymi chorobami atopowymi. Szacuje się, że w Polsce na astmę mogą chorować nawet 4 miliony osób.

Główne objawy astmy

Objawy astmy możemy podzielić na podmiotowe i przedmiotowe. Te pierwsze to symptomy, które odczuwa pacjent i jest w stanie je opisać. Należą do nich:

• kaszel - dominujący objaw astmy, zwłaszcza w astmie dziecięcej. Suchy i męczący kaszel często występuje w nocy lub po bardziej intensywnym wysiłku. W trakcie ataku kaszlu może wydzielać się trudna do wykrztuszenia plwocina,
• świsty - ich występowanie to sygnał, że doszło do zwężenia dróg oddechowych. Zwykle towarzyszy im uczucie duszności,
• duszności - występują wraz z kaszlem i świszczącym oddechem. Mogą pojawić się nad ranem lub w nocy, przebiegają z różnym natężeniem,
• obniżona wydolność wysiłkowa - zadyszka po wejściu po schodach, czy innym niewielkim wysiłku to pierwszy dostrzegalny objaw.

Powyższym objawom towarzyszyć może uczucie niepokoju. Osoby zmagające się z nocnymi napadami astmy rzadko się wysypiają, przez co stają się senne i rozdrażnione. Wspomniano wcześniej, że astma przeważnie miewa podłoże alergiczne, stąd wielu astmatyków uskarża się na symptomy alergii, takie jak: alergiczny nieżyt nosa, alergiczne zapalenie spojówek. Nierzadko astmatycy chorują na atopowe zapalenie skóry.

Jakie są przyczyny astmy oskrzelowej?

Przyczyna rozwoju tej choroby nie jest jednoznaczna. Lekarze są zdania, że astma oskrzelowa jest wynikiem kilku nakładających się na siebie czynników. Z jednej strony wskazuje się na wpływ środowiska. Zanieczyszczenie powietrza i zła jakość powietrza, kontakt z alergenami, dymem papierosowym oraz lotnymi związkami organicznymi – to tylko niektóre czynniki, które mogą przyczynić się do rozwoju choroby i nasilać jej objawy. Do głosu dochodzi również odwrotna hipoteza, tzw. hipoteza higieniczna. Mówi ona o tym, że wzrost zachorowań na astmę może być związany z ograniczonym kontaktem organizmu z infekcjami i wirusami w dzieciństwie.
Nie bez znaczenia są także pewne czynniki genetyczne. Występowanie astmy u rodziców rodzi duże prawdopodobieństwo zachorowania u dzieci.

Astmę oskrzelową różnicuje się m.in. ze względu na czynniki ją zaostrzające. U większości pacjentów choroba ma charakter atopowy, co oznacza, że uciążliwe objaw nasilają się w następstwie kontaktu z alergenem. Ten typ astmy rozwija się jeszcze w dzieciństwie i przebiega bardziej łagodnie. Rzadziej diagnozuje się astmę nieatopową, która rozwija się w wieku dorosłym.

Rozpoznanie astmy oskrzelowej

Postawienie diagnozy przede wszystkim wymaga przeprowadzenia szczegółowego wywiadu medycznego. Pacjent musi udzielić lekarzowi wyczerpujących informacji na temat swojego stanu zdrowia oraz występujących objawów, które mogą naprowadzić na właściwe tory. Ważne jest to, czy u pacjenta nie występują objawy alergii oraz czy zdarzały się w najbliższej rodzinie przypadki zachorowania na astmę. Ponadto w diagnostyce istotne są badania, takie jak:

• spirometria – pozwala zmierzyć objętość i pojemność płuc, a także przepływ powietrza w płucach i oskrzelach na różnych etapach cyklu oddechowego,
• szczytowy przepływ wydechowy (PEF),
• ocena natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej (FEV1),
• ocena natężonej pojemności życiowej (FVC).

Zasadne jest również wykonanie punktowych testów alergicznych oraz badań laboratoryjnych sprawdzających miano przeciwciał IgE całkowitych i swoistych. Może się bowiem okazać, że napady astmy oskrzelowej są rezultatem kontaktu z alergenem.

Jak przebiega leczenie astmy oskrzelowej?

Astma oskrzelowa jest poważną chorobą przewlekłą, której nie da się wyleczyć. Jednak przestrzeganie zaleceń lekarza, zmiana nawyków i regularne przyjmowanie leków pozwala kontrolować chorobę i ograniczać ilość napadów astmy.

Większość leków przeciwastmatycznych ma postać wziewną, zatem docierają bezpośrednio do oskrzeli. Są to m.in. glikokortykosteroidy wziewne, które łagodzą stan zapalny w drogach oskrzelowych i zmniejszają częstość zaostrzeń choroby. U części chorych przy zaostrzeniu astmy podaje się glikokortykosteroidy doustnie, jednak tylko do momentu uzyskania poprawy. Inne preparaty  stosowane doraźnie to beta2-mimetyki, które rozszerzają oskrzela, leki przeciwcholinergiczne, czy metyloksantyny.

Farmakoterapia nie przyniesie rezultatów bez zmiany stylu życia. Palenie przy tej chorobie jest całkowicie zabronione. Ważne jest też unikanie kontaktu z czynnikami, które wywołują zaostrzenia astmy oskrzelowej. Dotyczy to przede wszystkim chorych, u których astma ma podłoże alergiczne. Część badań wskazuje, że otyłość może być czynnikiem wyzwalającym astmę oraz utrudniającym kontrolę tej choroby. Dlatego prócz przyjmowania leków należy zmienić dietę na zdrowszą i odpowiednio zbilansowaną, aby kontrolować masę ciała.

W celu uzupełnienia kuracji wziewnymi glikokortykosterydami warto zastosować suplementy diety wzmacniające organizm poprzez zwiększenie odporności. Na rynku aptecznym dostępne są nowoczesne, wieloskładnikowe preparaty, których substancje aktywne pomagają w utrzymaniu prawidłowego stanu błon śluzowych (w tym błon śluzowych w płucach) np. AdCort.

Autor